Chrystianizacja Połabia i Pomorza (X–XII w.). Zarys procesu oraz strategii i praktyki misyjnej. Część I

• Authors: Rosik Stanisław

Title variants

EN

Christianisation of Polabia and Pomerania (tenth-twelfth centuries). An outline of the process, the missionary strategy and practice. Part I

• Languages of publication: PL

Abstracts

EN

This paper outlines the processes of Christianisation taking place in Polabia and Pomerania between the tenth and twelfth centuries. It looks at actions aimed at converting the communities and subsuming them under the structures of church organisation, closely related to the monarchy. These were shown on the basis of accounts that originated in milieus involved in the Slavonic missions: The Chronicle by Thietmar, the Bishop of Merseburg (d. 1018); The Chronicle of the Slavs by Helmold of Bosau (d. 1177); and the hagiography of St Otto of Bamberg (d. 1139), composed during two decades after his death and including St Otto’s report on his first Baltic mission from 1125.

Keywords

PL

chrystianizacja Słowian; historiografia średniowieczna; synkretyzm religijny

EN

Christianization of the Slavs; medieval historiography; religious syncretism

• Publisher: Wydawnictwo Adam Marszałek
• Journal: Historia Slavorum Occidentis
• Year: 2017
• Issue: 3 (14)
• Pages: 68-88

Contributors

author

Rosik Stanisław

• Instytut Historyczny, Wydział Nauk Historycznych i Pedagogicznych, Uniwersytet Wrocławski, ul. Szewska 49, 50–139 Wrocław

