Od akademii do akademii. Zabiegi o kształcenie górników w Krakowie (do początków XX wieku)

• Authors: Krawczyk Jerzy

Title variants

EN

From the Academy to the Academy. Efforts to ensure education of miners in Cracow

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

W artykule przedstawiono wieloletnie zabiegi, by utworzyć w Krakowie wyższe studia górnicze. Pierwsze próby sięgają jeszcze przełomu XVIII i XIX w., kiedy to Hugo Kołłątaj w projekcie reformy Akademii Krakowskiej proponował umieszczenie nauki górnictwa w programie nauczania. W pierwszej połowie XIX w. powstał projekt instytutu górnictwa przy Szkole Głównej Krakowskiej (1816), a później katedry górnictwa w Instytucie Technicznym (1848). W 1867 r. projektowano nawet utworzenie przy Instytucie Technicznym osobnego wydziału górnictwa. Wszystkie późniejsze pomysły upadły po reorganizacji Instytutu Technicznego i utworzeniu na jego bazie średniej Państwowej Szkoły Przemysłowej. Pewną namiastką studiów górniczych był organizowany od 1885 r. w politechnice lwowskiej „kurs przygotowawczy dla kandydatów zawodu górniczego”, którego jednak nie udało się przekształcić w pełnoprawny wydział górniczy. Na początku XX w. zabiegi o założenie w Krakowie wyższej szkoły górniczej, przy wielkim poparciu Rady Miasta Krakowa oraz zaangażowaniu środowiska polskich inżynierów górniczych z inż. Janem Zarańskim na czele, znów przybrały na sile. Ukoronowaniem wieloletnich zabiegów było najwyższe postanowienie cesarza Franciszka Józefa z 31 maja 1913 r. o utworzeniu Akademii Górniczej w Krakowie. Nowo powołana uczelnia miała rozpocząć działalność w październiku 1914 r., niestety wybuch wojny przesunął ten moment na rok 1919.

EN

The article presents many years’ efforts to set up university level education for miners. The first attempts reach as far back as the turn of the 18th and the 19th century, which is when Hugo Kołłątaj suggested including mining science in the education syllabus in the Cracow Academy reorganization project. School (1816) (at present the Jagiellonian University) was set up, and later, of a chair of mining at the Technical Institute (1848). In 1967 it was even planned to established a separate mining department at the Technical Institute. All subsequent projects were dropped after the reorganization of the Technical Institute and founding the middle-level State Industrial School on its basis. A certain substitute for mining studies was „a preparatory course for mining profession candidates” organised at the Lviv Polytechnic from 1885, however the efforts of its transformation into a full mining faculty failed. At the beginning of the 20th century efforts to establish a university level mining school in Cracow, with great support of the Cracow City Council and the involvement of Polish mining engineers’ community under Eng. Jan Zarański’s leadership, increased. The ultimate achievement of many years efforts was the highest resolution of Emperor Franciszek Józef of May 31, 1913 on the establishment of a mining academy in Cracow. The newly founded university was to begin its activity in October 1914, unfortunately the outbreak of the war moved this moment to 1919.

Keywords

PL

historia szkolnictwa wyższego; górnictwo; Akademia Górnicza w Krakowie

• Publisher: Uniwersytet Rzeszowski. Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego
• Journal: Galicja. Studia i materiały
• Year: 2018
• Issue: 4: "Codzienność w Galicji"
• Pages: 194-226

