Od egzotyzacji do inspiracji. Mazurscy staroobrzędowcy w polskich narracjach fiction i non-fiction w XX i XXI wieku

• Authors: Szydłowska Joanna

Title variants

EN

From Exoticization to Inspiration. The Old Believers in Polish Fiction and Non-fiction Narratives of the 20th and 21st Centurie

• Languages of publication: PL

Abstracts

EN

This paper analyzes the presence of the Old Believers in Polish media and literary discourses of the 21st century. Special focus is placed on the exoticization pro-cedures of otherness with respect to the Old Believers’ communities. Instrumentaliza-tion mechanisms in the following modules are described: national and anthropological, autobiographical, popcultural and eschatological.

Keywords

EN

Old Believers; cultural memory; Mazury; report; Polish literature

• Publisher: Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie
• Journal: Acta Neophilologica
• Year: 2019
• Volume: XXI/2
• Pages: 253-274

Dates

published

2019-12-01

Contributors

author

Szydłowska Joanna

• Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie

References

• Brakoniecki Kazimierz. 2005. Ziemiec. Prowincjałki rowerowe. Olsztyn: Borussia.
• Burzyńska Anna. 2006. Anty-teoria literatury. Kraków: Towarzystwo Autorów i Wy-dawców Prac Naukowych Universitas.
• By zachować pamięć o starowiercach. 2009. „Gminne ABC” nr 4: 11.
• Cannell Dean Mac. 2002. Turysta. Nowa teoria klasy próżniaczej. Warszawa: Wydawnictwo Muza.
• Chętnik Adam. 1939. Mazurskim szlakiem. Opisy, obrazki, opowieści, gadki z pogranicza Prus Wschodnich. Łomża: Biblioteka Dobrych Książek.
• Chlebowski Cezary. 1977. Pantera i Smętek. „Widnokręgi” nr 2: 1, 4.
• Chłosta Jan, Swat Tadeusz. 1960. Tropami Smętka. Cz. 3. „Słowo na Warmii i Mazurach” nr 39: 6-7.
• Chomik Piotr. 2005. Pomiędzy Polską, Niemcami a Rosją. Przyczynek do dziejów mazurskich filiponów. „Studia z Dziejów Rosji i Europy Środkowo-Wschodniej” z. 1: 207-223.
• Chróścicka Anna. 2007. Pluśnięcia wody i filiponi. „Voyage” nr 5: 76-82.
• Danielak Wacław. 1960. Reportaż z roku 7468. „Argumenty” nr 40: 4, 9.
• Danielak Wacław. 1962. Refleksje znad jezior. „Argumenty” nr 49: 7.
• Darski Wojciech Marek. 1998. Czy masz już swojego Niemca? Czyli współczesność pogranicza.„Borussia” nr 16: 96
• Domańska Ewa. 2006. Historie niekonwencjonalne: refleksja o przeszłości w nowej humanistyce. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie.
• Domańska Ewa. 2014. Historia ratownicza. „Teksty Drugie” nr 5: 12-26.
• Dunin Kinga. 2004. Czytając Polskę. Literatura polska po roku 1989 wobec dylematów nowoczesności. Warszawa: Wydawnictwo W.A.B.
• Dzierżek [Stanisław Dzierżawski]. 1898. Wycieczka kolarza na Mazury Pruskie. Warszawa: Rubiszewski, Wrotnowski.
• Dzitko Bohda. 1981. Tutejsza. Olsztyn: Pojezierze.
• Dźwiniel Marian. 1975. Jacy są starowierzy? „Życie Literackie” nr 30: 4, 12.
• Eliade Mircea. 1998. Aspekty mitu. Przekł. Mrówczyński P. Warszawa: KR.
• Enerlich Katarzyna. 2016. Rzeka ludzi osobnych. Warszawa: Wydawnictwa MG.
• Folejewska Krystyna. 2008. Klasztor w Wojnowie. „Poznaj Swój Kraj” nr 1/3: 20.
• Gąsiorowski Andrzej. 2005. Podróże historyczne i krajoznawcze na pograniczu pruskim 1466-1939. Olsztyn: Wydawnictwo Uniwersytetu warmińsko-Mazurskiego.
• Giedz Maria. 2012. Strażnicy starej wiary. „Poznaj Świat” nr 11: 80-86.
• Giertych Jędrzej. 1933. Za północnym kordonem (Prusy Wschodnie). Warszawa: Ossolineum.
• Giertych Jędrzej. 1962. Relacja Jędrzeja Giertycha z podróży po jeziorach mazurskich w 1931 roku. „Komunikaty Mazursko-Warmińskie” nr 3: 66-78.
• Głowiak Klaudia. 2007. Stara wiara w ziemi mazurskiej. „Mówią Wieki” nr 1: 39-43.
