Wpływ środowiska przyrodniczego na rozmieszczenie osadnictwa kultury pucharów lejkowatych w dorzeczu środkowej Tążyny

• Authors: Twardy Juliusz , Forysiak Jacek

Title variants

EN

The influence of the natural environment on the distribution of Funnel Beaker culture settlements in the middle of the Tążyna River basin

• Languages of publication: PL EN

Abstracts

PL

Przedstawione zostały cechy środowiska przyrodniczego fragmentu dorzecza Tążyny, przede wszystkim budowa geologiczna, cechy geomorfologiczne, a także wody powierzchniowe oraz pokrywa glebowa. Dokonano analizy związku wymienionych elementów środowiska z intensywnością zasiedlenia obszaru w trakcie funkcjonowania społeczności kultury pucharów lejkowatych. Stwierdzono, że dobre rozpoznanie warunków środowiskowych wpłynęło na wybór do zasiedlenia przede wszystkim siedlisk położonych na obszarach piaszczystych, o niewielkim zróżnicowaniu rzeźby terenu, gdzie wykształciły się gleby bielicoziemne i czarne ziemie, położonych w dolinach, w odległości kilkuset metrów od cieków.

EN

The article presents natural environmental features of part of the Tążyna River basin – mostly geology, geomorphology and topography, but also surface waters and soil cover. The relationship between these components of the environment and the intensity of settlement of the area during the Funnel Beaker culture community was analysed. It is concluded that a good recognition of environmental conditions determined the choice mainly of habitats in sandy areas with a slightly diversified relief, where podzols and black soils had developed in the valleys, and a few hundred metres from streams.

Keywords

PL

warunki środowiska przyrodniczego; , środkowy neolit; dolina Tążyny; Równina Inowrocławska

EN

natural environment conditions; Middle Neolithic; Tążyna River valley; Inowrocław Plain

• Publisher: Łódzkie Towarzystwo Naukowe, Stowarzyszenie
• Journal: Acta Geographica Lodziensia
• Year: 2018
• Volume: 107
• Pages: 53-72

Contributors

author

Twardy Juliusz

• Uniwersytet Łódzki, Wydział Nauk Geograficznych, Katedra Geomorfologii i Paleogeografii

author

Forysiak Jacek

• Uniwersytet Łódzki, Wydział Nauk Geograficznych, Katedra Geomorfologii i Paleogeografii

