Kalwińska mowa podszyta nienawiścią: Wilno lat 1581–1582 i „Apologeticus”

• Authors: Obremski Krzysztof

Title variants

EN

Calvinistic Speech Fraught with Hatred: Vilnius between 1581–1582 and “Apologeticus”

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Artykuł omawia anonimowo wydany poemat „Apologeticus” (Wilno 1582), pierwszą bezpośrednią ewangelicką wypowiedź w polemice wokół konfederacji warszawskiej. Nie był to jedynie defensywny „respons” na wcześniejsze wypowiedzi katolików, lecz – sprowokowane tumultem wileńskim 1581 r. – ofensywne „upominanie” ich. Przedmioty kalwińskiego ataku to: papież (z nim również jezuici i Stanisław Hozjusz), duchowieństwo polskie, wiarołomstwo Kościoła, kult świętych i kult maryjny, katolickie bałwochwalstwo, celibat. Argumenty zasadniczo uwarunkowane historycznym „tam i wtedy” (Wilno lat 1581–1582) z czasem w pismach ewangelickich polemistów były coraz słabsze czy nawet w ogóle już nie pojawiały się. Zarazem owe pisma już nie charakteryzowały się takim natężeniem wrogich wobec katolików emocji, jakie znamienne było dla tego poematu. Jeśli Piotr Skarga to „szermierz kontrreformacji”, nieznanego autora „Apologeticusa” można nazwać (przez analogię) „rębajłą reformacji” (vide jego antykatolickie inwektywy).

EN

The paper discusses an anonymous poem “Apologeticus” (published in Vilnius 1582) being the first direct evangelical statement in a polemics about the Confederation of Warsaw. Not only was it a defensive response to previous Catholic speeches, but also an offensive monition directed to them and provoked by the 1581 Vilnius turmoil. The objects of Calvinian attack are the Pope (alongside of the Jesuits and Stanisław Hozjusz), the Polish clergy, Polish renegades, worship of the saints and of Holy Mary, Catholic idolatry, and celibacy. The arguments, essentially conditioned by historical “there” and “then” (Vilnius between 1581–1582), with time in the writings of evangelic polemists ceased or even did not appear at all. Thus, such writings were not characterised by such intensity of emotions unfriendly to the Catholics as visible in the poem in question. Provided Piotr Skarga is “a warrior of Counter Reformation,” the unknown author of “Apologeticus” may be per analogiam referred to as “a swashbuckler of Reformation” due to his anti-Catholic invectives.

Keywords

“Apologeticus”; polemics about the Confederation of Warsaw; Stanisław Hozjusz; Piotr Skarga

• Publisher: Instytut Badań Literackich PAN
• Journal: Pamiętnik Literacki
• Year: 2017
• Volume: 108
• Issue: 3
• Pages: 23-40

Dates

printed

2017-09-14

Contributors

author

Obremski Krzysztof

• Uniwersytet Mikołaja Kopernika, Toruń

Identifiers

ISSN

0031-0514