Macierzyństwo w świetle poznańskich czasopism dla kobiet na przełomie XIX i XX wieku – stan badań i perspektywy badawcze

• Authors: Morawska Joanna

Title variants

EN

THE MODEL OF MOTHERHOOD FROM THE TURN OF THE 19TH AND 20TH CENTURIES IN POLISH WOMEN’S MAGAZINES – CURRENT STATUS AND PERSPECTIVES OF RESEARCH

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Przemiany cywilizacyjne przełomu XIX i XX w. wpłynęły na zmianę pojmowania roli macierzyństwa i matek w społeczeństwie. Zagadnienia te stały się przedmiotem zainteresowania wielu badaczy, również w Polsce. W odniesieniu do zaboru pruskiego brakuje jednak prac, które omawiają tę tematykę. Ponadto powstałe na ten temat prace nie uwzględniają spojrzenia (lub uwzględniają je tylko w niewielkim stopniu) samych kobiet, w tym wypadku Wielkopolanek, na role i zadania, jakie są im społecznie przypisywane. Artykuł ma na celu przedstawienie aktualnego stanu badań oraz formułuje listę problemów i zadań badawczych, które należałoby podjąć, aby uzupełnić stan wiedzy na temat pojmowania kobiecości i macierzyństwa przez mieszkanki Poznańskiego.

EN

Civilization changes from the turn of the 19th and 20th centuries had major impact on roles and duties of motherhood and mothers in society. Many scientists, including Polish researchers, were interested on this subject. In the scope of Prussian Partition there is a lack of elaboration covering this topic. In addition, the resulting papers do not include (or only include to a small extent) the view of women themselves, in this case the Wielkopolska’s women, on the roles and tasks that are socially assigned to them. The article aims to present the current state of research and formulates a list of research problems and tasks that should be undertaken to cover the state of knowledge about the concept of femininity and motherhood by the residents in Posen.

Keywords

PL

macierzyństwo; zabór pruski; polskie czasopisma dla kobiet

EN

motherhood; Prussian partition; Polish women’s magazines

• Publisher: Wydawnictwo HUMANICA
• Journal: Czasopismo Naukowe Instytutu Studiów Kobiecych
• Year: 2020
• Issue: 1(8)
• Pages: 50-66

