Konstytucja i zaufanie

• Authors: Dudek Dariusz

Title variants

EN

Constitution and trust

• Languages of publication: PL EN

Abstracts

EN

Trust is a basic element of human existence, of a person’s relations with other people as well as social relations. It is a normed and protected value, among others in civil, criminal and administrative law, and particularly in the Constitution of the Republic of Poland. The described legal regulations are based on an empirical assumption that moral sensitivity, honesty and human conscience do not sufficiently guarantee respecting the rights and goods of other legal entities. Detailed legal regulations and jurisdiction of autonomous and independent courts are still needed. The author analyzes the concept of citizen’s trust in the state and the rule of law, formulated in the jurisprudence of the Constitutional Tribunal, and its criticism in the science of law. Confronting the constitutional idea of trust with the Polish political reality shows that even judgments of the constitutional court do not always inspire trust if they are passed by a majority of votes with numerous dissenting opinions attached. According to the author, respecting the natural human right to legal security by the state is a more solid basis for effective trust in citizen-state relations than the link between trust and the rule of law clause detached from social reality. The rules of decent legislation are a direct consequence of the principle of legalism and a necessary component of the axiology of a republican state as acommon good. With reference to the recent years’ crisis regarding the judiciary (the Constitutional Court, the Supreme Court and the National Council of the Judiciary), which is the most important guarantor of the human right to legal security, the author proposes some positive solutions in the form of constitutional changes. Real trust in relations between people, and also in their relations with authorities, does not result from provisions of law, the constitution and codes, but from an individual’s freedom, responsibility and pursuit of good, stemming from natural law.

Keywords

EN

trust; value; constitution; law; principle of trust; Constitutional Tribunal; jurisprudence; political reality; human right to legal security

• Publisher: Kancelaria Sejmu / Chancellery of the Sejm
• Journal: Przegląd Sejmowy
• Year: 2020
• Issue: 1(156)
• Pages: 9-44

Contributors

author

Dudek Dariusz

• Prof. dr hab. Dariusz Dudek, Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II, Wydział Prawa, Prawa Kanonicznego i Administracji, Katedra Prawa Kanonicznego Jana Pawła II, [e-mail], https://orcid.org/0000-0002-1372-9285

