Współczesne adaptacje zabudowy folwarcznej na terenie Kotliny Jeleniogórskiej

• Authors: Marcinów Aleksandra

Title variants

EN

Modern adaptations of farm complexes in the area of the Jelenia Góra Valley

• Languages of publication: PL EN

Abstracts

PL

W ostatnich latach, kiedy w Polsce coraz więcej dawnych rezydencji zostaje zaadaptowanych do współczesnych funkcji użytkowych, istotną rolę zaczynają pełnić również towarzyszące im założenia folwarczne. Budynki te po II wojnie światowej były często zaniedbywane przez różnych użytkowników. Obecnie obiekty gospodarcze często radykalnie zmieniają swoje pierwotne przeznaczenie. Dokonywane są wówczas znaczne ingerencje w ich substancję zabytkową. Przeprowadzone badania miały za zadanie pokazać, na ile podczas wykonywanych prac zachowywany jest autentyzm cennych budynków folwarcznych. Analizie poddano pięć założeń zlokalizowanych na terenie Kotliny Jeleniogórskiej (Bukowiec, Łomnica, Staniszów Dolny, Staniszów Górny, Wojanów). W największym stopniu zatraciły wartość autentyzmu zespoły gospodarcze przeznaczone na cele hotelowe (Staniszów Dolny, Staniszów Górny, Wojanów), a w najmniejszym budynki nawiązujące do swojej pierwotnej funkcji (Łomnica). Jeśli chodzi o zespół w Bukowcu, to dopiero za kilka lat, po zakończeniu prac we wszystkich jego obiektach, będzie można całościowo ocenić uzyskany efekt. Jak pokazały wymienione przykłady, podczas adaptacji zabudowy folwarcznej przede wszystkim maleje autentyzm funkcji, materiału oraz technologicznej i konstrukcyjnej struktury budowli. Zatraca się również ważny podczas odbioru zabytku autentyzm oddziaływania i skojarzeń.

EN

In recent years, when an increasing number of old residences are being adapted for contemporary uses, farm complexes which accompany those residences are beginning to play a more significant role. After World War II, these structures were often neglected by their various users. Currently, they are often radically changing their original purpose. This means an important interference in their historic substance. The aim of the research was to show to what extent the work being carried out on valuable farm buildings ensures the preservation of their authenticity. The study examined five complexes in the Jelenia Góra Valley (Bukowiec, Łomnica, Staniszów Dolny, Staniszów Górny, Wojanów). The farm complexes chosen for hotel purposes have lost their authenticity value to the largest degree (Staniszów Dolny, Staniszów Górny, Wojanów) while those whose present uses are connected to the original ones have preserved more of their authenticity (Łomnica). In Bukowiec, the impact of the works on the historic substance will only be seen in a few years when works on all of its objects are completed. The examples show that the adaptation of farm complexes results, above all, in a decrease in authenticity of function, material, and the technological and constructional structure of the building. The authenticity of impact and associations connected with a historic building is also lost to a large measure.

Keywords

PL

zabytek; adaptacja; konserwacja; zabudowa folwarczna; Kotlina Jeleniogórska

EN

monument; adaptation; conservation; farm complexes; Jelenia Góra Valley

• Publisher: Politechnika Wrocławska. Oficyna Wydawnicza Politechniki Wrocławskiej
• Journal: Architectus
• Year: 2016
• Issue: 4(48)
• Pages: 53-66

