Polskie frazeologizmy w słoweńskich przekładach wierszy Wisławy Szymborskiej

• Authors: Baran Katarzyna

Title variants

SL

Poljski frazemi v slovenskih prevodih pesmi Vislave Szymborske

EN

Polish idioms in Slovenian translations of Wislawa Szymborska poems

• Languages of publication: PL

Abstracts

SL

Frazemi so pogosto uporabljeni v poljski poeziji. Zaradi svoje ekspresivnosti in sprejemljivosti za pesniške operacije, postajajo objekti besednih iger. Szymborska pogosto uporablja frazeološke modifikacije, kot so: kontaminacija, odstranitev člena, substitucija. V njeni poezji so frazemi ali frazeološke modifikacije nosilci ironije in humorja, omogočajo intelektualno distanciranje in čustveno zadržanost. Prevod frazemov je problematičen zaradi njihove ekspresivnosti, simboličnosti in večpomenskosti. V frazemih je skrita jezikovna podoba sveta določene kulture, ki zahteva od prevajalca odkritje in interpretacijo. Večina frazemov in njihovih modifikacij, ki se nahajajo v poeziji Szymborske, ima svoje ekvivalente. Ko jih ni, prevajalci lahko izbirajo eno izmed naslednjih prevajalskih metod, kot so: uporaba svobodne besedne zveze, dobesedni prevod, amplifikacija. Ta sredstva povzročajo leksikalne in stilistične spremembe, ki ne vplivajo na kakovost prevoda. Te spremembe so povezane z dejstvom, da zaradi konfrontacije med poljsko in slovensko kulturo nastajajo jezikovne in kulturne ovire. Jezikovne ovire se nanašajo na sistemske razlike med jeziki, vidni so zlasti v leksiki in sintaksi. Kulturne ovire so povezane z raznovrstno stopnjo vpliva nemške in francoske kulture na poljsko in slovensko območje in tudi z načinom izražanja ironije. Vloga prevajalca temelji na posredovanju med dvema kulturama. Prevajalec mora ugotoviti, kako naj premaga jezikovne in kulturne ovire.

EN

Idioms are often used in polish poetry. Due to their expressiveness and vulnerability for linguistic operations they are subject to different language games. Szymborska often uses transformation of idioms such as: contamination, removing of element, substitution. In her poetry idioms and their modifications are carriers of irony and jokes, they allow to preserve the intellectual and emotional distance restraint. Translation of idioms is problematic because of their expressiveness, symbolic recognition of world and ambiguity. In idioms is hidden a linguistic picture of world, which requires discovery and interpretation by an translator. Vast majority of idioms and their transformations occurring in the poems of Wislawa Szymborska has its own equivalents. In the case they doesn’t have their own equivalents, translators uses following techniques: free combi¬nation of words, tracing, amplification. These techniques causes changes in vocabulary and style, but they doesn’t affect the quality of translation. These changes are related to collision of Polish and Slovenian culture, which causes language and cultural Barriers. Language barriers relate to systemic differences between the languages, are especially noticeable in vocabulary and syntax. Cultural barriers are associated with different degree of influence of German and French culture into Poland and Slovenia, and the expression of irony. The role of the interpreter is to mediate between two cultures, and establish methods to overcome cultural and linguistic barriers.

Keywords

PL

idiomy; poezja; przekład; modyfikacje idiomów; Wisława Szymborska

SL

idiomi; poezija; prevod; modifikacije idiomov; Wisława Szymborska

EN

idioms; poetry; translation; transformations of idioms; Wisława Szymborska

• Publisher: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego
• Journal: Przekłady Literatur Słowiańskich
• Year: 2012
• Volume: 3
• Issue: 1
• Pages: 200-215