References

• Bednarek R., Prusinkiewicz Z. 1997. Geografia gleb. Wyd. Nauk. PWN, Warszawa.
• Czerniak L. 1994. Wczesny i środkowy okres neolitu na Kujawach 5400–3650 p.n.e. PAN, IAiE.
• Dadlez R., Marek S. 1969. Styl strukturalny kompleksu cechsztyńsko-mezozoicznego na niektórych obszarach Niżu Polskiego. Kwartalnik Geologiczny 13,3: 543-565.
• Domańska L., Forysiak J., Twardy J., Rzepecki S. 2013. The TRB culture settlement in the middle Tążyna Valley: a case study. W: S. Kadrow, P. Włodarczak (red.) Environment and subsistence – forty years after Janusz Kruk’s „Settlement studies…” (= Studien zur Archäologie in Ostmitteleuropa/ Studia nad Pradziejami Europy Środkowej 11). Rzeszów, Bonn: Mitel & Verlag Dr. Rudolf Habelt GmbH: 1-12.
• Forysiak J., Twardy J. 2014. Powierzchniowa budowa geologiczna oraz rozwój rzeźby otoczenia stanowiska. W: S. Rzepecki (red.) Wilkostowo 23/24. Neolityczny kompleks osadniczy. Tom I. IA UŁ, Fundacja UŁ, Łódź: 21-34.
• Forysiak J., Twardy J. 2015. Surface geology and geomorphology of the site area and its surroundings. W: S. Rzepecki (red.) Wilkostowo 23/24. A Neolithic settlement in Kuyavia, Poland, ca. 3500 BC. Studien zu Archäologie in Ostmitteleuropa vol. 15. Instytut Archeologii i Etnologii PAN, Kraków: 23-34.
• Gilewska S. 1986. Podział Polski na jednostki geomorfologiczne. Przegląd Geograficzny 58,1-2: 15- 40.
• Gilewska S. 1999. Rzeźba. Główne jednostki geomorfologiczne. W: L. Starkel (red.) Geografia Polski. Środowisko przyrodnicze. Wyd. Nauk. PWN, Warszawa: 243-288.
• Grygiel R. 2004. Neolit i początki epoki brązu w rejonie Brześcia Kujawskiego i Osłonek, t. I – Wczesny neolit, kultura ceramiki wstęgowej rytej. Fundacja Badań Archeologicznych im. prof. K. Jażdżewskiego, MAiE w Łodzi, Łódź.
• Jankowski M. 2002. Buried soils in the dunes of the Toruń Basin. W: B. Manikowska, K. Konecka-Betley, R. Bednarek (red.) Paleopedology problems in Poland. ŁTN, Łódź: 233-252.
• Kittel P. 2005. Uwarunkowania środowiskowej lokalizacji osadnictwa pradziejowego na Pojezierzu Kaszubskim i w północnej części Borów Tucholskich. Monografie Instytutu Archeologii UŁ, 4, Łódź.
• Kondracki J. 1978. Geografia fizyczna Polski. PWN, Warszawa.
• Kozarski S. 1995. Deglacjacja północno-zachodniej Polski: warunki środowiska i transformacji geosystemu (~20 ka – 10 ka BP). Dokumentacja Geograficzna 1:7-82.
• Kozarski S., Nowaczyk B. 1999. Paleogeografia Polski w vistulianie. W: L. Starkel (red.) Geografia Polski. Środowisko przyrodnicze. Wyd. Nauk. PWN, Warszawa: 79-103.
• Lindner L. (red.) 1992. Czwartorzęd. Osady, metody badań, stratygrafia. Wyd. PAE, Warszawa.
• Matuszkiewicz W., Faliński J.B., Kostrowicki A.S., Matuszkiewicz J.M., Olaczek R., Wojterski T. 1995. Potencjalna roślinność naturalna Polski. Mapa przeglądowa w skali 1:300 000, ark. 5, Pojezierze Wielkopolskie i Pojezierze Chełmińsko-Dobrzyńskie. IGiPZ PAN, Warszawa.
• Molewski P. 1999. Rynna Gopła, problem jej genezy i roli w odpływie wód roztopowych podczas zlodowacenia vistuliańskiego. Studia Societatis Scientiarum Torunensis, sec. C, X, 6.
• Molewski P. 2014. Paleogeograficzne uwarunkowania odpływu wód z zastoiska warszawskiego doliną Bachorzy i pradoliną warszawsko-berlińską w czasie stadiału głównego zlodowacenia wisły. Landform Analysis 25: 105-114.
• Niewiarowski W. 1983. Postglacjalne ruchy skorupy ziemskiej na Pojezierzu Kujawskim w świetle badań geomorfologicznych. Przegląd Geograficzny 55,1: 13-29.
• Niewiarowski W., Wilczyński A. 1979. Objaśnienia do mapy geologicznej Polski w skali 1:200 000, arkusz Toruń. Wyd. Geol., Warszawa.
