TYP JUODKRANTE - IWIEŃSKI I TRZCINIECKI KOMPONENT STYLISTYCZNY W CERAMICE Z RZUCEWSKIEJ OSADY W SUCHACZU

• Authors: Manasterski Dariusz

Title variants

EN

TYPE JUODKRANTE - THE IWNO AND THE TRZCINIEC CULTURES’ STYLISTIC COMPONENT IN POTTERY FROM THE RZUCEWO CULTURE SETTLEMENT IN SUCHACZ, THE TOLKMICKO COMMUNE

• Languages of publication: PL EN

Abstracts

EN

A discussion on the end of the Rzucewo Culture has been lasting for many years. Earlier suggestions on the existence of the Early Bronze Age phase of this group were based on the analysis of similarities between vessels of the late Rzucewo Culture and of the Trzciniec Culture. The separated Type Juodkrante (DĄBROWSKI 1963) was a harbinger of a considerable assemblage of pottery with the Iwno and the Trzciniec Cultures’ stylistic traits. This assemblage came from Site 1 in Suchacz, which was excavated in the 1980s (MAZUROWSKI 1987). Pottery from this settlement has not been published so far. At present, in con¬nection with the progress of research, it offers a basis for the analysis, which is discussed in this paper. Vessels from Suchacz may generally be divided into two groups. The first one comprises vessels which fit into the characteristics of the Rzucewo Culture, while the other group includes fragments with mixed late Rzucewo and Iwno-Trzciniec traits (Figs. 2-9). Within the latter group there are S-shaped vessels, vase-like vessels as well as bowls in the shape of a section of a sphere. These vessels were ornamented in their upper parts with incised ambient lines, which were interrupted with manifold vertical details. Grooves were often accompanied with zigzags, chevrons and stamp marks. In a few cases vessels were also ornament¬ed on their internal sides, under the rims. A formal analysis allowed for an identification of a few cultural components. Apart from local ornamentation (the late Rzucewo Culture and that from the East European forest zone), one can notice an extraneous (Iwno-Trzciniec) component, which is a reflection of Early Bronze Age stylistics. It corresponds to the characteristics proposed by J. Dąbrowski for Type Juodkrante. Clear stylistic similarities between vessels from the territory of the south-eastern coast of the Baltic Sea and pottery from the Masurian Lake District point to the existence of a Late Neolithic and Early Bronze Age cultural community in this part of the Central European Plain. The Late Neolithic background was formed by units with traits of the Central European Neolithic and Para-Neolithic. These units were subject to an impact from groups with Eneolithic characteristics (the Bell Beaker Culture and/or the Single Grave Culture - in its Dagger and Zone Beaker Periods). In the Early Bronze Age the mentioned units adopt and transform elements of the Iwno and the Trzciniec Cultures. The direction of impact of “Iwno” communities was in all probability related to the penetration of amber-bearing areas. On the other hand, the participation of the “Trzciniec” component may be considered as a trace of transformations within the framework of the concept of the “translocation of the ‘Trzciniec’ cultural packet” (cf. CZEBRESZUK 1998: 412ff.). In result of a broadly understood “Early Bronze Age process ofcirculation ofcultural models in the Central Europan Plain,” which led to the origin of the Trzciniec Cultural Circle, it came to a formation of local stylistics in the territory of the late Rzucewo Culture. This stylistics demonstrates Iwno-Trzciniec references and Type Juodkrante pottery is distinctive for it.

• Publisher: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego
• Journal: Światowit
• Year: 2012
• Volume: Tom IX (L), fasc. B
• Pages: 151-168

