Dzieci i młodzież z niepełnosprawnością – przegląd światowych badań psychologicznych

• Authors: Paulina Gołaska , Małgorzata Rękosiewicz

Title variants

EN

Children and youth with disabilities – Psychological research response to the issue of disability

• Languages of publication: PL EN

Abstracts

PL

Artykuł stanowi przegląd wybranych światowych badań naukowych dotyczących dzieci i młodzieży dotkniętych różnego rodzaju ograniczeniami sprawności. Wyniki kwerendy wskazują z jednej strony na szerokie zainteresowania badaczy zarówno pod względem rodzajów niepełnosprawności doświadczanych przez dzieci, jak i problemów rozwojowych czy psychospołecznych. Z drugiej strony nadal brakuje trafnych i rzetelnych narzędzi diagnostycznych i specyficznych metod terapeutycznych. Badania zdają się nie nadążać za pojawiającymi się w niepokojącym tempie nowymi rzadkimi chorobami genetycznymi, czy cywilizacyjnymi. Widać wyraźne różnice w dostępie do metod terapeutycznych oraz narzędzi diagnostycznych w Polsce i innych krajach europejskich.

EN

The paper presents a review of selected global research on children and youth with different types of disability. The results of the query show the interest of researchers both in many kinds of children’s disabilities, and in developmental and psychosocial problems. On the other hand, the number of research tools and specific therapeutic methods is still insufficient. Studies seem not to keep up with rare genetic diseases, which are occurring at an alarming rate. There is a clear difference in access to therapeutic methods and reliable and valid diagnostic tools in Poland and other European countries.

Keywords

PL

adolescencja; badania empiryczne; niepełnosprawność; okres niemowlęcy; wczesne dzieciństwo; wiek przedszkolny; wiek szkolny.

EN

adolescence; empirical studies; disability, infancy; early childhood; preschool age; school age

• Publisher: Akademia Pedagogiki Specjalnej im. Marii Grzegorzewskiej. Wydawnictwo APS
• Journal: Człowiek - Niepełnosprawność - Społeczeństwo
• Year: 2012
• Issue: 4(18)
• Pages: 7-34

