West Pomeranians’ Medieval Pilgrimages to St. Theobald’s Sanctuary in Thann

• Authors: Marian Rębkowski , Rafał Simiński

Title variants

PL

Pielgrzymki mieszkańców Pomorza Zachodniego do sanktuarium św. Teobalda w Thann w średniowieczu

• Languages of publication: EN

Abstracts

PL

Na mapie europejskich sanktuariów pielgrzymkowych w XIV i XV w. ważnym punktem stało się także położone w Alzacji Thann. Przechowywano tam relikwie św. Teobalda – biskupa Gubbio – które ściągały pielgrzymów przede wszystkim z tere¬nów niemieckich. Celem artykułu jest analiza częstotliwości, geografii oraz chronologii pielgrzymek do Thann mieszkańców tych części Pomorza, które w średniowieczu wchodziły w skład diecezji kamieńskiej. Jako źródła wykorzystano przede wszystkim zapisy z „Księgi cu¬dów św. Teobalda” i znaki pielgrzymie. Łącznie stwierdzono występowanie informacji o 23 osobach, pochodzących z różnych grup społecznych, które odbyły pielgrzymki do Thann z Pomorza w latach 1407–1461. Na XV w. datuje się również siedem odlewów cha¬rakterystycznych znaków pielgrzymich z Thann, zidentyfikowanych na dzwonach wiej¬skich kościołów, oraz fragment oryginalnego znaku odkryty w klasztorze Seehausen. Wszystkie kategorie źródeł wskazują, że pielgrzymki do św. Teobalda w Thann cieszyły się popularnością przede wszystkim w ciągu XV w., o czym świadczą również inne przejawy kultu tego świętego, widoczne w tym okresie na Pomorzu.

Keywords

PL

Pomorze Zachodnie w średniowieczu; sanktuaria pielgrzymkowe w średniowieczu; religijność mieszkańców Pomorza w średniowieczu; santuarium w Thann

• Publisher: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego
• Journal: Studia Maritima
• Year: 2010
• Volume: 23
• Pages: 13-26

