„Żużel jest najważniejszy!”. Fenomen sportu żużlowego w Polsce w kontekstach historycznych, kulturowych i literackich

• Authors: Maryjka Wojciech

Title variants

EN

“Speedway Comes First!” The Phenomenon of Speedway Racing in Poland in Historical, Cultural, and Literary Contexts

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Artykuł podejmuje problem popularności sportu żużlowego w Polsce. Autor ukazuje proces ewolucji i profesjonalizacji żużla w ostatnim 25-leciu, zwracając uwagę na zmianę społecznego postrzegania tej dyscypliny. Badacz dowodzi, że zmiana ta wpływa na obecność żużla w kulturze. Korzystając z przykładów publicystycznych, filmowych i literackich, pokazuje, w jaki sposób kultura przedstawia sport żużlowy i próbuje wyjaśnić jego popularność.

EN

The article addresses the phenomenon of the popularity of speedway racing in Poland. The author examines the evolution and professionalization of speedway over the past 25 years, highlighting changes in the public perception of the sport. The researcher argues that this shift has influenced speedway's presence in Polish culture. By drawing on examples from journalism, film, and literature, the author illustrates how culture depicts speedway racing and attempts to explain its widespread appeal.

Keywords

PL

żużel; popularność; konteksty kultury; ewolucja żużla; żużel w literaturze; Tomasz Gollob; Bartosz Zmarzlik

EN

Polish speedway; popularity; cultural contexts; evolution of speedway; speedway in literature; Tomasz Gollob; Bartosz Zmarzlik

• Publisher: Uniwersytet Rzeszowski. Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego
• Journal: UR Journal of Humanities and Social Sciences
• Year: 2024
• Volume: 33
• Issue: 4
• Pages: 149-168

Contributors

author

Maryjka Wojciech

• Instytut Polonistyki i Dziennikarstwa, Kolegium Nauk Humanistycznych, Uniwersytet Rzeszowski

References

• Czapliński P., 2016, Poruszona mapa, Wyobraźnia geograficzno-kulturowa polskiej literatury przełomu XX i XXI wieku, Kraków.
• Czarny sport, czyste emocje. Historia sportu żużlowego w Rybniku 1932‒2022, 2022, oprac. J. Cycuła, H. Grzonka, M. Kołodziejczyk, B. Kubica-Kasperzec, S. Smołka, Rybnik.
• Cyfrowa Biblioteka Żużlowa, https://www.lbc.leszno.pl/dlibra/collectiondescription/29 (dostęp: 23.11.2024).
• Czubaj M., 2010, Etnolog w Mieście Grzechu. Powieść kryminalna jako świadectwo antropologiczne, Gdańsk.
• Dudziński M., 2019, Przeciwko bratu, Warszawa.
• Dudziński M., 2020, Z moich kości, Warszawa.
• Doskonała oglądalność PGE Ekstraligi w telewizji, 2024, https://ekstraliga.pl/se/doskonala-ogladalnosc-pge-ekstraligi-w-telewizji (dostęp: 1.11.2024).
• Dziamski K., 2023, Historia ligi brytyjskiej, t. 1 (1929‒1939), [brak miejsca wydania].
• Dziamski K., 2024, Historia ligi brytyjskiej, t. 2 (1946‒1959), [brak miejsca wydania].
• Frekwencja PPGE, https://ekstraliga.pl/se/frekwencja/pgee/2024 (dostęp: 1.11.2024).
• Hamilton M., 2023, Formuła 1. Ilustrowana historia królowej motorsportu, przeł. B. Sałbut, Kraków.
• Jaźwiecki A., 2023, Nie tylko w lewo. Wyjątkowe historie z żużlowych torów, Kraków.
• Koziołek K., 2016, Miecz zdrady, Nowa Sól.
• Krawczyk G., 2020, Życie to nie bajka. Recenzja filmu „Żużel”, https://www.filmweb.pl/reviews/recenzja-filmu-%C5%BBu%C5%BCel-23928 (dostęp: 1.11.2024).
• Martynkin A., 1972, Czarny sport, Warszawa.
• Misiak M., 2016, Humanista w potrzasku, „Forum Akademickie”, nr 9, https://prenumeruj.forumakademickie.pl/fa/2016/09/humanista-w-potrzasku/ (dostęp: 1.11.2024).
• Motodrama, 1971, reż. A. Konic.
• Noga R., 2016, Żużel w PRL-u. Sport żużlowy w Polsce w latach 1948‒1989, Toruń.
• Ostafiński D., 2015, Testament diabła, Warszawa.
• Pakuła A., 2022, Bez hamulców, Warszawa.
• Pakuła A., 2023, Bez hamulców. Ostatnia prosta, Warszawa.
• Pastuszewski S., 2008, Trumna nie ma kieszeni, Bydgoszcz.
• Poza układem, 1977, reż. J. Rutkiewicz.
• Radosz J.K., 2016, Czarna książka. Antologia opowiadań żużlowych, Września.
• Radosz J.K., 2018, Czarna książka. Zostać mistrzem, Września.
• Radosz J.K., 2020, Szkoła wyprzedzania, Kraków.
• Sezon 1999 DMP Wybrzeże Gdańsk ‒ Polonia Bydgoszcz 43-47, https://www.youtube.com/watch?v=TxyXOy7s3LI (dostęp: 1.11.2024).
• Siatecki A., 2016, Porąbany, Gdańsk.
• Spychalski M., 2008, Żużel – ulubiony sport wykształciuchów, „Dziennik”, http://sport.dziennik.pl/artykuly/73567,zuzel-ulubiony-sport-wyksztalciuchow.html (dostęp: 1.11.2024).
• Świetlicki M., 2009, Niskie pobudki, Kraków.
• Żużel, 2020, reż. D. Kędzierzawska, DVD.
• Żużel. Co za wynik GP w Warszawie! Padł rekord oglądalności!, 2024, https://pobandzie.com.pl/zuzel-co-za-wynik-gp-w-warszawie-padl-rekord-ogladalnosci/ (dostęp: 1.11.2024).