Semantyka przynależności vs semantyka udziału: rozważania na temat koncepcji tożsamości europejskiej

• Authors: Telus Magdalena

Title variants

EN

The semantics of membership vs. the semantics of participation. On the conception of European identity

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Tożsamość europejska opiera się na odmiennej od narodu semantyce, gdyż jej formowanie przypada na inny etap rozwoju cywilizacyjnego niż kształtowanie tożsamości narodowej. Tożsamość narodowa – która w znaczeniu nowożytnym powstawała od końca XVIII wieku, realizując cywilizacyjną potrzebę tworzenia jednolitego społeczeństwa – zasadza się na ideach wyłącznej przynależności indywiduum do jednej grupy narodowej, nadrzędności tej przynależności wobec innych przynależności (np. regionalnych, stanowych, zawodowych etc.), jak również o homogeniczności i dystynktywności grupy narodowej. Wykładnikami tekstualnymi semantyki przynależności są: zaimek osobowy „my”, opozycja „my--oni” oraz stereotypowe predykacje, a wykładnikami dyskursywnymi: mitologizacja, personifikacja, symbole kolektywne itp. Autorka stawia hipotezę, że tożsamość europejska (jeśli zostanie uformowana) musi operować inną semantyką, gdyż towarzyszą jej ponowoczesne procesy indywidualizacji, globalizacji, fragmentaryzacji, rozmywania granic, przyspieszenia itd. Otwarte pozostaje pytanie o kształt alternatywnej, niekategorialnej semantyki, na której ta tożsamość miałaby się oprzeć, oraz pytanie o jej ślady w tekście. W celu zilustrowania tego otwartego pytania, w artykule porównawczo analizuje się tekst z wyraźną opozycją „my--oni” i orientacją na przynależność do grup narodowych oraz tekst z wyraźnymi sygnałami konstrukcji tożsamości europejskiej, bez takiej opozycji.

EN

European identity is based on a semantics different from that of nation because its emergence happens at a different stage of the development of humanity than the shaping of national identities. National identity, which in the modern understanding has been emerging since late 18th c. as a response to the need of creating a uniform society, is based on the ideals of an individual’s exclusive membership in just one national group. Moreover, that membership is considered superior to other kinds of membership (regional, state, professional, etc.) and a national group is taken as homogeneous and distinct. Textual exponents of the semantics of membership are the personal pronoun we, the opposition us–them, and stereotypical predications, whereas discourse exponents are e.g. mythologization, personification, collective symbols and others. The claim is being made here that European identity (if it emerges) must operate with a different semantics, for it is accompanied by post-modern processes of individualization, globalization, fragmenting, the blurring of boundaries, acceleration, etc. There remains the open question of an alternative, non-categorial semantics as the basis for European identity, as well as of its textual traces. The question is illustrated with an analysis of (a) a text with a clear us–them opposition and an orientation towards a membership in national groups, and (b) a text with clear signals of the construction of European identity but without the us–them opposition.

Keywords

PL

semantyka przynależności; semantyka udziału; tożsamość europejska; tożsamość narodowa; naród; opozycja my/oni; Europa jako struktura semantyczna

EN

semantics of belonging; semantics of participation; European identity; national identity; nation; us vs. them; Europe as semantic structure

• Publisher: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej
• Journal: Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury
• Year: 2011
• Volume: 23
• Pages: 145-166