Dates

printed

2019-03-01

Contributors

author

Krawczyk Jerzy

• Akademia Górniczo-Hutnicza

References

• Akademia Górnicza w Krakowie. Skład personelu. Spis wykładów na rok szkolny 1920/21, 1920.
• Alegata do Stenograficznych Sprawozdań Sejmu Galicyjskiego, Lwów 1869, 1874,1875, 1876, 1877, 1878, 1880, 1882, 1883, 1884, 1885/86, 1889, 1892, 1892/93, 1894, 1894/95, 1897/98, 1898/99, 1899/1900, 1900/01, 1904, 1909.
• Postanowienia i przepisy dla słuchaczów c.k. Szkoły politechnicznej we Lwowie, Lwów 1898.
• Program ces. król. Szkoły Politechnicznej we Lwowie na rok naukowy 1885–86, Lwów 1885.
• Program ces. król. Szkoły Politechnicznej we Lwowie na rok naukowy 1886–87, Lwów 1886.
• Program ces. król. Szkoły Politechnicznej we Lwowie na rok naukowy 1889–90, Lwów 1889.
• Program ces. król. Szkoły Politechnicznej we Lwowie na rok naukowy 1891/1892, Lwów 1891.
• Program ces. król. Szkoły Politechnicznej we Lwowie na rok naukowy 1893/4, Lwów 1893.
• Siwik A., Artymiak R., Kwiek J., „Wysoki Sejm raczy uchwalić…” Starania o założenie wyższej szkoły górnictwa i hutnictwa w Krakowie w latach 1861–1914, Kraków 2013.
• Sprawozdanie Związku Górników i Hutników Polskich w Austrii za rok administracyjny 1912, Kraków 1913.
• Sprawozdanie Związku Górników i Hutników Polskich w Austrii za rok 1913, Kraków 1914.
• Sprawozdania Stenograficzne z posiedzeń Sejmu Krajowego galicyjskiego we Lwowie, Lwów 1861, 1866, 1868, 1869, 1871, 1874, 1875, 1876, 1877, 1878, 1882, 1883, 1894, 1899/1900, 1900/1901, 1903, 1904, 1907.
• Uchwała Rady Miasta Krakowa z dnia 27 lutego 1868 r. w sprawie Instytutu Technicznego Krakowskiego (w odpowiedzi Wysokiej Radzie Szkolnej Krajowej), Kraków 1868.
• Białas S., Szybiński A., Akademia Górniczo-Hutnicza w Krakowie w latach 1919–1959. Kraków 1959.
• Bielski Z., Przyczynek do dziejów starań o założenie Akademii Górniczej w Krakowie, Sosnowiec 1936.
• Dutkowa R., Polityka szkolna w Galicji. Między autonomią a centralizmem (1861–1875), Kraków 1995.
• Jahoda K., Etapy realizacji idei założenia w Krakowie wyższej uczelni górniczej (1810–1919), „Zeszyty Naukowe AGH” 1970, z. 261.
• Janowski J., Akademia Górniczo-Hutnicza w Krakowie. Z dziejów uczelni, „Nauka Polska” 1990, nr 1–2.
• Kleczkowski A.S., Powstanie Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie w świetle dokumentów, „Rocznik Biblioteki PAU i PAN” 2002, R. 47.
• Kleczkowski A.S., Akademia Górniczo-Hutnicza w Krakowie. Początek (1816) – założenie (1912) – otwarcie (1919), „Zeszyty Staszicowskie” 2002, nr 3.
• Kleczkowski A.S., Zillmann K.F., Hofmann J., Początki Akademii Górniczej w Kielcach (1816–1827) w świetle dokumentów z archiwów Drezna, Freiberga i Kielc „Prace Muzeum Ziemi” [Warszawa] 1986, z. 38.
• Program wykładów na rok naukowy 1891–1892, „Czasopismo Techniczne” [Lwów] 1891, nr 16.
• Ręgorowicz L., Historia Instytutu Technicznego w Krakowie, Kraków 1913.
• Rybicka I., Kształcenie zawodowe w górnictwie i hutnictwie Królestwa Polskiego w XIX w., „Zeszyty Naukowe AGH” [Kraków] 1975, nr 469.
• Wielogłowski W., O Szkole Politechnicznej i Szkole Górniczej w Krakowie, Kraków 1861.
• Winiarz A., Szkoły zawodowe w planach industrializacji Królestwa Polskiego (1815–1831) [w:] Oświata na ziemiach polskich pod zaborami wobec wyzwań cywilizacyjnych, red. A. Meissner i J. Potoczny, Lublin 2013.
• Wójcik Z., Józef Morozewicz – uczony i współorganizator Akademii Górniczej w Krakowie, Kraków 2004.
• Wójcik Z., Z dziejów starań o powołanie Akademii Górniczej w Krakowie, „Prace Komisji Historii Nauki” 2004, t. 6.
• Z dziejów Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie w latach 1919–1967, Kraków 1970.
• Zajączkowski W., C.K. Szkoła Politechniczna we Lwowie. Rys historyczny jej założenia i rozwoju, tudzież stan jej obecny, Lwów 1894.
• Żeleńska-Chełkowska A., Nieznany projekt z 1816 r. utworzenia przy Szkole Głównej Krakowskiej instytutów: rolnictwa, weterynarii i górnictwa, „Kwartalnik Historii Nauki i Techniki” 1962, R. 7, nr 4.
• Akademia górnicza w Krakowie, „Czas” 1912, nr 324.
• Akademia górnicza w Krakowie, „Głos Narodu” 1912, nr 162.
• Akademia górnicza w Krakowie, „Kurjer Warszawski” 1911, nr 341.
• Akademia górnicza w Krakowie, „Nowa Reforma” 1912, nr 324.
• Akademia Górnicza w Krakowie, „Przegląd Górniczo-Hutniczy” 1913, nr 20.
• Drobniak F., Gdzie powinna powstać Akademia górnicza, „Czasopismo Górniczo-Hutnicze” 1918, nr 11.
• O akademię górniczą w Galicyi, „Gazeta Wieczorna” 1911, nr 425.
• O Akademię górniczą w Krakowie, „Gazeta Wieczorna” 1911, nr 414.
• O Akademię górniczą w Krakowie, „Nowa Reforma” 1911, R. 30, nr 235.
• O wyższe studia górnicze w kraju, „Nafta” 1912, z. 4.
• Pawlewski B., Samodzielna akademia czy wydział górniczy. Memoriał przedstawiony Krajowej Radzie Górniczej, Lwów 1912.
• Pitułko L., O potrzebie i zadaniach polskiej Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie, Lwów 1911.
• Pitułko L., W sprawie akademii górniczo-hutniczej w Krakowie, „Przegląd Górniczo-Hutniczy” 1911, nr 6–8.
• Syroczyński L., W sprawie wyższej polskiej uczelni górniczej w Galicji, „Przegląd Górniczo- Hutniczy” 1911, nr 10.
• Syroczyński L., Wyższa Szkoła Górnictwa w Galicji, jej potrzeba i organizacja, Lwów 1919.
• W sprawie wyższych studiów górniczych w kraju, „Nafta” 1912, z. 8.
• W sprawie wyższych studyów górniczych polskich, „Przegląd Górniczo-Hutniczy” 1912, nr 6.
• Wyższe studia górnicze w kraju, „Nafta” 1912, z. 2.
• Zarański J., O polską Akademię górniczą, „Czas” 1911, nr 560.
• Zarański J., O polską akademię górniczą, „Gazeta Wieczorna” 1911, nr 445.
• Zarański J., W sprawie akademii górniczej w kraju, „Nowa Reforma” 1909, R. 28, nr 479.

Identifiers

DOI

10.15584/galisim.2018.4.11