References

• Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r., Dz.U. nr 78 poz. 483, ze zm.
• Ustawa konstytucyjna z dnia 17 października 1992 r. o wzajemnych stosunkach między władzą ustawodawczą i wykonawczą Rzeczypospolitej Polskiej oraz o samorządzie terytorialnym, Dz.U. nr 84, poz. 426, ze zm.
• Dekret z dnia 25 czerwca 1954 r. o powszechnym zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin, Dz.U. nr 30, poz. 116.
• Ustawa z dnia 14 czerwca 1960 r. — Kodeks postępowania administracyjnego, tekst jedn. Dz.U. z 2018 r. poz. 2096, ze zm.
• Ustawa z dnia 25 lutego 1964 r. — Kodeks rodzinny i opiekuńczy, tekst jedn. Dz.U. z 2017 r. poz. 682, ze zm.
• Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. — Kodeks cywilny, tekst jedn. Dz.U. z 2018 r. poz. 1025, ze zm
• Ustawa z dnia 26 maja 1982 r. — Prawo o adwokaturze, tekst jedn. Dz.U. z 2018 r. poz. 1184, ze zm.
• Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. — Kodeks karny, tekst jedn. Dz.U. z 2018 r. poz. 1600, ze zm.
• Ustawa z dnia 20 czerwca 1997 r. — Prawo o ruchu drogowym, tekst jedn. Dz.U. z 2018 r. poz. 1990, ze zm.
• Ustawa z dnia 28 stycznia 2016 r. — Prawo o prokuraturze, Dz.U. z 2016 r. poz. 177, tekst jedn. Dz.U. z 2019 r. poz. 740, ze zm.
• Ustawa z dnia 16 listopada 2016 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz niektórych innych ustaw, Dz.U. z 2017 r. poz. 38.
• Uchwała Prezydium NRA z dnia 10 października 1998 r. — Zbiór Zasad Etyki Adwokackiej i Godności Zawodu (Kodeks Etyki Adwokackiej), tekst jedn. <https://www.lexlege.pl/ kodeks-etyki-adwokackiej>.
• Adamiak B., Komentarz do art. 8 k.p.a., [w:] Kodeks postępowania administracyjnego. Komentarz, red. B. Adamiak, C.H. Beck, Warszawa 2017.
• Bartkowski J., Zaufanie do państwa jako kategoria polityczna i społeczna, [w:] Zaufanie społeczne. Teoria — idee — praktyka. Studia nad wartościami. Perspektywa socjologii makrostruktur i ruchów społecznych, t. 4, red. J. Szymczyk, Oficyna Naukowa, Warszawa 2016.
• Bień-Kacała A., Równość czy hierarchiczność? Kilka słów o wartościach w państwie, prawie i społeczeństwie, „Gdańskie Studia Prawnicze” 2018, t. XL.
• Chyrka M., Piecha J., Status prawny samorządu zawodowego w III RP — doświadczenia i perspektywy, [w:] Administracja publiczna w III RP. Dwie dekady doświadczeń, red. M. Mazuryk, S. Jaśkiewicz, Idealit, Warszawa–Siedlce 2011.
• Czarnek P., Zasada państwa prawa, [w:] Zasady ustroju III Rzeczypospolitej Polskiej, red. D. Dudek, Wolters Kluwer, Warszawa 2009.
• Dąbrowski M., Domniemanie zgodności ustaw z Konstytucją Rzeczypospolitej Polskiej z 1997 roku, Wydawnictwo Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego, Olsztyn 2017.
• Dobrowolski M., Zasada suwerenności narodu w warunkach integracji Polski z Unią Europejską, Wydawnictwo Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, Lublin 2014.
• Dudek D., Autorytet Prezydenta a Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej, Wydawnictwo Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, Lublin 2013.
• Dudek D., Biznes i (nie)odpowiedzialność konstytucyjna posła, [w:] Księga Jubileuszowa dedykowana Profesor Ewie Gdulewicz, red. R. Mojak, „Studia Iuridica Lublinensia”, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin 2014.
• Dudek D., Komentarz do art. 140–162 Konstytucji, [w:] Konstytucja RP, t. II, Komentarz do art. 87–243, red. M. Safjan, L. Bosek, C.H. Beck, Warszawa 2016.
• Dudek D., Prawo i zaufanie, „Palestra Świętokrzyska” 2019, nr 47–48.
• Fukuyama F., Zaufanie. Kapitał społeczny a droga do dobrobytu, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa–Wrocław 1997.
• Fundowicz S., Decentralizacja administracji publicznej w Polsce, Wydawnictwo Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, Lublin 2005.
• Fundowicz S., Administracja publiczna jako działanie kulturowe, [w:] Aksjologia prawa administracyjnego, t. I, red. J. Zimmerman, Wolters Kluwer, Warszawa 2017.
• Gałązka M., Komentarz do art. 296 k.k., [w:] Kodeks karny. Komentarz, red. A. Grześkowiak, K. Wiak, C.H. Beck, Warszawa 2019.
• Garlicki L., Pierwsze orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego (refleksje w 15 lat później), [w:] Trybunał Konstytucyjny. Księga XV-lecia, red. F. Rymarz, A. Jankiewicz, Wydawnictwo Trybunału Konstytucyjnego, Warszawa 2001.
• Garlicki L., Materialna interpretacja klauzuli demokratycznego państwa prawnego w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego, [w:] Zasada demokratycznego państwa prawnego w Konstytucji RP, red. S. Wronkowska, Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa 2006.
• Na straży państwa prawa. Trzydzieści lat orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego, red. L. Garlicki, M. Derlatka, M. Wiącek, Wolters Kluwer, Warszawa 2016.
• Garlicki L., O powołaniu naszych czasów do uchwalania konstytucji, „Państwo i Prawo” 2017, z. 9.
• Grajewski K., Odpowiedzialność posłów i senatorów na tle zasady mandatu wolnego, Wolters Kluwer, Warszawa 2009.
• Gutowski M., Komentarz do art. 5 k.c., [w:] Kodeks cywilny. Komentarz art. 1–449, red. M. Gutowski, C.H. Beck, Warszawa 2016.