Contributors

author

Telus Magdalena

• Uniwersytet Ottovon Guericke w Magdeburgu

translator

Niemirowski Wieńczysław

References

• Anderson Benedict, 1983, Imagined Communities, New York. [Tłum. polskie Wspólnoty wyobrażone, Kraków 1997].
• Assmann Aleida, 2010, Ku europejskiej kulturze pamięci, tłum. Kornelia Kończal, „Kultura Współczesna” 1 (63), s. 36–49.
• Bauman Zygmunt, 2004, Europe. An Unfinished Adventure, Cambridge: Polity Press.
• Bauman Zygmunt, 2011, Europe of Strangers, [w:] Oxford University Transnational Communities Programme Working Paper, http://www.transcomm.ox.ac.uk/working20papers/bauman.pdf (18.08.2010).
• Beck Ulrich, 1986, Risikogesellschaft. Auf dem Weg in eine andere Moderne, Frankfurt a. M.: Suhrkamp.
• Dopierała Renata, 2004, Tożsamość wobec procesów cywilizacyjnych, [w:] Walczak-Duraj Danuta (red.): Tożsamść kulturowa i polityczna Europy wobec wyzwań cywilizacyjnych, Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, s. 9–26.
• Eder Klaus, 1999, Integration durch Kultur? Das Paradox der Suche nach einer europäischen Identität, [w:] Viehoff Reihold i Rien T. Segers (red.), Kultur, Identität, Europa. Über die Schwierigkeiten und Möglichkeiten einer Konstruktion, Frankfurt a. M.: Suhrkamp, s. 147–179.
• Giddens Anthony, 2008, Acht Thesen zur Zukunft Europas, [w:] König Helmut et al. (red.), Europas Gedächtnis. Das neue Europa zwischen nationalen Erinnerungen und gemeinsamer Identität, Bielefeld: transcript Verlag, s. 39–69.
• Habermas Jürgen, 2006, Ist the development of a European Identity necessary and is it possible? [w:] The Divided West. Polity Press, s. 67–82.
• Kaina Viktoria, 2009, Wir in Europa. Kollektive Identität und Demokratie in der Europäischen Union, Wiesbaden: Verlag für Sozialwissenschaften.
• Kalina Ondřej, 2009, Ein Kontinent – eine Nation? Prolegomena zur Bildung eines supranationalen Demos im Rahmen der EU, Wiesbaden: Verlag für Sozialwissenschaften.
• Kleiber Georges, 1990, La sémantique du prototype, Paris [Tłum niem. Prototypensemantik, Tübingen 1993].
• Lakoff George, 1986, Classifiers as a reflection of Mind. Women, Fire and Dangerous Things, [w:] Craig Colette (red.), Noun Classes and Categorization, Amsterdam/Philadelphia, s. 13–51.
• Liebert Ulrike, 2009, Ist eine europäische Identität notwendig und möglich? Zur deutschen Debatte, [w:] Meyer Thomas i Johanna Eisenberg (red.), Europäische Identität als Projekt. Innen- und Außensichten, Wiesbaden: Verlag für Sozialwissenachaften, s. 89–112.
• Pott Hans-Georg, 2001, Globalisierung und regionale Identität, [w:] Engel Walter i Norbert Honsza (red.), Kulturraum Schlesien. Ein europäisches Phänomen, Wrocław: Wrocławskie Wydawnictwo Oświatowe, s. 9–18.
• Puntscher Rickmann, Sonja i Ruth Wodak, 2003, „Europe for All” – diskursive Konstruktionen europäischer Identitäten, [w:] Mokre Monika, Gilbert Weiss i Rainer Bauböck (red.), Europas Identitäten. Mythen, Konflikte, Konstruktionen, Frankfurt, N.Y.: Campus Verlag, s. 283–303.
• Quenzel Gudrun, 2005, Konstruktionen von Europa. Die europäische Identität und die Kulturpolitik der Europäischen Union, Bielefeld: transcript Verlag.
• Renn Joachim i Jürgen Straub, 2002, Transitorische Identität, [w:] Straub Jürgen i Joachim Renn (red.), Transitorische Identität. Der Prozesscharakter des modernen Selbst, Frankfurt a. M., s. 10–31.