Dates

published

2020-06-30

Contributors

author

Morawska Joanna

• Uniwersytet Szczeciński

References

• Abram, Monika. Problem wykształcenia kobiet w publicystyce poznańskiej XIX wieku. Studium porównawcze, w: Jolanta Miluska, Elżbieta Pakszys (red.), Studia kobiece z psychologii, filozofii i historii, (Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM, 1995), 169–178.
• Aries, Philippe. Duby, Georges (red.), Historia życia prywatnego, t. 1-5, (Wrocław: Wydawnictwo Ossolineum, 1999).
• Aries, Philippe. Historia dzieciństwa. Dziecko i rodzina w dawnych czasach, (Gdańsk: Wydawnictwo Marabut, 1995).
• Badinter, Elisabeth. Historia miłości macierzyńskiej, (Warszawa: Oficyna Wydawnicza Volumen, 1988).
• Bartkowiak, Edyta. „Obraz matki i macierzyństwa w obrazach źródłowych z historii wychowania”, Wychowanie w rodzinie, nr. 12, 2015, 271–294.
• Baszko, Agnieszka. Organizowanie się kobiet polskich w Poznańskiem na przełomie XIX i XX wieku, w: Agnieszka Janiak-Jasińska, Katarzyna Sierakowska, Andrzej Szwarc (red.), Działaczki społeczne, feministki, obywatelki… Samoorganizowanie się kobiet na ziemiach polskich do 1918 roku (na tle porównawczym), (Warszawa: Wydawnictwo Neriton, 2008), 287–306.
• Bednarek, Malwina. Macierzyństwo: błogosławieństwo czy przekleństwo- wprowadzenie do dyskursu feministycznego, w: Monika Kocot, Kamil Szafraniec (red.), Języki (pop)kultury w literaturze, mediach i filmie, (Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, 2015), 119-127.
• Benyskiewicz, Joachim. Rola rodziny w zachowaniu narodowości w warunkach zaboru, w: Stanisław Kubiak, Lech Trzeciakowski (red.), Rola Wielkopolski w dziejach narodu polskiego, (Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM, 1979), 173–167.
• Blobaum, Robert. „Kwestia kobieca” w Królestwie Polskim, w: Agnieszka Janiak-Jasińska, Katarzyna Sierakowska, Andrzej Szwarc (red.), Działaczki społeczne, feministki, obywatelki… Samoorganizowanie się kobiet na ziemiach polskich do 1918 roku (na tle porównawczym), (Warszawa: Wydawnictwo Neriton, 2008), 37–56.
• Bołdyrew, Aneta. Matka i dziecko w rodzinie polskiej. Ewolucja modelu życia rodzinnego w latach 1795–1918, (Warszawa: Wydawnictwo Neriton, 2008).
• Budrowska Bogusława, Macierzyństwo jako punkt zwrotny kobiety, (Wrocław: Wydawnictwo Funna, 2000).
• Denisiuk, Andrzej. Jakubiak, Krzysztof (oprac.), Źródła do dziejów wychowania w rodzinie polskiej w XIX i początkach XX wieku, (Bydgoszcz: Akademia Bydgoska im. Kazimierza Wielkiego, 2001).
• Dormus, Katarzyna. „U progu społecznej dyskusji o macierzyństwie świadomym na ziemiach polskich przełomu XIX i XX wieku”, Wychowanie w Rodzinie, t. XII (2/2015), 255–270.
• Flandrin, Jean Louise. Historia rodziny, (Warszawa: Wydawnictwo Aletheia, 1998).
• Franke, Jerzy. Polska prasa kobieca w latach 1820–1918. W kręgu ofiary i poświęcenia, Warszawa: Wydawnictwo SBP, 1999).
• Franke, Jerzy. Wokół buntu i pokory: warszawskie czasopisma kobiece w latach 1905–1918, (Warszawa: IINiSB UW, 2000).
• Franke, Jerzy., „Problemy polityki literackiej warszawskich czasopism kobiecych w latach 1905–1918”, Kwartalnik Historii Prasy Polskiej, T. 27, nr 2, 1988.
• Galos, Adam. „Lewica mieszczańska a polityka bloku Bülowa (geneza wyniesienia do parlamentu niemieckiego projektu ustawy o związkach i zgromadzeniach)”, Kwartalnik Historyczny, R. 105, 1998, z. 2, 53–69.
• Gestrich, Andreas. Geschichte der Familie im 19. Und 20. Jakhrhundert, (München: Wydawncitwo Oldenbourg, 1999).
• Gzella, Grażyna. „Twórcy „Lecha. Gazety Gnieźnieńskiej” do 1914 roku”, Studia Medioznawcze, nr 57/2, 2014,199–209.
• Hellwig, Jan. Czasopiśmiennictwo polskie okresu zaborów jako źródło do badań nad rolą rodziny w wychowaniu (na przykładzie zaboru pruskiego), w: Juliusz Jundziłł (red.), Wychowanie
• w rodzinie od starożytności po wiek XX, (Bydgoszcz: Wydawnictwo Uczelniane WSP, 1994), 267–272.
• Jakóbczyk, Witold Studia nad dziejami Wielkopolski, t. III: 1890–1914, (Poznań: Wydawnictwo Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk, 1967).
• Jakóbczyk, Witold. Prasa w Wielkopolsce (1859–1918), w: Jerzy Łojek (red.), Prasa polska 1864–1918, t. II, (Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1976), 202–214.