Contributors

author

Manasterski Dariusz

References

• BUTRIMAS A., CESNYS G., 1990, The Emergence of the Tamariu (Baltic Coastal) Group of Indo-Europeans according to Archaeological and Antropological Data, „The Journal of Indo-European Studies” 18/3-4, 359-375.
• CZEBRESZUK J., 1996, społeczności Kujaw w początkach epoki brązu, Poznań.
• CZEBRESZUK J., 1998, Trzciniec - koniec pewnej tradycji, (w:) A. Kośko, J. Czebreszuk (red.), „Trzciniec” - system kulturowy czy interkulturowy proces?, Poznań, 411-429.
• CZEBRESZUK J., 2001 Schyłek neolitu i początki epoki brązu w strefie południowo-zachodniobałtyckiej, Poznań.
• DĄBROWSKI J.1963, Z problematyki II okresu epoki brązu w północno-wschodniej Polsce, „Komunikaty Warmińsko-Mazurskie” 2 (80), 169-180.
• DĄBROWSKI J., 1997, Epoka brązu w północno-wschodniej Polsce, Białystok.
• DĄBROWSKI J., 2011, Cykl kultur Trzciniec-Komarów-Sośnica. Problemy badawcze, (w:) U. Stankiewicz, A. Wawrusiewicz (red.), Na rubieży kultur. Badania nad okresem neolitu i wczesną epoką brązu, Białystok, 239-244.
• Ehrlich B., 1934, Ein jungsteinzeitliches Dorf der Schnurkeramiker in Succase, Kr. Elbing, „Altschlesien” 5, 60-69.
• Ehrlich B., 1936, Succase. Eine Siedlung der jungsteinzeitlichen Schnurkeramiker im Kreise Elbing, „Elbinger Jahrbuch” 12/13, 43-98.
• HARRISON R.J., 1977, The Bell Beaker Cultures of Spain and Portugal, Cambridge.
• GARDAWSKI, A., 1959 Plemiona kultury trzcinieckiej w Polsce, „Materiały Starożytne” V, 7-189.
• JANUSZEK K., MANASTERSKI D., 2011, Obozowisko ludności kultury trzcinieckiej z Reguł koło Warszawy, „Studia i materiały do badań nad neolitem i wczesną epoką brązu na Mazowszu i Podlasiu” I, 83-116.
• KILIAN, L., 1955, Haffkustenkultur und Ursprung der Balten, Bonn.
• KOŚKO A., KLOCKO W., 1998 „Trzciniec” - stabilizacja systemu cyrkulacji wzorców kulturowych na pograniczu „cywilizacji wczesnobrązowych” wschodniej i zachodniej Europy? Zasięgi mechanizmy zjawiska, (w:) A. Kośko, J. Czebreszuk (red.), „Trzciniec” - system kulturowy czy interkulturowy proces?, Poznań, 397-404.
• KOWALSKI A.P., 1998 Wstęga i sznur Ornament w ceramice neolitycznej w perspektywie tradycji indoeuropejskiej, „Przegląd Archeologiczny” 46, 23-36.
• KOWALSKI A.P., 2003, Ornament jako wyznacznik kallotropijny w „sztuce pradziejowej”, (w:) B. Gediga, A.P. Kowalski (red.), Estetyka w archeologii, Gdańsk, 67-77.
• KOZŁOWSKI J.K., 1998 Młodszy eneolit na ziemiach polskich, (w:) S. Grodziski, J. Wyrozumski, M. Zgórniak (red.), Wielka historia Polski., t.1: Najdawniejsze dzieje ziem polskich do VII w., Kraków.
• KRYVALCEVIC M., 1997, Z badań nad kulturą trzciniecką na Polesiu Białoruskim w dorzeczu Prypeci, „Folia Praehistorica Posnaniensia” VIII, 70-96.
• KRZAK Z., 1961, Materiały do znajomości kultury złockiej, Wrocław.
• KRZAK Z., 1970, Cmentarzysko kultury złockiej „Nad Wawrem” w Złotej, Wrocław.
• KRZAK Z., 1976, The Złota Culture, Wrocław.
• MACHNIK J., 1978, Kultury wczesnego okresu epoki brązu na ziemiach polskich, (w:) A. Gardawski, J. Kowalczyk (red.), Prahistoria ziem polskich, t. III: Wczesna epoka brązu, Wrocław - Warszawa - Kraków - Gdańsk, 30-136.
• MACHNIK J., 1979, Krągkulturowy ceramiki sznurowej, (w:) W. Hensel, T. Wiślański (red.), Prahistoria ziem polskich, t. II: Neolit, Wrocław - Warszawa - Kraków - Gdańsk, 337-411.