References

• Annales Augustani, [w:] MGH SS, t. 3, wyd. G.H. Pertz, Hannoverae 1839.
• Conventus episcoporum ad ripam Danubii 796 aestate, MGH, Legum sectio III. Concilia, t. 2, cz.1, Hannoverae–Lipsiae 1906, nr 20.
• De sancto Adalberto episcopo, wyd. W. Kętrzyński, MPH, t. 4, Warszawa 1961.
• Die Prufeninger Vita Bischof Ottos I. von Bamberg nach der Fassung des Groβen Osterreichischen Legendars, MGH SRG, wyd. J. Petersohn, Hannover 1999.
• Ebo, Żywot św. Ottona biskupa bamberskiego, wyd. J. Wikarjak, wstęp i oprac. K. Liman, MPH s.n., t. 7, cz. 2, Warszawa 1974.
• Forstner D., Świat symboliki chrześcijańskiej, Warszawa 1990.
• G. Labuda, Powstania Słowian połabskich u schyłku X wieku, Slavia Occidentalis 18 (1947), s. 153–200,
• Haarlander S., Vitae episcoporum. Eine Quellengattung zwischen Hagiographie und Historiographie, untersucht an Lebensbeschreibungen von Bischofen des Regnum Teutonicum im Zeitalter der Ottonen und Salier, Stuttgart 2000.
• Helmoldi presbyteri bozoviensis Chronica Slavorum, wyd. B. Schmeidler, MGH SRG, Hannoverae
• Herbord, Dialog o życiu św. Ottona biskupa bamberskiego, [w:] MPH s.n., t. 7, cz. 3, wyd. J. Wikarjak, wstęp i oprac. K. Liman, Warszawa 1974.
• J. Banaszkiewicz, Źrodło Głomacz i jego rajska okolica, [w:] Viae historicae. Księga jubileuszowa dedykowana Profesorowi Lechowi A. Tyszkiewiczowi w siedemdziesiątą rocznicę urodzin, red. M. Goliński, S. Rosik, Wrocław 2001 (= Acta Universitatis Wratislaviensis 2306, Historia CLII), s. 407–414.
• Jestice Ph.G., Wayward Monksand the Religious Revolution of the Eleventh Century, Leiden–New York–Koln 1997.
• K. Hengst, Slawische Sprachstudien im Mittelalter im sachsisch-thurin-gischen Raum, Zeitschrift fur Slawistik 37 (1992), z. 3, s. 397–406.
• Kahl H.-D. , Heidnisches Wendentum und christliche Stammesfursten. Ein Blick in die Auseinandersetzung zwischen Gentil – und Universalreligion im abendlandischen Hochmittelalter, Archiv fur Kulturgeschichte 44 (1962), s. 72–119.
• Kollinger K., Polityka wschodnia Bolesława Chrobrego, Wrocław 2015.
• Kowalczyk E., Momenty geograficzne państwa Bolesława Chrobrego. Na styku historii i archeologii, Kwartalnik Historyczny 107 (2000), z. 2.
• Kowalenko W., Gotszalk, [w:] SSS, t. 2, s. 143.
• Kowalenko W., Henryk, [w:] SSS, t. 2, s. 200 n.
• Kronika Thietmara, tekst łaciński i polski, tłum., wstęp i komentarz M.Z. Jedlicki, Poznań 1953.
• Labuda G., Fragmenty dziejow Słowiańszczyzny zachodniej, Poznań 2002.
• Labuda G., Powstania Słowian połabskich u schyłku X wieku, Slavia Occidentalis 18 (1947), s. 153–200.
• Labuda H., O wierzeniach pogańskich Słowian w kronikach niemieckich z XI i XII wieku. Glosa do:
• Lammers W., Vicelin als Exorzist, [w:] idem, Vestigia Mediaevalia, Stuttgart 1979, s. 284–302.
• Leciejewicz L, Miasta Słowian północno-połabskich, Wrocław–Warszawa–Kraków 1968.
• Liman K., Dialog Herborda. Ze studiów historycznoliterackich nad biografią łacińską XII wieku, Poznań 1975.
• Lippelt H., Thietmar von Merseburg. Reichsbischof und Chronist, Koln–Wien 1973 (= Mitteldeutsche Forschungen 72), s. 46–137.
• M. Rechowicz, Chrzest Polski a katolicka teologia misyjna we wczesnym średniowieczu, Ruch Biblijny i Liturgiczny 19 (1966), s. 67–74.
• Magistri Adam Bremensis Gesta Hammmaburgensis Ecclesiae Pontificum, wyd. B. Schmeidler, MGH SRG, Hannoverae–Lipsiae 1917.
• Modzelewski K., Barbarzyńska Europa, Warszawa 2004.
• Moszyński L., Hennil Thietmara – apelatyw czy teonim, germański czy słowiański?, Onomastica Slavogermanica 22 (2002), s. 35–47.
• Myśliński K., Polska wobec Słowian połabskich do końca wieku XII, Lublin 1993.
• Petersohn J., Der sudliche Ostseeraum im kirchlich-politischen Kraftespiel des Reichs, Polens und Danmarks vom 10. bis 13. Jahrhundert. Mission – Kirchenorganisation – Kultpolitik, Koln–Wien 1979.
• Piskorski J.M., Der Staat der ersten Greifenherzoge (1220), [w:] Pommern im Wandel der Zeiten, red. J.M. Piskorski, Szczecin 1999, s. 35–47.
• Rosik S. (współpraca K. Wachowiak), W lesie gaj, ale święty. Uwagi o urządzeniu i funkcjonowaniu głównego sanktuarium w ziemi starogardzkiej (na podstawie przekazu Hemolda z Bozowa, XII w.), [w:] Studia z historii społecznej, red. M. Goliński, S. Rosik, Wrocław 2012 (= Scripta Historica Medievalia 2), s. 153–158.