Contributors

author

Marcinów Aleksandra

• Wydział Architektury Politechniki Wrocławskiej

References

• Kapałczyński W., Informacje o stanie zachowania zabytkowych dworów i pałaców w województwie jeleniogórskim, „Karkonosze. Państwowa Służba Ochrony Zabytków 1991–1998. Wydanie Specjalne” 1999, Nr 223–224, 32–33.
• Szmygin B., Analiza obiektu zabytkowego jako element adaptacji do współczesnych funkcji użytkowych – metodologia światowego dziedzictwa, [w:] B. Szmygin (red.), Adaptacja obiektów zabytkowych do współczesnych funkcji użytkowych, Wydawnictwo Politechniki Lubelskiej, Lublin 2009, 129–136.
• Balińska G., Racot. Przemiany i zagrożenia zespołów podworskich, Oficyna Wydawnicza PWr, Wrocław 1996.
• Kapałczyński W., Pałac jako zabytek. Praktyczne doświadczenia ochrony zabytków dworsko-pałacowych, [w:] O. Czerner, A. Herzig (red.), Dolina zamków i ogrodów. Kotlina Jeleniogórska – wspólne dziedzictwo, Muzeum Okręgowe w Jeleniej Górze, Jelenia Góra 2001, 306–314.
• Treziak U. (red.), Na tyłach dworu. O historii folwarków i władzy dworskiej w Kotlinie Jeleniogórskiej i na pogórzu Karkonoskim, Gesellschaft für interregionalen Kulturaustausch e.V., Fundacja Dominum Łomnica, Berlin–Jelenia Góra 2009.
• Marcinów A., Doktryna a praktyka w konserwacji i odbudowie zamków, dworów i pałaców Kotliny Jeleniogórskiej w XIX i XX w., praca doktorska, Wydział Architektury PWr, Wrocław 2013.
• Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 20 września 2011 r., Dz. U. Nr 217, poz. 1283.
• Gubańska R., Współczesny obraz dolnośląskiego folwarku, „Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego PTG” 2008, Nr 10, 178–185.
• Łuczyński R., Losy rezydencji dolnośląskich w latach 1945–1991, Oficyna Wydawnicza ATUT – Wrocławskie Wydawnictwo Oświatowe, Wrocław 2010.
• Sieber H., Schlösser in Schlesien, Verlag Wolfgang Weidlich, Frankfurt am Main 1972.
• Łaborewicz I., Zamki i pałace Kotliny Jeleniogórskiej po II wojnie światowej, [w:] O. Czerner, A. Herzig (red.), Dolina zamków i ogrodów. Kotlina Jeleniogórska – wspólne dziedzictwo, Muzeum Okręgowe w Jeleniej Górze, Jelenia Góra 2001, 298–305.
• Karst M., Projekt architektoniczno-budowlany, zespół pałacowy, obiekt nr 5 gastronomiczno-hotelowy – dawna stajnia, archiwum Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków we Wrocławiu Delegatura w Jeleniej Górze, Wrocław 2005 [mpis].
• Napierała P., Pałac w Wojanowie, Fundacja Doliny Pałaców i Ogrodów Kotliny Jeleniogórskiej, Wrocław 2008.
• Włosowicz R., Projekt architektoniczno-budowlany, zespół pałacowy, obiekt nr 4 – oficyna, archiwum Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków we Wrocławiu Delegatura w Jeleniej Górze, Wrocław 2005 [mpis].
• Klimek A., Projekt docelowych robót zabezpieczających, zespół pałacowo-parkowy, obiekt nr 3 – obora, archiwum Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków we Wrocławiu Delegatura w Jeleniej Górze, Wrocław 2005 [mpis].
• Augustyn A., Hagen Hartmann wrócił do pałacu w Pakoszowie, 26 lutego 2012 r., http://wroclaw.gazeta.pl/wroclaw/1,35771,11225626,Hagen_Hartmann_wrocil_do_palacu_w_Pakoszowie.html [accessed: 12.04.2012].
• Franke A., Śląskie Elizjum. Zamki, pałace, dwory i parki w Kotlinie Jeleniogórskiej, Dt. Kulturforum Östl. Europa, Poczdam 2004.
• Oficjalna strona hotelu, resortu SPA i restauracji „Pałac na Wodzie” w Staniszowie Dolnym, http://palacnawodzie.pl/dzial/termy/ [accessed: 26.04.2016].
• Pałac na Wodzie w nowej odsłonie, http://naszbiznes24.pl/palac-na-wodzie-w-nowej-odslonie/ [accessed 7.05.2016].
• Oferta Pałacu Staniszów bogatsza o centrum Spa, http://www.horecanet.pl/Oferta-Palacu-Staniszow-bogatsza-o-centrumSpa,wiadomosc,19,wrzesien,2012.aspx [accessed: 26.04.2016].
• Centrum Sztuki i basen w Staniszowie. W XVIII-wiecznym folwarku, http://www.jelonka.com/news,single,init,article,38147 [accessed: 26.04.2016].
• Oficjalna strona hotelu i resortu SPA – Pałac Staniszów, http://www.palacstaniszow.pl/sale_konferencyjne [accessed: 26.04.2016].
• Korzeń K., Rewitalizacja założenia parkowego w Bukowcu, „Karkonosze” 2014, Nr 3(277), 33–35.
• Korzeń K., Koncepcja Rewitalizacji Założenia Pałacowo-Parkowego w Bukowcu, Fundacja Doliny Pałaców i Ogrodów Kotliny Jeleniogórskiej i Związek Gmin Karkonoskich, Wrocław–Bukowiec 2011, http://www.bukowiec.dolinapalacow.pl/folwark.html [accessed: 7.05.2016].
• Oficjalna strona hotelu, restauracji i folwarku Pałac Łomnica, http://www.palac-lomnica.pl/pl/palac_i_folwark [accessed: 7.05.2016].
• Antoszewska M., Wasiucionek K., Projekt budowlany. Remont folwarku z przeznaczeniem na skansen w Łomnicy na działkach nr 406/1 i 406/11 wraz z infrastrukturą techniczną na działkach nr 408/4, 407, 406/3, archiwum Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków we Wrocławiu Delegatura w Jeleniej Górze, Jelenia Góra 2009 [mpis].
• Dziedzicka M., Wasiucionek K., Projekt zamienny. Remont i przebudowa budynku gospodarczego z przeznaczeniem na zaplecze części gastronomicznej w obrębie folwarku przy pałacu Łomnica zlokalizowanego na działce 406/12 w Łomnicy, archiwum Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków we Wrocławiu Delegatura w Jeleniej Górze, Jelenia Góra 2009 [mpis].
• Grabiszewski M., Adaptacja budowli zabytkowych na cele hotelowe, [w:] B. Szmygin (red.), Adaptacja obiektów zabytkowych do współczesnych funkcji użytkowych, Wydawnictwo Politechniki Lubelskiej, Lublin 2009, 43–54.
• Rouba B., Służba Ochrony Zabytków – jubileuszowe obrachunki, [w:] J. Jasieńko, K. Kuśnierz (red.), 90 lat Służby Ochrony Zabytków w Polsce, Dolnośląskie Wydawnictwo Edukacyjne, Wrocław 2008, 113–122.
• Czerner O., Wartość autentyzmu w zabytkach, „Ochrona Zabytków” 1974, Nr 3, 180–183.

Identifiers

DOI

10.5277/arc160403