W świetle świętych patronów nowotarskich w dobie średniowiecza

• Authors: Kazienko Ewelina

Title variants

EN

In the sphere of saint patrons of Nowy Targ in middle ages

• Languages of publication: PL EN

Abstracts

PL

Rozwój sieci parafialnej na terenie nowotarszczyzny, a zarazem szerzenie kultu świętych, swój rozkwit przeżywało w XIV stuleciu. Jednak możemy na bazie zachowanych źródeł również dostrzec pierwsze zręby zarówno osadnictwa, jak i pierwszych parafii jeszcze w XIII wieku. Co związane było z działalnością mnichów cysterskich, którzy otrzymali w 1234 r. przywilej zagospodarowania wymienionego regionu od wojewody krakowskiego Teodora Gryfity. Część fundacji parafialnych utworzona została z inicjatywy królów polskich, którzy wspierali rozwój organizacji kościelnych na Podhalu. Pisząc o oddawaniu czci świętym nie można pominąć o ważnej roli wśród mieszkańców przede wszystkim wstawiennictwa św. Katarzyny Aleksandryjskiej, która do dziś patronuje nowotarskiej farze oraz miastu. Powierzając swe codzienne troski i prośby, mieszkańcy podhalańskiej ziemi zwracali się także do patronów Polski: śś. Wojciecha i Stanisława, biskupów męczenników, jak i do innych świętych pańskich, którzy ponieśli śmierć za wiarę w Chrystusa. Ważnym elementem pobożności ludowej stało się pielęgnowanie kultu Matki Bożej. Celebrowano w kościołach święta maryjne, które zakorzeniły się w tradycji lokalnej. Ponadto w Ludźmierzu funkcjonowało sanktuarium maryjne, do którego pielgrzymowali licznie mieszkańcy zarówno okolicznych wsi, jak i odleglejszych regionów.

EN

The development of a network of parishes in the region of Nowy Targ, as well as the dissemination of the cult of saints bloomed in the 14th century. However, on the basis of the remaining sources, we can observe the first foundations of both settlement and first parishes already in the 13th century. This was connected with the activity of the Cistercian Friars, who in 1234 received a privilege of administering the region from the voivode of Cracow Teodor Gryfita. Some of the parish foundations were created at the initiative of Polish kings, who supported the development of church organisations in the Podhale region. When writing about saint worship one cannot ignore the important role of the intercession of Catherine of Alexandria, until these days the saint patron of Nowy Targ and its parish church. The inhabitants of the Podhale region entrusted their everyday concerns and pleas also to saint Adalbert and saint Stanislaus, the patrons of Poland, bishop martyrs and other saints who died for their faith in Jesus Christ. An important element of people’s faith was the worship of the Virgin Mary. Marian festivities rooted in local tradition were celebrated in churches. Marian sanctuary in Lud􀄨mierz was visited by numerous pilgrims both from surrounding villages and farther regions.

Keywords

PL

parafia; sieć parafialna; cystersi; Teodor Gryfita wojewoda krakowski; św. Katarzyna Aleksandyjska; św. Wojciech; św. Stanisław; Nowy Targ; Ludzimierz; nowotarszczyzna; Podhale

EN

parish; parish network; the Cysterian; Teodor Gryfita province governor of Cracow; St Katharina of Aleksandria; St Stanislaus; St Adalbert; Nowy Targ; Ludzimierz; Podhale

• Publisher: Instytut Wydawniczy Księży Misjonarzy
• Journal: Nasza Przeszłość. Studia z dziejów Kościoła i kultury katolickiej w Polsce
• Year: 2016
• Volume: 126
• Pages: 59-87

Contributors

author

Kazienko Ewelina

References

• Opracowania:
• Baranowie K. i T., Wyrostek ., Z przeszłości Nowego Targu, Nowy Targ 1948
• Day M., Wszyscy święci. Ich życie i czasy, tłum. K. Gołębiowski, Warszawa 2002
• Dobrowolski K., Najstarsze osadnictwo Podhala, Lwów 1935
• Dzieje miasta Nowego Targu, red. M. Adamczyk, Nowy Targ 1991
• Fros H., Twoje imię: przewodnik onomastyczno – hagiograficzny, Kraków 1976
• Kiryk F., Rozwój urbanizacji Małopolski XIII – XVI w. Województwo krakowskie (powiaty południowe, Kraków 1985
• Kornecki M., Gotyckie kościoły drewniane na Podhalu, Kraków 1987
• Kult świętych i ideał świętości w średniowieczu, red. R. Michałowski, Warszawa 2011
• Kumor B., Archidiakonat sądecki. Opracowanie materiałów źródłowych do Atlasu Historycznego Kościoła w Polsce, „Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne w Polsce”, T. VIII/IX, 1964.
• Kumor B., Najświętsza Maryja Panna jako patronka kościołów parafialnych w archidiakonacie sądeckim, wojnickim i prepozyturze tarnowskiej (do końca XVI wieku), „Nasza Przeszłość”, T. 9, 1959
• Marecki J., Rotter L., Jak czytać wizerunki świętych. Leksykon atrybutów i symboli hagiograficznych, Kraków 2013
• Marecki J., Rotter L., Relikwie. Leksykon. Historia, cuda, kult, Kraków 2012
• Rafacz J., Dzieje i ustrój Podhala Nowotarskiego za czasów dawnej Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 1935
• Rajman J., Przyczynki do zagadnienia duchowości zakonu św. Norberta w Polsce, „Nasza Przeszłość”, T. 97, 2002
• Rajman J., Średniowieczne patrocinia krakowskie, Kraków 2002
• Rajman J., Wokół najdawniejszych dziejów Nowego Targu, „Rocznik Sądecki”, T. XXI, 1993
• Słownik historyczno – geogaficzny ziem polskich w średniowieczu, cz. I, z. 3, oprac. J. Laberschek, Z. Leszczyńska – Skrętowa, F. Sikora, Wrocław 1985
• Starnawska M., Świętych życie po życiu. Relikwie w kulturze religijnej na ziemiach polskich w średniowieczu, Warszawa 2008
• Szczych J., Święci nas oczekują. Historia i teologiczna treść uroczystości Wszystkich Świętych, Kraków 2009
• U podnóża Gorców” wczoraj i dziś wsi podhalańskich Gminy Nowy Targ, red. B. Górza, F. Kiryk, Nowy Targ 1999
• Vuchez A., Duchowość średniowiecza, przekł. A. Zaremska, Gdańsk 1996
• Wyrozumski J., Wielka Historia Polski. Dzieje Polski Piastowskiej (VIII – 1370), T. 2, Kraków 1999