• Jakubiak, Krzysztof (red.), Partnerka, matka, opiekunka. Status kobiety w dziejach nowożytnych od VI do XX wieku, (Bydgoszcz: Wydawnictwo Uczelniane Wyższej Szkoły Pedagogicznej, 2000);
• Jakubiak, Krzysztof. Jamrożek, Wiesław (red.), Dziecko w rodzinie i społeczeństwie. Dzieje nowożytne, (Bydgoszcz: Akademia Bydgoska im. Kazimierza Wielkiego, 2002).
• Jakubiak, Krzysztof. Nawrot-Borowska Monika, „Rodzina polska w XIX wieku jako środowisko wychowawcze i jej funkcja edukacyjna”, Studia Paedagogica Ignatiana, t. 19, nr. 2, Kraków 2016, 15–46.
• Jakubiak, Krzysztof. Winiarz, Adam (red.),Wychowanie w rodzinie polskiej od schyłku XVIII do połowy XX wieku, (Bydgoszcz: Wydawnictwo Uczelniane Wyższej Szkoły Pedagogicznej, 2000);
• Józefowicz, Anna. Społeczno-kulturowe wyobrażenia o macierzyństwie w retrospekcji historycznej i współcześnie a rekonesans badawczy, „Ars inter culturas”, vol. 6, 2017, 91-112.
• Kabzińska, Łucja. „Rola i zadania kobiety - matki w twórczości pedagogicznej Królestwa Polskiego przełomu XIX i XX wieku”, Zeszyty Naukowe Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Bydgoszczy, z. 34, Bydgoszcz 1998,113–130.
• Kałwa, Dobrochna. Walaszek, Adam. Żarnowska, Anna (red.), Rodzina – prywatność – intymność. Dzieje rodziny polskiej w kontekście europejskim, (Warszawa: Wydawnictwo DiG, 2005).
• Kanafocka, Patrycja. Polski w zaborze pruskim 1793-1918. Dwie przestrzenie edukacyjne, publiczna i prywatna, (Opalenica: Wydawnictwo Opalgraf, 2014).
• Kicowska, Alicja. Prasa jako źródło w badaniach historyczno-edukacyjnych (wybrane problemy), w: Tadeusz Jałmużna, Iwonna Michalska, Grzegorz Michalski (red.), Konteksty i problemy w badaniach historyczno-pedagogicznych, (Kraków: Wydawnictwo „Impuls” 2004), 193–200.
• Korzeniowska, Wiesława. Szuścik, Urszula (red.), Rodzina. Historia i współczesność. Studium monograficzne, (Kraków: Oficyna Wydawnicza „Impuls”, 2010).
• Kozłowski Jerzy, Wielkopolska pod zaborem pruskim, (Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 2006).
• Lewartowska, Zofia. „Prasa kobieca i rodzinna”, Zeszyty Prasoznawcze, Kraków 1975, R. XVI, nr 4, 5–12.
• Lisiak, Henryk. „Narodowa Demokracja do dobie Wielkiego Księstwa Poznańskiego. Początki i rozwój 1900–1914”, Poznańskie Zeszyty Humanistyczne, T. 4, 2005, s. 35–46.
• Lisiak, Henryk. Narodowa Demokracja w Wielkopolsce w latach 1918–1939, (Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 2006).
• Łamejko, Dara. Macierzyństwo jako wartość filozoficzna i moralna, „Etyka”, nr 36, 193-208.
• Łojek, Jerzy. Myśliński J., Władyka W., Dzieje prasy polskiej, (Warszawa: Wydawnictwo Interpress, 1988).
• Marczewski, Jerzy. Narodowa Demokracja w Poznańskiem 1900–1914, (Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1967).
• Matzner-Vogel, Nicol. Zwischen Produktion und Reproduktion. Die Diskussion über Mutterschaft und Mutterschutz im späten Kaiserreich und der Weimarer Republik (1905–1929), (Frankfurt/M: Wydawnictwo Peter Lang, 2006).
• Mause de Lloyd, The History of Childhood. The Evolution of Parent-Child Relationship as a Factor in History, (London: Cambridge University Press, 1974).
• Nawrot, Monika. Wartości i tradycje narodowe w nauczaniu domowym w Wielkopolsce w drugiej połowie XIX i na początkach XX wieku w świetle ówczesnej prasy, w: Elwira J. Kryńska (red.), Ideały wychowania i wzory osobowe narodu polskiego w XIX i XX wieku, (Białystok: Wydawnictwo Trans Humana, 2006), 145–163.
• Nawrot-Borowska, Monika. Problematyka wychowania na łamach „Dwutygodnika dla Kobiet” (1880–1885), w: Iwonna Michalska, Grzegorz Michalski (red.), Addenda do dziejów oświaty. Z badań nad prasą XIX i początków XX wieku, (Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, 2013), 187–212.
• Nipperdey, Thomas. Deutsche Geschichte 1866-1918, Teil I: Arbeiwelt und bürgergesit, (München: Wydawncitwo C. H. Beck, 1990);
• Notkowski, Andrzej. Infrastruktura materialno-techniczna polskiej prasy prowincjonalnej 1864–1914, w: Mieczysław Adamczyk, Andrzej Notkowski (red.), Rozwój prowincji naszej : życie społeczno-kulturalne ośrodków lokalnych ziem polskich w dobie popowstaniowej 1864–1914, (Kielce: IBiIN WSP; Warszawa: IBL PAN, 1993), 34–50.