Dates

published

2012-10-01

Contributors

author

Baran Katarzyna

• Instytut Filologii Słowiańskiej, Uniwersytet Śląski

References

• Balcerzan, Edward. Poezja polska w latach 1939—1965. Cz. 1: Strategie liryczne. Warszawa: WSiP, 1982.
• Bartmiński, Jerzy. „Językowy obraz świata jako podstawa tożsamości narodowej.” Kultura wobec kręgów tożsamości. Materiały konferencji przedkongresowej. Red. T. Kostyrko, T. Zgółka. Poznań—Wrocław 2000.
• Basaj, Mieczysław. „Ekwiwalencja przekładu frazeologizmów (na przykładzie języka czeskiego i polskiego).” Z problemów frazeologii polskiej i słowiańskiej. T. 1. Red. Mieczysław Basaj. Wrocław 1982.
• Basaj, Mieczysław. „Z problematyki europeizmów frazeologicznych.” Z problemów frazeologii polskiej i słowiańskiej. T. 4. Red. Mieczysław Basaj. Wrocław 1982.
• Dobrzyńska, Teresa. „Uwarunkowania kulturowe metafory.” Konotacja. Red. Jerzy Bartmiński. Lublin: Wydaw. UMCS, 1988.
• Efremow, L.P. „Leksičeskoe i frazeologičeskoe kalkirovanie.” Voprosy frazeologii (1961): 124.
• Ginter, Anna. Świat za słowami Vladimira Nabokova: zabawy słowne i ich przekład. Łódź 1999.
• Kuster, Helena. „Kulturni transfer: vpliv nemškega jezikovno-kulturnega prostora na slovenski frazeološki sistem.” Jezik in slovstvo 53/6 (2008): 57—68.
• Legeżyńska, Anna. Tłumacz i jego kompetencje autorskie. Warszawa: PWN, 1999.
• Ligęza, Wojciech. O poezji Wisławy Szymborskiej: świat w stanie korekty. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2002.
• Pajdzińska, Anna. Frazeologizmy jako tworzywo współczesnej poezji. Lublin: Agencja Wydawniczo-Handlowa Antoni Dudek, 1993.
• Peirce, Charles S. Wybór pism semiotycznych. Znak — Język — Rzeczywistość. Warszawa: Polskie Towarzystwo Semiotyczne, 1997.
• Pisarkowa, Krystyna. „Rozbiór językowy Rozpoczętej opowieści Wisławy Szymborskiej.” Kultura, literatura, folklor. Red. Marek Graszewicz, Jacek Kolbuszowski. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, 1988.
• Rejak, Bożena. Mechanizmy językowe w przekładzie związków frazeologicznych na materiale języka polskiego i słowackiego. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie Skłodowskiej, 1994.
• Skubalanka, Teresa. Herbert, Szymborska, Różewicz. Studia stylistyczne. Lublin: Wydawnictwo UMCS, 2008.
• Stala, Marian. „Radość czytania Szymborskiej.” Radość czytania Szymborskiej. Wybór tekstów krytycznych. Kraków 1996.
• Stawnicka, Jadwiga. O niektórych mechanizmach językowych przekładu zmodyfikowanych związków frazeologicznych (na materiale języka polskiego i rosyjskiego). Kielce: Wyższa Szkoła Pedagogiczna im. Jana Kochanowskiego, 1999.
• Tabakowska, Elżbieta. „Bariery kulturowe są zbudowane z gramatyki.” Przekład — język — kultura. Red. Roman Lewicki. Lublin: Wydawnictwo UMCS, 1992.
• Tabakowska, Elżbieta. Gramatyka i obrazowanie. Wstęp do językoznawstwa kognitywnego. Kraków: Wydawnictwo Oddziału Polskiej Akademii Nauk, 1995.
• Tokarz, Bożena. „Intersubiektywność i intertekstualność przekładu artystycznego.” Tokarz, Bożena. Wzorzec, podobieństwo, przypominanie. Katowice: Śląsk, 1998.
• Tokarz, Bożena. „Przekłady poezji Czesława Miłosza.” Tokarz, Bożena. Wzorzec, podobieństwo, przypominanie. Katowice: Śląsk, 1998.
• Węgrzyniakowa, Anna. Nie ma rozpusty większej niż myślenie. O poezji Wisławy Szymborskiej. Warszawa: Towarzystwo Zachęty Kultury, 1996.
• Wiat, Aneta. Syzyf poezji w piekle współczesności. Rzecz o Wisławie Szymborskiej. Warszawa 1996.

Identifiers

ISSN

1899-9417