Pułapka ekonomizmu. U źródeł dominacji neoliberalnej narracji modernizacyjnej w Polsce

• Authors: Anioł Włodzimierz

Title variants

EN

The economism trap. Origins of the dominance of neoliberal modernization narrative in Poland

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Celem artykułu jest analiza przejawów i genezy neoliberalnego ekonomizmu, który odgrywa kluczową rolę w dyskursie publicznym we współczesnej Polsce. Autor omawia jego znaczenie w wielu obszarach życia społecznego i polityki publicznej, często redukowanych tylko do wymiaru ekonomicznego. W szczególności dużo miejsca poświęcono tu pojawieniu się tej narracji w Polsce w przełomowym momencie transformacji ustrojowej po upadku komunizmu w 1989 r., tj. w okresie przygotowania i realizacji gospodarczej „terapii szokowej” w latach 1989-91. Omówiono szereg zewnętrznych i krajowych przyczyn, jakie legły u podstaw przyjęcia w tym czasie koncepcji szybkich i radykalnych reform rynkowych, znanej jako Plan Balcerowicza. Pokazując niektóre konsekwencje ekspansji czysto ekonomicznego punktu widzenia na pozaekonomiczne sfery życia, takie jak służba zdrowia czy edukacja, artykuł zwraca uwagę na znaczenie inercji instytucjonalnej oraz zależności od ścieżki (path dependence) w kształtowaniu trajektorii rozwojowej Polski. Rozważania są inspirowane podejściem konstruktywistycznym oraz instytucjonalizmem socjologicznym, które podkreślają wielki wpływ dyskursu publicznego, narracji i języka na zmianę społeczną.

EN

The aim of this article is to provide an analysis of the symptoms and genesis of neoliberal economism, which plays a key role in the public discourse in contemporary Poland. The author examines its significance in many areas of social life and in public policies, which are often reduced to just their economic dimensions. In particular, the main focus is placed on appearance of this narrative in Poland at the critical juncture of the systemic transformation following the fall of communism in 1989, i.e. in the period of the preparation and implementation of the economic “shock therapy” in the years 1989-1991. Several external and domestic reasons underlying adoption of the concept of rapid and radical market reforms (known as the ‘Balcerowicz Plan’) at that time are discussed. By presenting some consequences of the expansion of a purely economic perspective into noneconomic domains such as social services, the article draws attention to importance of institutional inertia and path dependence in Poland’s developmental trajectory. The reflections are inspired by the constructivist approach and sociological institutionalism, which place stress on the large impact of public discourses, narratives, and language on social change.

Keywords

PL

ekonomizm; narracja neoliberalna; modernizacja; Polska

EN

economism; neoliberal narrative; modernisation; Poland

• Publisher: Łódzkie Towarzystwo Naukowe, Stowarzyszenie
• Journal: Przegląd Socjologiczny
• Year: 2015
• Volume: LXIV (64)
• Issue: 2
• Pages: 69-88

Dates

published

2015

Contributors

author

Anioł Włodzimierz

• Instytut Polityki Społecznej, Wydział Dziennikarstwa i N auk Politycznych Uniwersytet Warszawski

References

• Anioł W. et al., 1997a, Returning to Europe: Central Europe between Internationalization and Institutionalization, (in:) Katzenstein P.J. (ed.), Tamed Power: Germany in Europe, Ithaca-London: Cornell University Press.
• Anioł W., 1997b, Między modernizacją a tradycjonalizmem, (w:) Stefanowicz J. (red.), Polska w Europie na przełomie wieków, Warszawa: ISP PAN.
• Anioł W., 2013, Szlak Norden. Modernizacja po skandynawsku, Warszawa: Elipsa.
• Anioł W., 2015, On Three Modernisation Narratives in Poland after 1989, “International Journal of Social Economics”, Vol. 42, No. 9.
• Balcerowicz L., 1995, Understanding Postcommunist Transitions, (in:) Diamond L., Plattner M.F. (eds.), Economic Reform and Democracy, Baltimore–London: The John Hopkins University Press.
• Balcerowicz L., 1997, Socjalizm – kapitalizm – transformacja. Szkice z przełomu epok, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Balcerowicz L., 2009, wywiad, „Gazeta Wyborcza”, 17 grudnia.
• Czyżewski M., Kowalski S., Piotrowski A. (red.), 2010, Rytualny chaos. Studium dyskursu publicznego, Warszawa: WAiP.
• Dijk van T.A., 2001, Dyskurs jako struktura i proces, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Foucault M.F., 2002, Archeologia wiedzy, Warszawa: De Agostino Polska.
• Gadacz T., 2015, wywiad, „Gazeta Wyborcza”, 31 stycznia – 1 lutego.
• Gray J., 2001, Dwie twarze liberalizmu, Warszawa: Altheia.
• Judt T., 2011, Źle ma się kraj. Rozprawa o naszych współczesnych bolączkach, Wołowiec: Czarne.
• Kingdon J., 1995, Agendas, Alternatives and Public Policies, New York: HarperCollins.
• Kowalik T., 2009, www.polskatransformacja.pl, Warszawa: Muza.
• Majone G., 1989, Evidence, Arguments, and Persuasion in the Policy Process, New Haven: Yale University Press (wyd. pol. z 2004 r.: Dowody, argumenty i perswazja w procesie politycznym, Warszawa: Scholar).
• Modzelewski K., 2013, Zajeździmy kobyłę historii. Wyznania poobijanego jeźdźca, Warszawa: Iskry.
• Morawski W., 1998, Zmiana instytucjonalna, Warszawa: PWN.
• Ost D., 2007, Klęska Solidarności. Gniew i polityka w postkomunistycznej Europie, Warszawa: Muza.
• Potulicka E., Rutkowiak J., 2010, Neoliberalne uwikłania edukacji, Kraków: Oficyna Wydawnicza „Impuls”.
• Sachs J., 1990, What Is to Be Done?, “The Economist”, 13 stycznia.
• Sachs J., 1993, Poland’s Jump to the Market Economy, Cambridge: MIT Press.
• Sandel M.J., 2012, Czego nie można kupić za pieniądze. Moralne granice rynku, Warszawa: Kurhaus Media.
• Sedlacek T., 2012, Ekonomia dobra i zła. W poszukiwaniu istoty ekonomii od Gilgamesza do Wall Street, Warszawa: Studio Emka.
• Sennett R., 2010, Kultura nowego kapitalizmu, Warszawa: Muza.
• Szacki J., 1994, Liberalizm po komunizmie, Kraków: Znak.
• Tittenbrun J., 2014, Kolonizacja nauki i świata przez kapitał. Teoria światów równoległych w wydaniu socjologii wiedzy, Poznań: Zysk i S-ka.
• Vogl J., 2014, The Spectre of Capital, Stanford, CA: Stanford University Press.
• Walzer M., 2006, Polityka i namiętność. O bardziej egalitarny liberalizm, Warszawa: Muza.
• Wendt A., 2008, Społeczna teoria stosunków międzynarodowych, Warszawa: Scholar.
• Wilson J., 2014, Jeffrey Sachs: The Strange Case of Dr Shock and Mr Aid, London–New York: Verso.
• Wodak R., Krzyżanowski M. (red.), 2011, Jakościowa analiza dyskursu w naukach społecznych, Warszawa: Oficyna Wydawnicza Łośgraf.

Identifiers

ISSN

0033-2356