• Rosik S., Conversio gentis Pomeranorum. Studium świadectwa o wydarzeniu (XII wiek), Wrocław 2010.
• Rosik S., Interpretacja chrześcijańska religii pogańskich Słowian (Thietmar, Adam z Bremy, Helmold), Wrocław 2000.
• Rosik S., Interpretacja chrześcijańska religii pogańskich Słowian w świetle kronik niemieckich XI–XII wieku (Thietmar, Adam z Bremy, Helmold), Wrocław 2000 (= Acta Universitatis Wratislaviensis 2235, Historia CXLIV).
• Rosik S., Jarowit Mars i Czarny Bóg Diabeł. O rozmaitej genezie nowych tożsamości słowiańskich bóstw na północnym Połabiu (w kręgu przekazów z XII wieku), [w:] Historia narrat. Studia mediewistyczne ofiarowane Profesorowi Jackowi Banaszkiewiczowi, red. A. Pleszczyński, J. Sobiesiak, M. Tomaszek, P. Tyszka, Lublin 2012.
• S. Rosik, Conversio gentis Pomeranorum. Studium świadectwa o wydarzeniu (XII wiek), Wrocław 2010.
• Schulmeyer-Ahl K., Der Anfang vom Ende der Ottonen. Konstitutionsbedingungen historiographischer Nachrichten in der Chronik Thietmars von Merseburg, Berlin 2009.
• Sikorski D.A., Początki Kościoła w Polsce, Poznań 2012.
• Skonieczny T., Kształtowanie się struktur władzy w kręgu obodrycko-wieleckim (VIII-XI w.). Studium przeobrażeń cywilizacyjnych i kulturowych [w druku].
• Słupecki L. P. , Slavonic Pagan Sanctuaries, Warsaw 1994.
• Słupecki L.P. , Einflusse des Christentums auf die heidnische Religion des Ostseeslawen im 8.-12. Jahrhundert: Tempel – Gotterbilder – Kult, [w:] Rom und Byzanz im Norden. Mission und Glaubenswechsel im Ostseeraum wahrend des 8.-14. Jahrhunderts, t. 2, red. M. Muller-Wille, Stuttgart 1997, s. 177–189.
• Spors J., Studia nad wczesnośredniowiecznymi dziejami Pomorza Zachodniego (XII – pierwsza połowa XIII w.), Słupsk 1988.
• Stanisław Rosik, Interpretacja chrześcijańska religii pogańskich Słowian w świetle kronik niemieckich XI–XII wieku – Thietmar. Adam z Bremy. Helmold, „Acta Universitatis Wratislaviensis”, nr 2235: Historia CXLIV, Wrocław 2000, [w:] Monumenta manent. Księga pamiątkowa dedykowana Profesorowi Tadeuszowi Białeckiemu w 70. rocznicę urodzin, red. A. Makowski, E. Włodarczyk, Szczecin 2003.
• Stoob H., Einleitung, [w:] Helmoldi presbyteri bozoviensis Chronica Slavorum, wyd. H. Stoob, [w:] Ausgewahlte Quellen zur deutschen Geschichte des Mittelalters. Freiherr vom Stein-Gedachtnisausgabe, t. 19, Berlin 1963.
• Strzelczyk J., Apostołowie Europy, Poznań 2010 (wyd. 2).
• Strzelczyk J., Einleitung, [w:] Heiligenleben zur Deutsch-Slawischen Geschichte. Adalbert von Prag und Otto von Bamberg, wyd. L. Weinrich, współpraca J. Strzelczyk, [w:] Ausgewahlte Quellen zur Deutschen Geschichte des Mittelalters, t. 23, red. H.W. Goetz, Darmstadt 2005.
• Strzelczyk J., Mity, podania i wierzenia dawnych Słowian, Poznań 2007 (wyd. 2).
• Strzelczyk J., Słowianie połabscy, Poznań 2002, s. 45–53.
• Strzelczyk J., Tysiąclecie powstania Słowian połabskich 983 – 1983. Naukowe rezultaty jubileuszu, Studia Historica Slavo-Germanica 14 (1988).
• Strzelczyk J., Wstęp, [w:] Helmolda Kronika Słowian, tłum. J. Matuszewski, wstęp i komentarz J. Strzelczyk, Warszawa 1974, s. 5–69.
• Strzelczyk J., Zapomniane narody Europy, Wrocław–Warszawa–Kraków 2006.
• Turasiewicz A., Dzieje polityczne Obodrzyców. Od IX wieku do utraty niepodległości w latach 1160–1164, Kraków 2004.
• Vincentii Pragensis Annales, wyd. W. Wattenbach, [w:] MGH SS, t. 17, wyd. G.H. Pertz, Hannoverae 1861.
• Vita Adalberti, wyd. J. Hoffmann, [w:] J. Hoffmann, Vita Adalberti. Fruheste Textuberlieferungen der Lebensgeschichte Adalberts von Prag, Essen 2005, s. 125–159.
• Vita Anskarii auctore Rimberto, wyd. G.Waitz, Hannoverae 1884.
• von Padberg L.E. , Christianisierung Europas im Mittelalter, Stuttgart 1998.
• Wavra B., Salzburg und Hamburg Erzbistumsgrundung und Missionspolitik in karolinischer Zeit, Berlin 1991.
• Weinrich L., Der Slawenaufstand von 983 in der Darstellung des Bischof Thietmar von Merseburg, [w:] Historiographia Mediaevalis. Studien zur Geschichtsschreibung und Quellenkunde des Mittelalters. Festschrift fur Franz-Josef Schmale zum 65. Geburtstag, red. D. Berg, H.-W. Goetz, Darmstadt 1988, s. 77–87.
• Widukindi res gestae Saxonicae – Widukinds Sachsengeschichte, wyd. R. Buchner, Ausgewahlte Quellen zur deutschen Geschichte des Mittelalters, t. 8, Darmstadt 1971, III, 68.
• Wipo, Gesta Chuonradi II, wyd. H. Bresslau, MGH SRG, Hannoverae 1915.