Klątwa rodzicielska w kulturze ludowej

• Authors: Engelking Anna

Title variants

EN

The parental curse in folk culture

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

W artykule autorka koncentruje się na jednym tylko – najbardziej rozpowszechnionym – typie klątwy znanym kulturze ludowej, mianowicie klątwie rodzicielskiej. Wywody swoje opiera o badania przeprowadzone w latach 1980–1985 na Podlasiu oraz o wybrane materiały zaczerpnięte z Ludu Kolberga. Przegląd rytuału klątwy rodzicielskiej rozpoczyna od pokazania elementów jej tła pragmatycznego. Te elementy to: struktura i treści klątwy (formuły obrazujące najróżniejsze sposoby wyłączania przeklętego ze świata ludzi), uczestnicy samego aktu przeklinania (nadawca właściwy – sacrum; mediator (nadawca słów) – karzący rodzic; obiekt (odbiorca słów) – nieposłuszne dziecko; adresat i wykonawca aktu – sacrum), ich wzajemnej relacji i sytuacji, w jakiej się znajdują. Uważa, że komunikacja między poziomem sacrum a poziomem profanum może się odbywać tylko dzięki komuś szczególnie do tego predestynowanemu; kimś takim jak mediator. Sacrum musi posłużyć się człowiekiem, który wypowie słowa klątwy. Gdyby zaś nie było ojca ani matki, Pan Bóg sam ukarze występnego. Ale zrobi to w inny sposób, ponieważ nie może posłużyć się słowami. Na koniec sygnalizuje potrzebę stworzenia osobnego, bardziej szczegółowego opracowania zawierającego dokładną analizę semantyczną przekleństw, będących jednym z tych wątków światopoglądowych kultury ludowej, które pozostają stale żywe.

EN

In the present article, the author concentrates on just one type of curse present in folk culture. That is, the one that is the most prevalent curse in folk culture, i.e. the parental curse. Her analysis is based on the research carried out between 1980 and 1985 in the Podlasie region, and also on materials that come from the book entitled Lud [Eng. The People] by Oskar Kolberg. The author begins her overview of the ritual of the parental curse by depicting the elements of its pragmatic background. These elements include: the structure and the content of the curse (formulae with specific imagery depicting various ways of excluding the cursed from the human world), the participants of the act of cursing (the sender proper, i.e. the sacred [Lat. sacrum]; the mediator, i.e. the punishing parent; the one subjected to the punishment (the addressee of the words), i.e. the insubordinate child; the addressee and the executor of the act, i.e. the sacred), the mutual relation between the participants, and the situation they are in. The author believes that the act of communication between the levels of the sacrum and the level of the profane [profanum] may take place only through someone who is specifically predestined, i.e. the mediator. The sacrum ‘uses’ an individual who will articulate the curse. However, in the absence of the father or mother, God himself will punish the culprit. But the punishment will be different, as God cannot make use of the content of the curse. Finally, the author indicates the need for creating a separate, more elaborate study which would include a detailed semantic analysis of curses, which – by themselves – are an element of the folk worldview still present in culture.

Keywords

PL

rytuał klątwy; sacrum – profanum; rodzice; folklor

EN

the ritual of a curse; the sacred and the profane; parents; folklore

• Publisher: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej
• Journal: Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury
• Year: 1990
• Volume: 3
• Pages: 21–35

Contributors

author

Engelking Anna

References

• Biegeleisen Henryk, 1930, Śmierć w obrzędach, zwyczajach i wierzeniach ludu polskiego, Warszawa.
• Kolberg Oskar, 1961, Dzieła wszystkie, t.17, Chełmskie, t. I, Wrocław.
• Kolberg Oskar, 1961, Dzieła wszystkie, t.17, Krakowskie, t. III, Wrocław.
• Kolberg Oskar, 1961, Dzieła wszystkie, t.17, Kujawy, t. I, Wrocław.
• Kolberg Oskar, 1961, Dzieła wszystkie, t.17, Lubelskie, t. II, Wrocław.
• Kolberg Oskar, 1961, Dzieła wszystkie, t.17, Sandomierskie, Wrocław.
• Kotula Franciszek, 1974, Po rzeszowskim Pogórzu błądząc, Kraków.
• Krzyżanowski Julian, 1962-63, Polska bajka ludowa w układzie systematycznym, t. I i II, Wrocław.
• Leeuw Geradus, 1978, Fenomenologia religii, Warszawa.
• Mazurkiewicz Małgorzata, 1987, Kamień człekokształtny czyli życie ukarane, „Polska Sztuka Ludowa”, XLI, 1- 4.
• Moszyński Kazimierz, 1967-68, Kultura ludowa Słowian, t. II/1 i t. II/2, Warszawa.
• Sławski Franciszek, 1954, Słownik etymologiczny języka polskiego, t. I i II, Kraków.
• Słownik gwar polskich, 1982-83, red. zbior., t. II, Wrocław-Warszawa.