Contributors

author

Marian Rębkowski

• Uniwersytet Szczeciński

author

Rafał Simiński

• Uniwersytet Szczeciński

translator

Beata Zawadka

References

• Andersson L.: Pilgrimsmärken och vallfahrt. Medeltida pilgrimskultur i Skandinavien, Lund 1989 (“Lund Studies in Medieval Archaeology”, 7)
• Barth M.: Zur Geschichte der Thanner St. Theobalduswall¬fahrt im Mittelalter, “Annuaire de la Societe d’histoire des regions de Thann-Guebwiller”, 1948
• Bettin H.,Volksdorf D.: Pielgrzymki w testamentach mieszczan stralsundzkich jako zwierciadło mieszczańskiej religijności [The Pilgrimages in the Wills of Stralsund Townspeople as a Reflection of Bourgeois Religiosity], in: Kult św. Jakuba Większego Apostoła w Europie Środkowo-Wschodniej [The Cult of St. Jacob the Apostle in the Central-Eastern Europe], ed. by R. Knapiński, Lublin 2002
• Buske N.: Die Verehrung des Hl. Ewald und die Errichtung der Bodstedter Kapelle. Ein Beitrag zur Patrozinienkunde und zur Geschichte der Wallfahrtsorte in Pommern, “Baltische Studien”, Neue Folge, 58, 1972
• Haasis-Berner A.: Die Pilgerzeichen des 11.–14. Jahrhunderts. Mit einem Überblick über die europäische Pilgerzeichenforschung, in: Archäologie als Sozialgeschichte. Studien zu Siedlung. Wirtschaft und Gesellschaft im frühgeschichtlichen Mitteleuropa, hg. v. S. Brather, Ch. Bücker und M. Hoe-per, Rahden 1999 (“Internationale Archäologie. Studia Honoraria”, 9)
• Heilig en Profaan. 1000 Laatmiddeleeuwse Insigne suit de collective H.J.E. van Beuingen, ed. H. J. E. van Beuingen, A. M. Koldeweij, Cothen 1993 (“Rotterdam Papers”, 7)
• Heyden H.: Das Wallfahrtswesen in Pommern, “Blätter für Kirchengeschichte Pommers”, 22/23, 1940
• Heyden H.: Kirchengeschichte Pommerns, Köln–Braunfeld 1957, Bd. 1
• Heyden H.: St. Ewald in Pommern, “Blätter für Kirchengeschichte Pommerns”, 19, 1939
• Heyden H.: Stralsunder Wallfahrten, “Greifswald-Stralsunder Jahrbuch”, 8, 1969
• Jaitner R., Kohn G.: Ausgewählte Pilger¬zeichen aus dem Zisterziensernonnenkloster Seehausen in der Uckermark, “Wismarer Studien zur Archäologie und Geschichte”, 4, 1994
• Köster K.: Meister Tilman von Hachenburg. Studien zum Werk eines mittelrheinischen Glok-kengießers des fünfzehnten Jahrhunderts, “Jahrbuch des Hessischen kirchengeschichtlichen Ver¬einigung”, 8, 1957
• Köster K.: Mittelalteriche Pilgerzeichen, in: Wallfahrt kennt keine Grenzen, hg. v. L. Kriss-Rettenbach, G. Möhler, München–Zürich 1984
• Köster K.: Pilgerzeichen und Pilgermuscheln von mittelalterlichen Santiagostraßen, Neumünster 1983 (“Ausgrabungen in Schleswig. Berichte und Studien”, 2)
• Kühne H., Brumme C.: Der Pilgerzei¬chenfund am Kloster Seehausen und sein historischer Kontext, in: Studien zur Geschichte, Kunst und Kultur der Zisterzienser, Bd. 8: Sachkultur und religiöse Praxis, hg. v. D. Schumann, Berlin 2007
• Lexicon der christlichen Ikonographie, Bd. 8, hg. v. W. Braunfels, Rom–Freiburg–Wien 1976
• Liebgott N.-K.: Afstobninger af pilgrimstegn på danske middelalderlige kirkeklokker, “Aarbøger for nordisk oldkyndighed og historie”, 1971
• Ludwisarstwo stargardzkie i po¬morskie XIV–XVII wiek [The 14th–17th Century Stargard and Pomeranian Bell Founding], ed. by M. Majewski, Stargard 2003
• Majewski M.: Ludwisarstwo stargardzkie XV–XVIII wieku [The 15th–18th Century Stargard Bell Founding], Stargard 2005
• Majewski M.: Świadectwa pielgrzymek średniowiecznych mieszkańców Pomorza Zachodniego na dzwonach [The Proofs for the Pilgrimages of Medieval Inhabitants of West Pomerania Cast on Bells], in: Wszyscy jesteśmy tułaczami [We Are All Wan¬derers], Szczecin 2007
• Manikowska H.: Jerozolima – Rzym – Compostela. Wielkie pielgrzymowanie u schyłku średniowiecza [Jerusalem – Rome – Compos¬tela. The Grand Pilgrimaging in the Late Middle Ages], Wrocław 2008
• Nagel K.: “... umme salicheit miner zele...” Wallfahren und Wallfahrtdevotionalen in den Städten Mecklenburg-Vorpommerns, in: Archäologie unter dem Strassenpflaster, hg. v. H. Jöns, F. Lüth, H. Schäfer, Schwerin 2005
• Ohler N.: Zur Seligkeit und zum Troste meiner Seele. Lübecker unterwegs zu mittelalterlichen Wallfahrtsstätten, “Zeitschrift des Vereins für Lübeckische Geschichte und Altertumskunde”, 83, 1983
• Poett¬gen J.: Pilgerzeichen auf Glocken, Studien zu Geschichte, Verbreitung und Motivation ihrer Ver¬wendung, in: Heilig en Profaan 2. 1200 Laatmiddeleeuwse Insignies uit openbare en particuliere coolecties, ed. H. J. E. van Beuningen, A. M. Koldeweij, D. Kicken, Cothen 2000 (“Rotterdam Papers”, 12)
• Rębkowski M.: Piel¬grzymki mieszkańców średniowiecznych miast południowego Bałtyku w świetle znalezisk znaków pątniczych. Wstęp do badań [The Medieval Pilgrimages of Southern Baltic Townspeople in the Light of Pilgrims’ Signs Findings. An Introduction to the Research], “Kwartalnik Historii Kul¬tury Materialnej” [The Quarterly of the History of Material Culture], 52, 2004, 2
