Некоторые названия внебрачного ребенка в русском языке

• Authors: Ананьева Наталия

Title variants

PL

Niektóre nazwy nieślubnego dziecka w języku rosyjskim

EN

The nomenclature of natural children in Russian

• Languages of publication: PL EN RU

Abstracts

PL

W artykule omawiane są nazwy nieślubnego dziecka w języku rosyjskim (zarówno w jego postaci literackiej, jak i gwarowej) na tle ogólnosłowiańskim. Zostały tu przeanalizowane różne i liczne sposoby tworzenia nazwisk dzieci nieślubnych: modyfikacja nazwiska ojca (np. Бецкой od Трубецкой, Тёмкин od Потёмкин); tworzenie nazwiska od imienia ojca (np. Васильев od Василий); tworzenie nazwiska odtoponimicznego (Бобринский od Бобрики); wymyślone nazwisko (np. Герцен od Herz ‘serce’); tworzenie nazwiska od imienia przodka matki (np. Юрьевские od Юрий Долгорукий); tworzenie nazwiska od nazwiska ojca chrzestnego (np. nazwisko słynnego poety Жуковский); używanie nazwiska matki (np. realne nazwisko pisarza Kornieja Czukowskiego – Корнейчуков). Zauważono także, że na poziomie antroponimicznym nieślubnym dzieciom można było nadawać niezwykłe imiona. Różnorodne są apelatywne nazwy dziecka nieślubnego w dialektach słowiańskich, w tym w gwarach rosyjskich. W artykule na podstawie prac G. Kabakowej, I. Popowiczewej i M. Kitanowej wyodrębniono szereg modeli nazewniczych dla nazw nieślubnego dziecka występujących w językach słowiańskich, szczególnie zaś w języku rosyjskim: ‘nietradycyjne miejsce poczęcia bądź urodzenia dziecka’ (np. банкарт, крапивник, заугольник i in.); ‘znalezienie dziecka’ (np. найда, найдёныш i in.); ‘odstępstwo od podstawowej linii rozwoju’ (np. семибатечник, половинкин сын, безотцовщина, сколотыш, сколотяга i in.); ‘przypadkowy charakter urodzenia’ (np. сураз, суразёнок); ‘niewłaściwe prowadzenie się matki’ (np. ублюдок, приёбыш i in.). Wiele wyrazów nazywających nieślubne dziecko pełni funkcję przekleństwa. Jednak wśród nominacji nieślubnego dziecka są także pewne nazwy o charakterze melioratywnym: nawiązujące do leksemu Bóg (np. богдан itp.) oraz любимчик (co występuje w gwarach archangielskich). Rosyjski materiał przytoczony w pracach G. Kabakowej i I. Popowiczewej w niniejszym artykule uzupełniony został modelami nazwisk nadawanych nieślubnym dzieciom oraz takimi gwarowymi rzeczownikami apelatywnymi, jak сураз, суразёнок, кувь, любимчик, любоделанный, сколотыш, сколотяга, осколоток, готовец, капустничек. Zaakcentowano również, iż rosyjskie gwarowe nazwy nieślubnego dziecka występują w niektórych utworach literackich (np. u M . Szołochowa i W. Szukszyna).

EN

In this paper the nomenclature of natural children in Russian is analyzed (both in literary and dialect forms) in a Slavonic context. The different types of surnames of natural children are analyzed: the modification of the surname of their fathers (for example Бецкой from Трубецкой, Тёмкин from Потёмкин); the formation from the name of the child’s father (for example Васильев from Василий); the formation of the surname from the toponym (Бобринский from Бобрики); the invention of the surname (for example Герцен from Herz ‘the heart’); the formation of the surname from the name of the ancestor of the mother (for example Юрьевские from Юрий Долгорукий); the formation from the surname of the godfather (for example the surname of the poet Василий Жуковский); the usage of the mother’s surname (for example Корнейчуков – the real surname of the writer Корней Чуковский). On the antroponymic level natural children may have unusual names. They have different appellative names in Slavonic, including Russian dialects. In this paper based on the articles of G. Kabakova and I. Popovicheva the following models of the nomination of the bastards in Slavonic languages, particularly in Russian are proposed: ‘the untraditional place or the conception of the birth’ (for example банкарт, крапивник, заугольник.), ‘the finding of the child’ (for example найда, найдёныш), ‘deviation from the main line of development’ (for example семибатечник, половинкин сын, безотцовщина, сколотыш, сколотяга and others), ‘the occasional character of the birth’ (for example сураз, суразёнок), ‘the bad behaviour of the mother’ (for example ублюдок, приёбыш and others). Many words naming the child are used as swear-words. But among these names there are some words which have positive semantics: those motivated by the word ‘God’ (богдан and others) and the word любимчик (in the dialects near Archangelsk). In this article we add information about the names of natural children in Russian dialects in works of G. Kabakova and I. Popovicheva analyzing the models of their surnames in Russian and some appellative names in Russian dialects (for example сураз, суразёнок, кувь, любимчик, любоделанный, сколотыш, сколотяга, осколоток, готовец, капустничек). The dialect words describing natural children are used by Russian writers in their works (for example, M. Sholokhov and W. Shukshin).

Keywords

PL

nieślubne dziecko; antroponim; rzeczownik pospolity; język rosyjski

EN

bastard; anthroponym; appellative; Russian

• Publisher: Łódzkie Towarzystwo Naukowe, Stowarzyszenie
• Journal: Rozprawy Komisji Językowej ŁTN
• Year: 2018
• Volume: 66
• Pages: 7-20

Contributors

author

Ананьева Наталия

• Кафедра славянской филологии, филологический факультет, Московский государ-ственный университет им. М.В. Ломоносова

References

• Даль Владимир, 1955, Толковый словарь живого великорусского языка, т. II: И–О, т. IV: Р–V, Государственное издательство иностранных и на- циональных словарей, Москва.
• Долгорукова Екатерина, 2017, Мой муж – Александр II. Жизнь в тени им- ператора, Алгоритм, Москва.
• Кабакова Галина И., 2009, Ребенок внебрачный, в: Славянские древности. Этнолингвистический словарь под общей редакцией Н.И. Толстого, т. 4: П (Переправа через воду) – С (Сито), Международные отношения, Москва, с. 414–415.
• Картотека архангельских говоров филологического факультета МГУ имени М.В. Ломоносова.
• Китанова Мария, 2015, Дети с особым статусом в болгарской традиционной семье: анализ номинаций в свете оппозиции „свой – чужой”, „Научный диалог”, № 9(45), с. 31–52.
• Поповичева Ирина В., 2013, Социально-оценочный компонент в семанти- ческой структуре диалектных слов (на примере лексической группы „Ребенок”), электронный научно-практический журнал „Филология и литературоведение” № 10, http://philology.snauka.ru/2013/10/585 (дата обращения: 22.10.2018). Фасмер Макс, 1986, Этимологический словарь русского языка, в четырех томах, т. II, Прогресс, Москва.
• Шолохов Михаил, 1981, Нахалёнок, Детская литература, Москва. Шукшин Василий, 2005, Миль пардон, мадам! рассказы, Вагриус, Москва.
• Шукшин Василий, 2005, Шире шаг, маэстро! рассказы, Вагриус, Москва.
• Brückner Aleksander, 1970, Słownik etymologiczny języka polskiego, Wiedza Powszechna, Warszawa.
• Reczek Stefan, 1968, Podręczny słownik dawnej polszczyzny, Zakład Narodowy im. O ssolińskich, Wrocław–Warszawa–Kraków.