• Inglehart R., Trust, well-being and democracy, [w:] Democracy and trust, red. M.E. Warren, Cambridge University Press, New York–Cambridge 1999, https://doi.org/10.1017/CBO9780511659959.004.
• Izdebski J., Koncepcja misji administracji publicznej w nauce prawa administracyjnego, Wydawnictwo Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, Lublin 2012.
• Kowalczyk S., Antropologiczno-aksjologiczne podstawy zaufania, [w:] Zaufanie społeczne. Teoria — idee — praktyka. Studia nad wartościami. Perspektywa socjologii makrostruktur i ruchów społecznych, t. 4, red. J. Szymczyk, Oficyna Naukowa, Warszawa 2016.
• Kruk M., Funkcja kontrolna Sejmu RP, Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa 2008.
• Krzyminiewska G., Znaczenie zaufania w budowaniu kapitału społecznego. Ekonomiczny i społeczny wymiar zjawiska, „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny” 2003, z. 2.
• Kuciński J., Sejmowa kontrola działalności rządu z perspektywy prawnoustrojowej i praktyki politycznej, Dom Wydawniczy Elipsa, Warszawa 2017.
• Ławniczak A, Istota władzy państwowej i jej formy, Nortom, Wrocław 2010.
• Małajny R.M., Doktryna podziału władzy „Ojców Konstytucji” USA, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 1985.
• Małajny R.M., Trzy teorie podzielonej władzy, Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa 2001.
• Miłaszewicz D., Zaufanie jako wartość społeczna, „Studia Ekonomiczne. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach” 2016, nr 259.
• Mituś A., Cel w administracji publicznej i prawie administracyjnym. Studium teoretycznoprawne, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa 2018.
• Młynarska-Sobaczewska A., Wokół pojęcia momentu konstytucyjnego, [w:] red. R. Balicki, M. Jabłoński, Dookoła Wojtek... Księga Pamiątkowa poświęcona Doktorowi Arturowi Wojciechowi Preisnerowi, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 2018.
• Monteskiusz K., O duchu praw, De Agostini, Warszawa 2002.
• Mularska-Kucharek M., Zaufanie jako fundament życia społecznego na przykładzie badań w województwie łódzkim, „Studia Regionalne i Lokalne. Centrum Europejskich Studiów Regionalnych i Lokalnych UW” 2011, nr 2.
• Nowacki J., O uzasadnianiu zasady zaufania w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego, [w:] Zasady prawa. Materiały konferencyjne, red. Cz. Martysz, A. Matan, Z. Tobor, Oficyna Wydawnicza Branta, Bydgoszcz–Katowice 2007.
• Nowakowski K., Wymiary zaufania i problem zaufania negatywnego w Polsce, „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny” 2008, z. 1.
• Oniszczuk J., Zasady kardynalne państwa prawnego w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego, „Studia i Materiały” Wydawnictwo Trybunału Konstytucyjnego, t. I, Warszawa 1995.
• Potrzeszcz J., Bezpieczeństwo prawne z perspektywy filozofii prawa, Wydawnictwo Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, Lublin 2013.
• Sarnecki P., Najstarsze konstytucje z końca XVIII i I połowy XIX wieku, Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa 1997.
• Sarnecki P., W sprawie znaczenia konstytucyjnego określenia „zawód zaufania publicznego” (art. 17 ust. 1 Konstytucji), „Ekspertyzy i Opinie Prawne. Biuletyn Biura Studiów i Ekspertyz Kancelarii Sejmu” 2000, nr 5.
• Słownik języka polskiego, t. IX, red. W. Doroszewski, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1967 (reprint 1997).
• Słownik języka polskiego, t. X, red. W. Doroszewski, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1968 (reprint 1997).
• Słownik współczesnego języka polskiego, t. 2, red. B. Dunaj, Reader’s Digest Przegląd, Warszawa 2001.
• Sokolewicz W., uwagi do art. 154–155, [w:] Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, t. I, red. L. Garlicki, Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa 1999.
• Sokolewicz W., uwagi do art. 2, [w:] Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, t. V, red. L. Garlicki, Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa 2007.
• Suchocka H., Aktualność wartości chronionych przez Konstytucję z 1997 r., „Gdańskie Studia Prawnicze” 2018, t. XL.
• Sztompka P., Zaufanie. Fundament społeczeństwa, Znak, Kraków 2007.
• Szydło M., Komentarz do art. 17 Konstytucji, [w:] Konstytucja RP, t. I. Komentarz do art. 1–86, red. M. Safjan, L. Bosek, C.H. Beck, Warszawa 2016.
• Tobor Z., Teoretyczne problemy legalności, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 1998.
• Tuleja P., Komentarz do art. 2 Konstytucji, [w:] Konstytucja RP, t. I, Komentarz do art. 1–86, red. M. Safjan, L. Bosek, C.H. Beck, Warszawa 2016.
• Winczorek P., Komentarz do Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r., Liber, Warszawa 2000.
• Wronkowska S., Wprowadzenie, [w:] Zasada demokratycznego państwa prawnego w Konstytucji RP, red. S. Wronkowska, Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa 2006.
• Ziembiński Z., Trybunał Konstytucyjny a wartości konstytucyjne, „Studia i Materiały”, t. I, Wydawnictwo Trybunału Konstytucyjnego, Warszawa 1995.

Identifiers

DOI

10.31268/PS.2020.02