• Röpke A.: Mittelalterliche Spuren der Verehrung des heiligen Theobald zwischen Elbe und Weser, “Bremisches Jahrbuch”, 82, 2003
• Rozynkowski W.: Omnes Sancti et Sanctae Dei. Studium nad kultem świętych w diecezjach pruskich państwa zakonu krzyżackiego [Omnes Sancti et Sanctae Dei. A Study on the Worship of Saints in the Prussian Dioceses in the State of the Teu¬tonic Order], Malbork 2006
• Rydbeck M. (book review): Kurt Köster: Meister Tilman von Hachenburg. Studien zum Werk eines mittelrheinischen Glockengiessers des fünfzehnten Jahrhunderts, Jahrbuch der hess. kir-chengesch. Ver. 8 (1957), “Fornvännen”, 53, 1958
• Rymar E.: Rodowód książąt pomorskich [The Genealogy of the Szcze¬cin Dukes], Szczecin 2005
• Rymar E.: Średniowieczny kalendarz kamieński i zapomniany obituarz kamieński z drugiej połowy XIV wieku [The Medieval Calendar and the Long Lost Obituary Record from Cammin Dated for the Late 14th Century], in: idem: Biskupi – mnisi – reformatorzy. Studia z dziejów diecezji kamieńskiej [Bishops – Monks – Reformers. The Studies on the History of the Cammin Diocese], Szczecin 2002
• Schaugstat M.: Mittelalterliche Pilgerzeichen auf Glocken in mecklenbur¬gischen Dorfkirche, “Mecklenburgische Jahrbücher”, 109, 1993
• Schildhauer J.: Hansestädtischer Alltag. Untersuchungen auf der Grundlage der Stralsunder Bür¬gertestamente vom Anfang des 14. bis zum Ausgang des 16. Jahrhunderts, Weimar 1992
• Schmugge L.: Kollektive und individuelle Motivstrukturen im mittelalterlichen Pilger¬wesen, in: Migration in der Feudalgesellschaft, hg. v. G. Jaritz u. A. Müller, Frankfurt am Main – New York 1988
• Schreiner L.: Peregrinatio laudabilis und peregrinatio vituperabilis. Zur religiösen Ambivalentz des Wallens und Laufens in der Frömmingkeitstheologie des späten Mittelalters, in: Wallfahrt und Alltag in Mittelalter und Früher Neuzeit, hg. v. G. Jaritz u. B. Schuh, Wien 1992 (“Veröffentlichungen des Instituts für Realienkunde des Mittelalters und der Frühen Neuzeit”, 14)
• Spencer B.: Pilgrim Souvenirs and Secular Badges, London 1998; A. Haasis-Berner: Die Pilgerzeichen des Hochmittelalters, Würzburg 2003
• Techen F.: Der Nothelfer St. Theobald (Ewald), “Jahrbücher des Vereins für Mecklenburgi-sche Geschichte und Altertumskunde”, 60, 1895
• Tomus Miraculorum Sancti Theobaldi im Original, hg. v. G. Stoffel, Colmar 1875 (further: Tomus Miraculorum)
• Van Loon-van de Moosdijk L.: Pilgrim Badges and Bells, in: Papers of the Medieval Europe Brugge 1997 Conference, vol. 5: Art and Symbolism in Medieval Europe, ed. by G. De Boe, F. Verhaeghe, Zellik 1997
• Witkowska A.: “Peregrinatio religiosa” w średniowiecznej Europie [“Peregrinatio religiosa” in the Medieval Europe], in: Peregrinationes. Pielgrzymki w kulturze dawnej Europy [Peregnitationes. Pilgrimages in the Culture of the Old Europe], ed. by H. Manikowska, H. Zaremska, Warszawa 1995 (“Colloquia Mediaevalia Varsoviensia”, 2)
• Witkowska A.: Przemiany w ruchu pielgrzymkowym i praktyce odpustów w Kościele zachod-nim w XIV–XV wieku [The 14–15th Century Transformations in the Western Church as Regards the Pilgrimage Traffic and the Indulgence Practice], “Znak” [The Sign] 23, 1971, 205–206
• Zdrenka J., Święty Teobald pomocnikiem w potrzebie mieszkańców Pomorza i Prus w śred-niowieczu [St. Theobald Helping the Needy Pomeranians and Prussians in the Middle Ages], in: Mieszczanie, wasale, zakonnicy [Townspeople, Vassals, Monks], ed. by B. Śliwiński, Mal-bork 2004 (“Studia z Dziejów Średniowiecza” [Studies on the History of the Middle Ages], 10)
• Zdrenka J.: Die Pilgerfahrten der Pommerschen Herzöge ins Heilige Land in den Jahren 1392/1393 und 1406/1407, “Baltische Studien”, Neue Folge, 81, 1995
• Zdrenka J.: Itinerar des Stettiner Herzogs Swantibor I. (Around 1351–1413), “Archiv für Diplomatik, Schriftsgeschichte, Siegel- und Wappenkunde”, 41, 1995
• Zdrenka J.: Pielgrzymki książąt pomorskich do Ziemi Świętej i Rzymu w latach 1392/1393 i 1406/1407 [The Pilgrimages of the House of Pomeranians to the Holy Land and Rome in the Years 1392/1393 and 1406/1407], in: Medieval Peregrinationes Maiores: Between the Sacred and the Profane], in: Ecclesia, cultura, potestas. Studia z dziejów kultury i społeczeństwa. Księga ofiarowana siostrze profesor Urszuli Borkowskiej [Ecclesia, Cultura, Potestas. Studies on the History of Culture and Society. The book given as a gift to Sister Professor Urszula Borkowska], ed. by P. Krass, A. Januszek, A. Naliwajek, W. Polak, Kraków 2006
• Zdrenka J.: Polityka zagraniczna książąt szczeciń¬skich w latach 1295–1411 [The Foreign Policy of the Szczecin Dukes in the Years 1295–1411], Słupsk 1985