• MAKAROWICZ P., 1998a Rola społeczności kultury iwieńskiej w genezie trzcinieckiego kręgu kulturowego, Poznań.
• MAKAROWICZ P., 1998b Kujawski nurt trzcinieckiego kręgu kulturowego -podstawy taksonomiczne, (w:) A. Kośko, J. Czebreszuk (red.), „Trzciniec” - system kulturowy czy interkulturowyproces?, Poznań, 33-60.
• MAKAROWICZ P., 2010, Trzciniecki krąg kulturowy - wspólnota pogranicza Wschodu i Zachodu Europy, Poznań.
• MANASTERSKI D., 1991, Osada ludności kultury rzucewskiej w Pieniężnie, Kolonia Ciszęty, woj. elbląskie (maszynopis pracy magisterskiej w IA UW).
• MANASTERSKI D., 2009, Pojezierze Mazurskie u schyłku neolitu i na początku epoki brązu w świetle zespołów typu Ząbie - Szestno, Warszawa.
• MANASTERSKI D., JANUSZEK K., 2011a Obiekt mieszkalny ludności kultury trzcinieckiej z Raszyna koło Warszawy, „Studia i materiały do badań nad neolitem i wczesną epoką brązu na Mazowszu i Podlasiu” I, 51-82.
• MANASTERSKI D., JANUSZEK K., 2011b Ślady osadnictwa paraneolitycznego i wczesnobrązowego na stanowisku 12 w Skrzeszewie, gm. Wieliszew, „Studia i materiały do badań nad neolitem i wczesną epoką brązu na Mazowszu i Podlasiu” 1,131-145.
• MAZUROWSKI R.F., 1987, Nowe badania nad osadnictwem ludności kultury rzucewskiej w Suchaczu, woj. elbląskie, w latach 1980-1983, (w:) J. Przała, A. Pawłowski (red.), Badania archeologiczne w woj. elbląskim w latach 1980-83, Malbork, 141-163.
• MĄCZKOWSKA M., 1973 Sprawozdanie z badań wykopaliskowych przeprowadzonych w 1972 r. na stanowisku 1 w Garbinie, pow. braniewski, „Komunikaty Warmińsko-Mazurskie” 3 (121), 303-316.
• MĄCZKOWSKA M., KUPCZYK I., 1972, Sprawozdanie z badań wykopaliskowych przeprowadzonych w 1971 r. na stanowisku 1 w Garbinie, pow. braniewski, „Komunikaty Warmińsko-Mazurskie” 1 (115), 201-210.
• NOSEK S., 1967 Kultura amfor kulistych w Polsce, Wrocław - Warszawa - Kraków.
• OKULICZ J., 1973, Pradzieje ziem pruskich od późnego paleolitu do VII w. n.e., Wrocław - Warszawa - Kraków - Gdańsk.
• RIMANTIENE R., 1989 Nida. Senąją baltą gyvenviete, Vilnius.
• RIMANTIENE R., 1992, Die Haffkustenkultur in Litauen, „Praehistorica” 19, 301-305.
• SARNOWSKA W., 1969 Kultura unietycka w Polsce, Wrocław - Warszawa - Kraków.
• SZMYT M., 1996, Społeczności kultury amfor kulistych na Kujawach, Poznań.
• TARAS H., 1998, Podstawy taksonomii kultury trzcinieckiej w dorzeczu górnej Wisły, (w:) A. Kośko, J. Czebreszuk (red.), „Trzciniec” - system kulturowy czy interkulturowy proces?, Poznań, 75-86.
• WIŚLAŃSKI T., 1966 Kultura amfor kulistych w Polsce północno-zachodniej, Wrocław - Warszawa - Kraków.
• WIŚLAŃSKI T., 1979 Dalszy rozwój ludów neolitycznych. Plemiona kultury amfor kulistych, (w:) W. Hensel, T. Wiślański (red.), Prahistoria ziem polskich, t. II: Neolit, Wrocław - Warszawa - Kraków - Gdańsk, 261-299.
• ZALCMAN E., 2004, Poselenia kultury murovoj keramiki na territorii Kaliningradskoj oblasti, Kaliningrad.
• ZALCMAN E., 2009, Problemy hronologii pamatnikov kul'tury murovoj keramiki ugo-vostocnoj Pribaltiki, „Vestnik Rossijskogo Gosudarstvennogo Universiteta im. Immanuila Kanta” 12, 51-55.
• ŻUREK J., 1954, osada z młodszej epoki kamiennej w Rzucewie, pow. wejherowski i kultura rzucewska, „Fontes Archaeologici Posnanienses” 4,1 -40.