Międzystylowe wędrówki gatunków

• Authors: Małgorzata Nowak

Title variants

EN

The changing styles of the moving genres (the case of the Ten Commandments and the Highway Code)

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

W artykule omawia się osobliwe realizacje dekalogu i kodeksu drogowego – teksty które przekroczyły granice swego prymarnego stylowego i dyskursywnego osadzenia. W pierwszym wypadku przeniesione na obszar dyskursu dydaktycznego i poradnikowego o charakterze ludycznym (przesuniecie na osi kontekst religijny–kontekst świecki), w drugim z prawno-administracyjnego na religijny. Międzystylowa migracja gatunków jest – zdaniem autorki – wyrazem obserwowanego współcześnie otwarcia rejestrów stylistycznych innych niż artystyczny. Na przykładzie dekalogu pokazano zjawisko transakcentacji gatunkowej, związane z modyfikacją funkcji w konkretnej tekstowej realizacji gatunku (użycie ironiczne lub parodystyczne). Na przykładzie kodeksu drogowego – zjawisko rozszerzenia lub zacierania granic stylu religijnego, poddawanego współcześnie, szczególnie w pododmianie katechetycznej, różnego typu zabiegom uatrakcyjniającym, w tym z wykorzystaniem gatunkowych upodobnień.

This article discusses intriguing text realizations of the genres of Ten Commandments and the Highway Code as texts that reached beyond their primary stylistic and discursive setting. In the former case, the text departed from its original religious contextualization to move towards a lay context, also acquiring a ludic aspect. In the latter, the Code moved from the domain of administrative law to be incorporated within the religious framework of references. These two cases illustrate the phenomenon of the stylistic migration of text genres, which – as observed by the author – results from the contemporary openness of stylistic registers other than the literary ones. The case of the Decalogue illustrates changes of accentuation (salience) in a particular text genre, which results from the modification of its communicative functions in a particular text realization of the genre (e.g. irony or parody). The case of the Highway Code illustrates the phenomenon of either expanding or fuzzy boundaries of the religious style – undergoing diverse attempts to make it more attractive to contemporary audiences, particularly in its catechetic variant. These attempts often rely on building genre similarities and comparisons.

Keywords

PL

gatunki mowy; odmiany funkcjonalne języka; transakcentacja gatunkowa

EN

text genres; functional language varieties; fuzzy text-genre boundaries

• Publisher: Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II. Towarzystwo Naukowe KUL
• Journal: Roczniki Humanistyczne
• Year: 2016
• Volume: 64
• Issue: 6: Językoznawstwo
• Pages: 147-164

Contributors

author

Małgorzata Nowak

• Katedra Języka Polskiego KUL

References

• Bernacki M., Pawlus M.: Słownik gatunków literackich, Bielsko-Biała 20054.
• Duszak A.: Teksty kultury globalnej, w: W kręgu wiernej mowy, red. M. Wojtak, M Rzeszutko, Lublin 2004, s. 59-67.
• Makuchowska M.: Modlitwa jako gatunek języka religijnego, Opole 1998.
• Nowak M.: Lekarstwo dla wszystkich. O kilku sposobach uczenia i propagowania modlitwy, w: Człowiek, zjawiska i teksty kultury w komunikacji społecznej, red. M. Karwatowska, R. Litwiński, A. Siwiec, Lublin 2015, s. 203-216.
• Nowak-Barcińska M.: Drugie życie gatunku, w: Gatunki mowy i ich ewolucja, t. IV: Gatunek a komunikacja społeczna, red. D. Ostaszewska przy współudziale J. Przyklenk, Katowice 2011, s. 266-284.
• Praktyczny słownik współczesnej polszczyzny, red. H. Zgółkowa, t. I-L, Poznań 1994-2005.
• Słownik terminów literackich, red. J. Sławiński, Wrocław19892.
• Słownik współczesnego języka polskiego, red. B. Dunaj, t. I-II, Warszawa 2001.
• Synowiec J.S. OFMConv: Dekalog. Dziesięć ważnych przykazań. Wj 20,1-17 oraz Pwt 5, 6-20, Kraków 2004.
• Synowiec J.S. OFMConv: Dziesięć przykazań. Wj 20,1-17 oraz Pwt 5, 6-20, Kraków 1999.
• Synowiec J. St. OFMConv: Gatunki literackie w Starym Testamencie, Kraków 2003.
• Wierzbicka A.: Akty mowy, w: Współczesna polszczyzna. Wybór opracowań, t. III: Akty i gatunki mowy, red. J. Bartmiński, S. Niebrzegowska-Bartmińska, J. Szadura, Lublin, 2004, s. 33-50 [przedruk].
• Wojtak M.: Modlitewne kolekcje doraźnie komponowane, „Roczniki Humanistyczne” 59(2011), z. 6, s. 185-200.
• Wojtak M.: Modlitewnik jako lekarstwo. Analiza genologiczna, „Roczniki Humanistyczne” 63(2015), z. 6, s. 241-261.
• Wojtak M.: Modlitwa ustalona – podstawowe wyznaczniki gatunku, w: Współczesna polszczyzna. Wybór opracowań, t. III, Akty i gatunki mowy, red. J. Bartmiński, S. Niebrzegowska-Bartmińska, J. Szadura, Lublin, 2004, s. 187-196 [przedruk].
• Wojtak M.: O relacjach dyskursu, stylu, gatunku i tekstu, „Tekst i Dyskurs” 4(2011), s. 69-78.
• Wojtak M.: Osobliwe byty gatunkowe i tekstowe w ich uwikłaniach komunikacyjnych, w: Gatunki mowy i ich ewolucja, t. IV, Gatunek a komunikacja społeczna, red. D. Ostaszewska przy współudziale J. Przyklenk, Katowice 2011, s. 44-56.
• Wojtak M.: Styl gatunku, styl gatunkowy a styl funkcjonalny w perspektywie analitycznej, w: Gatunki mowy i ich ewolucja, t. III, Gatunek a odmiany funkcjonalne, red D. Ostaszewska, Katowice 2007, s. 16-24.
• Wojtak M.: Współczesne modlitewniki w oczach językoznawcy. Studium genologiczne, Tarnów 2011.

Identifiers

DOI

10.18290/rh.2016.64.6-8