• Niewiarowski W., Pasierbski A., Tomczak A. 1976. Mapa geologiczna Polski w skali 1:200 000, arkusz Toruń, A – mapa utworów powierzchniowych. Wyd. Geol., Warszawa.
• Nowaczyk B. 1986. Wiek wydm, ich cechy granulometryczne i strukturalne a schemat cyrkulacji atmosferycznej w Polsce w późnym vistulianie i holocenie. Wyd. UAM, ser. Geografia 28.
• Nowaczyk B. 2002. Litologiczny i morfologiczny zapis działalności wiatru w Polsce w ostatnich 30 tysiącach lat. Czasopismo Geograficzne 73,4: 275-311.
• Nowakowski Cz., Węgrzyn A. 2002. Objaśnienia do mapy hydrogeologicznej Polski w skali 1:50 000, arkusz Przysiek (0401). PIG, Warszawa.
• Okupny D., Rzepecki S., Borówka R.K., Forysiak J., Twardy J., Fortuniak A., Tomkowiak J. 2016.
• Factors influencing temporal changes in chemical composition of biogenic deposits in the middle Tążyna River Valley (Kuyavia Lakeland, central Poland). Geologos 22,2: 121-136.
• Prusinkiewicz Z., Bednarek R. 1999. Gleby. W: L. Starkel (red.) Geografia Polski. Środowisko przyrodnicze. Wyd. Nauk. PWN, Warszawa: 373-396.
• Rzepecki S. 2015. Refleksje nad perspektywami zachowania stanowisk neolitycznych w dorzeczu Tążyny. Acta Universitatis Lodziensis, Folia Archeologica 30: 7-19.
• Rzepecki S., Forysiak J., Twardy J., Obremska M., Okupny D. 2014. Osadnictwo kultury pucharów lejkowatych a środowisko w środkowej dolinie Tążyny. Próba oceny stopnia antropopresji. VIII Sympozjum SAS „Naturalne i archeologicznohistoryczne uwarunkowania osadnictwa średniowiecznego”, 22-25. 09.2013. Łódź-Łęczyca: 102-103.
• Rzepecki S., Obremska M., Twardy J., Forysiak J.,
• Okupny D. 2015. Stanowisko Przybranówek. Zapis neolitycznej antropopresji w świetle badań środowiskowych, materiałów archeologicznych i palinologicznych badań rdzenia z bagna „Katarzyna”. VII Konferencji Paleobotaniki Czwartorzędu „Dynamika zmian roślinności Niżu Polskiego w dobie późnoglacjalnych zmian klimatu i narastania antropopresji w holocenie”. Łódź, 10-12.06.2015: 75-79.
• Sobczak A., Sydow S. w druku. Szczegółowa mapa geologiczna Polski w skali 1: 50 000, arkusz Przysiek (401). PIG, Warszawa.
• Sokołowski J. 1972. Rola tektoniki salinarnej cechsztynu w modelowaniu pokrywy mezo-kenozoicznej. Biuletyn Instytutu Geologicznego 252: 99-118.
• Stupnicka E. 1989. Geologia regionalna Polski. Wyd. Geol., Warszawa. Systematyka gleb Polski. 1989. Roczniki Gleboznawcze 40,3-4.
• Tarka R. 1992. Tektonika wybranych złóż soli w Polsce na podstawie badań mezostrukturalnych. Prace Państwowego Instytutu Geologicznego 137.
• Twardy J., Forysiak J. 2009 (niepublikowane). Przyrodnicze uwarunkowania funkcjonowania osadnictwa na pradziejowym stanowisku archeologicznym Chlewiska. Maszynopis, Instytut Archeologii UŁ, Łódź.
• Wilczyński A. 1976. Mapa geologiczna Polski w skali 1:200 000, arkusz Toruń, B – mapa bez utworów czwartorzędowych. Wyd. Geol., Warszawa.
• Wiśniewski E. 1974. Dolina Bachorzy – problem jej genezy i znaczenia w okresie wczesnośredniowiecznym. Przegląd Geograficzny 46,2: 263- 279.
• Wiśniewski E., Karczewski A. 1978. O rzeźbie sandrów utworzonych na lodzie. Przegląd Geograficzny 50,2: 269-292.
• Wysota W., Molewski P. 2011. Chronologia i zasięgi nasunięć lądolodu na obszarze lobu Wisły podczas stadiału głównego ostatniego zlodowacenia. Przegląd Geologiczny 59,3: 214-225.
• Wysota W., Molewski P., Sokołowski R.J. 2009. Record of the Vistula Ice Lobe advances in the Late Weichselian glacial sequence in north-central Poland. Quaternary International 207: 26-41.
• Zawadzki S. (red.) 2002. Podstawy gleboznawstwa. PWRiL, Warszawa.