• Rjabtschuk Mykola, 2009, Ambivalentes Grenzland: Die ukrainische Identität zwischen Ost und West, [w:] Meyer Thomas i Johanna Eisenberg (red.), Europäische Identität als Projekt. Innen- und Außensichten, Wiesbaden: Verlag für Sozialwissenschaften, s. 143–160.
• Rosa Hartmut, 2002, Zwischen Selbstthematisierungszwang und Artikulationsnot, [w:] Straub Jürgen i Joachim Renn (red.), Transitorische Identität. Der Prozesscharakter des modernen Selbst, Frankfurt, N.Y.: Campus Verlag, s. 267–302.
• Schütze Fritz, 2009, Biographical Relevancies of Europe: European Collective Mental Space of Reference. Typoskrypt.
• Schütze Fritz, 2011, Europäische Orientierungs- und Identitätsarbeit aus der Sicht europa-sensibilisierter Bürger der Europäischen Union. Aufriss eines Forschungsprojekts, [w:] Herzberg Heidrun i Eva Kammler (red.), Biographie und Gesellschaft. Überlegungen zu einer Theorie des modernen Selbst, Frankfurt a. M. i New York: Campus.
• Segers Rien T. i Reinhold Viehoff, 1999, Die Konstruktion Europas. Überlegungen zum Problem der Kultur in Europa, [w:] Viehoff Reihold i Rien T. Segers (red.), Kultur, Identität, Europa. Über die Schwierigkeiten und Möglichkeiten einer Konstruktion, Frankfurt a. M.: Suhrkamp, s. 9–49.
• Straub Jürgen, 2002, Personal and Collective Identitty. A conceptual Analysis, [w:] Friese Heidrun (red.), Identities. Time, Difference, and Boundaries, New York, Oxford, s. 56–76.
• Tajfel Henri, 1981, Human Groups and social categories. Studies in social psychology, Cambridge et al.
• Telus Magdalena, 1996, Nation – ein bereinigtes Konzept?, „Internationale Schulbuchforschung” 3, s. 373–386.
• Telus Magdalena, 1996, Textuelle Verfahren zur Konstruktion der Kategorien wir und nicht-wir in polnischen Schulbüchern für Geschichte in Anlehnung an das Thema Deutsche – Polen – Juden, [w:] Maier Robert i Georg Stöber (red.), Zwischen Abgrenzung und Assimilation – Deutsche, Polen und Juden, Braunschweig: Hahn, s. 271–316.
• Telus Magdalena, 2000, Konstrukcja narodowego „my” czyli dlaczego kochamy ojczyznę, „Język a Kultura” 14, s. 253–287.
• Telus Magdalena, 2002, Gruppenspezifisches Stereotyp. Ein Modell der Einbettung in die Textproduktion. An russischem, polnischem und deutschem Material, Frankfurt a. M., Peter Lang [= Sprache im Kontext].
• Telus Magdalena, 2002, Gruppenspezifisches Stereotyp: Ein textlinguistisches Modell, [w:] Hahn Hans Henning (red.), Stereotyp, Identität, Geschichte, Frankfurt a. M., s. 87–124.
• Tobler Stefan, 2010, Transnationalisierung nationaler Öffentlichkeit: Konfliktinduzierte Kommunikationsverdichtungen und kollektive Identitätsbildung in Europa, Wiesbaden: Verlag für Sozialwissenschaften.
• Weiss Gilbert, 2003, Die vielen Seelen Europas. Eine Analyse „neuer” Reden zu Europa, [w:] Mokre Monika, Gilbert Weiss i Rainer Bauböck (red.), Europas Identitäten. Mythen, Konflikte, Konstruktionen, Frankfurt, N.Y.: Campus Verlag, s. 183–206.
• Westle Bettina, 2003, Europäische Identifikation im Spannungsfeld regionaler und nationaler Identitäten. Theoretische Überlegungen und empirische Befunde, „Politische Vierteljahresschrift” 4 (44), s. 453–482.
• Wodak Ruth et al., 1998, Zur diskursiven Konstruktion nationaler Identität, Frankfurt a. M.: Suhrkamp, s. 71–103.