Contributors

author

Paulina Gołaska

• Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu

author

Małgorzata Rękosiewicz

• Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu

References

• Bakiera, L., Stelter, Ż. (2010). Wspomaganie rozwoju osób niepełnosprawnych intelektualnie. W:
• A.I. Brzezińska, R. Kaczan, K. Smoczyńska (red.), Diagnoza potrzeb i modele pomocy dla
• osób z ograniczeniami sprawności. (s. 143–163). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
• Barnes, C., Mercer, G. (2008). Niepełnosprawność. Warszawa: Wydawnictwo SIC!
• Bogdanowicz, M. (1999). Metoda Dobrego Startu. Warszawa: WSiP.
• Bourke, S., Burgman, I. (2010). Coping with bullying in Australian schools: how children with
• disabilities experience support from friends, parents and teacher. Disability and Society, 25(3),
• 359–371.
• Brzezińska, A.I., Zwolińska, K. (2010). Marginalizacja osób z ograniczeniami sprawności na skutek
• zaburzeń psychicznych. Polityka Społeczna, 2, 16–22.
• Brzezińska, A.I., Kaczan, R., Piotrowski, K., Rękosiewicz, M. (2011). Odroczona dorosłość: fakt
• czy artefakt? Nauka, 4, 67–107.
• Chadwick, O., Cuddy, M., Kusel, Y., Taylor, E. (2005). Handicaps and the development of skills
• between childhood and adolescence in young people with severe intellectual disabilities. Journal
• of Intellectual Disability Research, 49(12), 877–888.
• Chadwick, O., Kusel, Y. Cuddy, M., (2008). Factors associated with the risk of behavior problems
• in adolescents with severe intellectual disabilities. Journal of Intellectual Disability Research,
• 52(10), 864–876.
• Collins, J.E., Gill, T.K., Chittleborough, C.R., Martin, A.J., Taylor, A.W., Winefield, H. (2008).
• Mental, emotional, and social problems among school children with asthma. Journal of Asthma,
• 45, 489–493.
• Czapiga, A. (2009). Model rozwoju w autyzmie i zaburzenia współwystępujące z autyzmem.
• W: B. Winczura (red.), Autyzm – na granicy zrozumienia. (s. 157–166). Kraków: Oficyna Wydawnicza
• Impuls.
• Czapiński, J., Panek, T. (2009). Diagnoza społeczna. Warunki i jakość życia Polaków. Warszawa:
• Rada Monitoringu Społecznego.
• Czapiński, J., Panek, T. (2011). Diagnoza społeczna. Warunki i jakość życia Polaków. Warszawa:
• Rada Monitoringu Społecznego.
• Firkowska-Mankiewicz, A., Szeroczyńska, M. (2005). Praktyka ubezwłasnowolniania osób z niepełnosprawnością
• intelektualną w polskich sądach. Raport z badań. Człowiek–Niepełnosprawność–
• Społeczeństwo, 2, 87–117.
• Gannon, S., McGilloway, S. (2009). Children’s attitudes toward their peers with Down syndrome
• in schools in rural Ireland: an exploratory study. European Journal of Special Needs Education,
• 24(4), 455–463.
• Gothelf, D., Goraly, O., Avni, S., Stawski, M., Hartmann, I., Basel-Vanagaite, L., Apter, A. (2008).
• Psychiatric morbidity with focus on obsessive-compulsive disorder in an Israeli cohort of adolescents
• with mild to moderate mental retardation. Journal of Neural Transmission, 115, 929–936.
• GUS (2003). Osoby niepełnosprawne oraz ich gospodarstwa domowe 2002. Warszawa: Główny
• Urząd Statystyczny.
• GUS (2009). Dzieci w Polsce w 2008 roku. Charakterystyka demograficzna. Warszawa: Główny
• Urząd Statystyczny.
• Hoza, B., Gerdes, A.C., Hinshaw, S.P., Arnold, L.E., Pelham, W.E., Molina, B.S.G., Abikoff, H.B.,
• Epstein, J.N., Greenhill, L.L., Hechtman, L., Odbert, C., Swanson, J.M., Wigal, T. (2004). Self-
• -perceptions of competence in children with ADHD and comparison children. Journal of Consulting
• and Clinical Psychology, 72(3), 382–391.
• Dzieci i młodzież z niepełnosprawnością – przegląd światowych badań psychologicznych 19
• Isler, A., Tas, F., Beytut, D., Conk, Z. (2009). Sexuality in adolescents with intellectual disability.
• Sexuality and Disability, 27, 27–34.
• Kef, S., Bos, H. (2006). Is love blind? Sexual behaviour and psychological adjustment of adolescents
• with blindness. Sexuality and Disability, 24, 89–100.
• Koskentausta, T., Iivanainen, M., Almqvist, F. (2007). Risk factors for psychiatric disturbance in
• children with intellectual disability. Journal of Intellectual Disability Research, 51(1), 43–53.
• Kowalik, S. (2006a). Psychologia niepełnosprawności umysłowej. W: H. Sęk (red.), Psychologia
• kliniczna (t. 2). (s. 135–156). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Kowalik, S. (2006b). Osoby niepełnosprawne i psychologiczne aspekty ich rehabilitacji. W: H. Sęk
