Лексіка ранніх перакладаў апокрыфаў і яе роля ва ўзбагачэнні слоўнікавага складу старабеларускай мовы

• Authors: Будзько Ірына

Title variants

PL

Leksyka wczesnych tłumaczeń apokryfów i jej rola we wzbogacaniu słownictwa języka starobiałoruskiego

EN

The vocabulary of early translations of Apocryphos and its role in enriching the vocabulary of the Old Belarusian language

• Languages of publication: PL EN BE

Abstracts

PL

W artykule poddano analizie słownictwo wczesnych zabytków piśmiennictwa starobiałoruskiego z XV wieku. Na podstawie konfrontacji poszczególnych leksemów z ich odpowiednikami w językach staroruskim oraz staropolskim zauważono, że słownictwo tekstu starobiałoruskiego zwykle zgodne jest z polską leksyką. Niektóre nazwy są wprowadzane do tekstu za pomocą markerów abo, albo i stanowią glosy wewnątrztekstowe, których celem jest wyjaśnienie czytelnikowi niezrozumiałych słów. Słownictwo analizowanych tekstów zawiera wiele nazw metaforycznych, o przenośnym znaczeniu, a także wyrazy ekspresywne, wzbogacające słownictwo języka starobiałoruskiego i podnoszące go do poziomu języka literackiego. W artykule zaprezentowano również nazwy, które odnotowano tylko w analizowanych zabytkach – niespotykane w innych tekstach starobiałoruskich. W ten sposób ukazano znaczenie języka i literatury staropolskiej we wzbogacaniu słownictwa starobiałoruskiego oraz przedstawiono rolę starobiałoruskich pisarzy i tłumaczy w przygotowaniu przekładu uwzględniającego potrzeby zróżnicowanego kulturowo społeczeństwa białoruskiego.

EN

The article analyzes the lexical composition of early translations of the historical texts of old Belarusian literature (the category of persons) of the 15th century. On the basis of matching individual words with their counterparts in the Old Russian and Old Polish languages it is concluded that the main lexical body of texts is consistent with Polish counterparts. Some nominations are entered into an ancient text with the help of the conjunction markers abo, albo and represent glosses within the text, the purpose of which is to explain to the reader unclear words in the opinion of the interpreter of the word. The vocabulary of these texts has many nominations: metaphorical, figurative meaning, emotional-evaluative expressions, which enrich the vocabulary of the Old Belarusian language and raise it to the level of the literary. The article also presents the nominations, which are recorded only in the analyzed historical texts and are no longer found in other texts of the Old Belarusian written language. Thus, the role of the Old Polish language and Old Polish literature in enriching the dictionary of the Old Belarusian language is presented, as well as the work of old Belarusian scribes on the interpretation and translation of the original text in such a way that the translation meets the needs of different culturally oriented layers of the old Belarusian society.

Keywords

PL

leksykologia diachroniczna; protograf; zapożyczenie; glosa; semantyka

EN

diachronic lexicology; protograph; borrowing; semantics

glosses

• Publisher: Łódzkie Towarzystwo Naukowe, Stowarzyszenie
• Journal: Rozprawy Komisji Językowej ŁTN
• Year: 2018
• Volume: 66
• Pages: 39-59

Contributors

author

Будзько Ірына

• Aддзел гісторыі беларускай мовы, Інстытут мовазнаўства імя Якуба Коласа

References

• Булыка Аляксандр, 1978, Даўнія запазычанні беларускай мовы, Навука і тэхніка, Мінск.
• Булыка Аляксандр, 2015, Выбраныя працы, Беларуская навука, Мінск.
• Жураўскі Аркадзь, 1967, Гісторыя беларускай літаратурнай мовы, т. 1, Навука і тэхніка, Мінск.
• Карский Евфимий, 1897, Западнорусскій сборникъ XV-го вѣка, принадлежащій Императорской публичной библиотекѣ. Q. І. № 391. Палеографическiя особенности, составъ и языкъ рукописи, Типографія Императорской Академіи наукъ, Санктпетербургъ.
• Словарь русского языка XI–XVII вв., 1989, вып. 15, Наука, Москва.
• Срезневский Измаил, 1912, Материалы для словаря древнерусского языка, т. 3, Санктпетербург.