• Notkowski, Andrzej. Polska prasa prowincjonalna doby popowstaniowej (1865-1918). Jej funkcje społeczne i "geografia" wydawnicza, w: Ryszarda Czepulis-Rastenis (red.), Inteligencja polska XIX i XX wieku. Studia, T. 6, (Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1991), 185–228.
• Szafer Katarzyna, Matka-opiekunka-społecznik. Rola kobiety w Wielkim Księstwie Poznańskim na przełomie XIX i XX wieku, w: Krzysztof Jakubiak (red.), Partnerka, matka, opiekunka. Status kobiety w dziejach nowożytnych od XVI do XX wieku, (Bydgoszcz: Wydawnictwa Uczelniane Wyższej Szkoły Pedagogicznej, 2000), s. 109–120.
• Szudarek, Agnieszka. „Kwestia narodowa i kwestia kobieca. Zadania Wielkopolanek w obliczu polityki germanizacyjnej w 1908 r. w opinii warszawskim czasopism dla kobiet”, w: Małgorzata Dajnowicz, Adam Miodowski (red.), Polityka i politycy w prasie XX i XXI wieku : polityka w prasie kobiecej, (Białystok: Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku, 2019), 15–32.
• Walasek, Stefania. Albański, Leszek (red.),Wychowanie w rodzinie. Przekaz tradycji i kultury na przestrzeni wieków, t. 1 i 2, (Jelenia Góra: Wydział Nauk Humanistycznych i Społecznych Karkonoskiej Państwowej Szkoły Wyższej, 2011);
• Walasek, Stefania. Haratyk, Anna (red.), Wychowanie w rodzinie. Rodzina w Europie na przełomie XIX i XX wieku, t. 12, (Wrocław: Wydawnictwo Petrus, 2016).
• Walewska, Cecylia. Ruch kobiecy w Polsce, cz. 2, (Warszawa: Wydawnictwo Jubileuszowe im. Orzeszkowej, 1909).
• Wapiński, Roman. Narodowa Demokracja 1893–1939. Ze studiów nad dziejami myśli nacjonalistycznej, (Wrocław-Warszawa-Gdańsk: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1980);
• Wątor, Adam. Narodowa Demokracja w Galicji do 1918 roku, (Szczecin: Wydawnictwo Naukowe US, 2002).
• Winiarz, Adam. Wpływ kobiety – matki na życie polskiej rodziny ziemiańskiej doby niewoli narodowej, w: Krzysztof Jakubiak (red.), Partnerka, matka, opiekunka. Status kobiety w dziejach nowożytnych od XVI do XX wieku, (Bydgoszcz: Wydawnictwa Uczelniane Wyższej Szkoły Pedagogicznej, 2000), 146–156.
• Wyder, Grażyna, „Wielkopolskie działaczki w ruchu narodowo-demokratycznym na terenie Poznańskiego na przełomie XIX i XX wieku. Szkic do działalności politycznej kobiet”, Czasopismo Naukowe Instytutu Studiów Kobiecych, T. 1(2), 2017, 48–72.
• Wyder, Grażyna. „Działalność edukacyjna kobiet-Polek w Wielkim Księstwie Poznańskim w drugiej połowie XIX wieku jako czynnik kształtowania świadomości narodowej”, Rocznik Lubuski, T. 35, z. 1, 2009, 85–100.
• Wyder, Grażyna. „Żeński ruch skautowski w Poznańskiem w relacjach jego organizatorek i uczestniczek w latach 1912–1918”, Studia Zachodnie, t. 1, 2011,165–182.
• Wyder, Grażyna. Towarzystwo Pomocy Naukowej dla dziewcząt polskich w Wielkim Księstwie Poznańskim w latach 1871–1918, w: Agnieszka Janiak-Jasińska, Katarzyna Sierakowska, Andrzej Szwarc (red.), Działaczki społeczne, feministki, obywatelki… Samoorganizowanie się kobiet na ziemiach polskich do 1918 roku (na tle porównawczym), Warszawa: Wydawnictwo Neriton, 2008), 307–322.
• Wyder, Grażyna. Z dziejów walki o tożsamość narodową – tajne stowarzyszenie kobiet „Warta”, w: Grażyna Wyder, Tomasz Nodzyński, (red.), Polacy – Niemcy – Pogranicze. Studia Historyczne, (Zielona Góra: Oficyna Wydawnicza Uniwersytetu Zielonogórskiego, 2006), 183–198.
• Żarnowska, Anna. Szwarc, Andrzej (red.), Kobieta i edukacja na ziemiach polskich w XIX i XX wieku, cz. 1, (Warszawa: Wydawnictwo DiG, 1992), cz. 2, (Warszawa: Wydawnictwo DiG, 1995).
• Żarnowska, Anna. Szwarc, Andrzej (red.), Kobieta i kultura czasu wolnego. Zbiór studiów, (Warszawa: Wydawnictwo DiG, 2001).
• Żarnowska, Anna. Szwarc, Andrzej (red.), Kobieta i kultura życia codziennego. Wiek XIX i XX, (Warszawa: Wydawnictwo DiG, 1997).
• Żarnowska, Anna. Szwarc, Andrzej (red.), Kobieta i małżeństwo. Społeczno-kulturowe aspekty seksualności. Wiek XIX i XX. Zbiór studiów, (Warszawa: Wydawnictwo DiG), 2004.
• Żarnowska, Anna. Szwarc, Andrzej (red.), Kobieta i społeczeństwo na ziemiach polskich w XIX wieku. Zbiór studiów, (Warszawa: Wydawnictwo DiG, 1995).

Identifiers

DOI

10.15290/cnisk.2020.01.08.03