• (red.), Psychologia kliniczna (t. 2). (s. 273–286). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Lindfred, H., Saalman, R., Nilsson, S., Reichenberg, K. (2007). Inflammatory bowel disease and
• self-esteem in adolescence. Acta Paediatrica, 97, 201–205.
• Matejczuk, J. (2010a). Potrzeby osób z rzadkim ograniczeniem sprawności a koncepcja działań
• w ramach programów pomocowych. W: A.I. Brzezińska, R., Kaczan, K. Smoczyńska (red.),
• Sytuacja i możliwości pomocy dla osób z rzadkimi i sprzężonymi ograniczeniami sprawności.
• (s. 106–119). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
• Matejczuk, J. (2010b). Założenia polskich programów kierowanych do osób z rzadkimi i sprzężonymi
• ograniczeniami sprawności (na przykładzie niepełnosprawności wzroku i słuchu oraz
• niepełnosprawności sprzężonych wzroku, słuchu i mowy). W: A.I. Brzezińska, R., Kaczan,
• K. Smoczyńska (red.), Sytuacja i możliwości pomocy dla osób z rzadkimi i sprzężonymi ograniczeniami
• sprawności. (s. 208–228). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
• Matejczuk, J., Matejczuk, P. (2010). Problematyka niepełnosprawności rzadkich w Europie i Polsce.
• W: A.I. Brzezińska, R. Kaczan, K. Smoczyńska (red.), Sytuacja i możliwości pomocy dla
• osób z rzadkimi i sprzężonymi ograniczeniami sprawności. (s. 56–70). Warszawa: Wydawnictwo
• Naukowe Scholar.
• McCarroll, E.M., Lindsey, E.W., MacKinnon-Lewis, C., Chambers, J.C., Frabutt, J.M. (2009).
• Health status and peer relationships in early adolescence: the role of peer contact, self-esteem,
• and social anxiety. Journal of Child and Family Studies, 18(4), 473–485.
• Murdock, K.K., Greene, C., Adams, S.K., Hartmann, W., Bittinger, S., Will, K. (2010). The puzzle
• of problem-solving efficacy: understanding anxiety among urban children coping with asthma-
• related and life stress. Anxiety, Stress & Coping, 23(4), 383–398.
• Rękosiewicz, M., Brzezińska, A.I. (2011). Kształtowanie się tożsamości w okresie dzieciństwa
• i dorastania u osób z niepełnosprawnością intelektualną: rola rodziny i szkoły. Studia Edukacyjne,
• 18.
• Rola, J. (1996). Kontrowersje wokół symptomatologii zaburzeń depresyjnych u dzieci z upośledzeniem
• umysłowym. Psychologia Wychowawcza, 1, 45–55.
• Rola, J. (2006). Zaburzenia zdrowia psychicznego u osób niepełnosprawnych intelektualnie. Człowiek–
• Niepełnosprawność–Społeczeństwo, 2, 33–47.
• Sęk, H. (2005). Wprowadzenie do psychologii klinicznej. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe
• Scholar.
• Shikako-Thomas, K., Lach, L., Majnemer, A., Nimigon, J., Cameron, K., Shevell, M. (2009).
• Quality of life from the perspective of adolescents with cerebral palsy: “I just think I’m a normal
• kid, I just happen to have a disability”. Quality of Life Research, 18(7), 825–832.
• Soulis, S. G., Floridis, T. (2010). Sources of stress for Greek students with intellectual disabilities
• attending mainstream schools. Support for Learning, 25(2), 74–80.
• Stiers, P. Swillen, A., De Smedt, B., Lagae, L., Devriendt, K., D’Agostino, E., Sunaert, S., Fryns,
• J.P. (2005). Atypical neuropsychological profile in a boy with 22q11.2 deletion syndrome.
• Child Neuropsychology, 11, 87–108.
• Szluz, B. (2007). Osoby niepełnosprawne w Unii Europejskiej – sytuacja i perspektywy. Seminare,
• 24, 325–337.
• Trambacz, S., Gołaska, P. (2010). Inteligencja emocjonalna osób z niepełnosprawnością intelektualną.
• Studia Psychologica, 10, 31–52.
• 20 Paulina Gołaska, Małgorzata Rękosiewicz
• Wallander, J.L., Dekker, M.C., Koot, H.M. (2006). Risk factors for psychopathology in children
• with intellectual disability: a prospective longitudinal population-based study. Journal of Intellectual
• Disability Research, 50(4), 259–268.
• WHO (1980). International Classification of Impairments, Disabilities and Handicaps. Geneva.
• WHO (2001). International Classification of Functioning, Disability and Health – ICF. Geneva.
• Wiliński, M. (2010). Modele niepełnosprawności: indywidualny – funkcjonalny – społeczny.
• W: A.I. Brzezińska, R. Kaczan, K. Smoczyńska (red.), Diagnoza potrzeb i modele pomocy dla
• osób z ograniczeniami sprawności. (s. 15–59), Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
• Wojtowicz-Pomierna, A. (2010). Polityka państwa wobec osób niepełnosprawnych: dylematy systemowe.
• W: A.I. Brzezińska, R. Kaczan, K. Smoczyńska (red.), Diagnoza potrzeb i modele
• pomocy dla osób z ograniczeniami sprawności. (s. 267–281). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe
• Scholar.
• Załączniki