• Głuszkowski Michał. 2016. Prace Eugeniusza Iwańca jako inspiracja dla literatów. W: Oblicza chrześcijaństwa wschodniego. Księga pamiątkowa profesora Eugeniusza Iwańca w osiemdziesięciolecie urodzin. Red. Pastuszewski S. Bydgoszcz: Instytut Wydawniczy Świadectwo: 37-39.
• Gosk Hanna. 2005. Kim byliśmy, kim jesteśmy? Opowieści o tożsamości postaci we współczesnej prozie polskiej lat 1945-2005. W: Polacy o sobie. Współczesna autorefleksja: jednostka, społeczeństwo, historia. Red. Kowalski P. Łomża: Oficyna Wydawnicza Stopka.
• Ilustrowany przewodnik po Mazurach Pruskich i Warmii Mieczysława Orłowicza w ujęciu współczesnym. 2011. Warszawa: Ekwita.
• Iwaniec Eugeniusz. 1977. Z dziejów staroobrzędowców na ziemiach polskich: XVII-XX w. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
• Iwaniec Eugeniusz. 1982. Pamiętnik Antoniny Kondratiewej (1914-1916). Przyczynek do dziejów żeńskiego klasztoru staroobrzędowego w Wojnowie na Mazurach. „Zeszyty Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego” 2-4: 235-262.
• Jabłońska Joanna. 2011. Ukatolików – Święto Trzech Króli, u Starowierców – Boże Narodzenie. Starowiercy obchodzili Święta Narodzenia Pańskiego. „Gazeta Olsztyńska” dod. „Gazeta Piska” nr 2: 10.
• Jaroszewicz-Pieresławcew Zoja. 1995. Starowiercy w Polsce i ich księgi. Olsztyn: Ośrodek Badań Naukowych im. W. Kętrzyńskiego.
• Kaliszewski Andrzej, Żyrek-Horodyska Edyta. 2018. Kilka uwag o metodach analizy tekstów dziennikarskich ze szczególnym uwzględnieniem reportażu. W: Metody badań medioznawczych i ich zastosowanie. Red. Szymańska A., Szymańska-Magdziarz M., Hess A. Kraków: Instytut Dziennikarstwa, Mediów i Komunikacji Społecznej: 113-142.
• Kantorowski Igor. 2017. Jagodzianki z Mikołajek. Ożarów: Wydawnictwo Komograf.
• Katarzyński Władysław. 2001. Tam zaskrońce spijały mleko. Wańkowicz nie miał racji?„Gazeta Olsztyńska” nr 28. Dod. „Magazyn”: 8.
• Kłoskowska Antonina. 1980. Kultura masowa: krytyka i obrona. Wyd. 2. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
• Koniusz Maria, Koniusz Jacek. 2010. Wpływ kultury staroobrzędowców polskich na atrakcyjność turystyczną Warmii i Mazur. W: Wielokulturowość w turystyce. Red. Puchnarewicz E. Warszawa: Wydawnictwo Libron.
• Korwin-Szymanowski Grzegorz. 2005. Mazurscy filiponi z Wojnowa. „Żagle” nr 1: 64-65.
• Kościelak Lech. 2014. Korespondencja konsularno-poselska w sprawie kształcenia staroobrzędowców z Prus Wschodnicj (1931-1932). „Mrągowskie Studia Humanistyczne” nr 1: 206-2019.
• Kościelak Lech. 2014a. Staroobrzędowcy z Mazur w reportażu polskim z lat 30. XX wieku. W: Staroobrzędowcy za granicą.II: Historia – religia – język – kultura. Red. Paśko-Koneczniak D., Ziółkowska-Mrówka M., Głuszkowski M., Grzybowski S. Toruń: Eikon: 243-254.
• Kowalski Włodzimierz. 1986. Perypetie z filmem. „Krajobrazy” nr 8: 5.
• Kozieł Marcin. 2013. Śladami mazurskich staroobrzędowców. „Krajobrazy Pogranicza Kulturowego” nr 19: 150-160.
• Kozłowska Ewa. 2008. Staroobrzędowcy z Wojnowa. „Tygodnik Olecki” nr 32: 10-11.
• Krassowski Grzegorz. 2014. Wspomnienia mazurskiego filipona. Oprac. Pastuszewski S. Bydgoszcz: Instytut Wydawniczy „Świadectwo”.
• Kuriata Czesław. 2004. Zorze archangielskie. Koszalin: Polimer.
• Lehndorf Hans von. 2013. Dziennik z Prus Wschodnich. Zapiski lekarza z lat 1945-1947. Warszawa: Ośrodek KARTA. Wydanie niem: Ostpreussisches Tagebuch: Aufzeich-nungen eines Arztes aus den Jahren 1945-1947. 1975. München: Beck.
• Lejeune Philippe. 2001. Wariacje na temat pewnego paktu: o autobiografii. Red. Lubas-Bartoszyńska R. Przekł. Grajewski W. Kraków: Universitas.
• Łodyńska Maria. 1982. Hospody pomyłuj mienia. „Argumenty” nr 19: 6-7.
• Macdonald Dwight. 2005. Teoria kultury masowej. W: Antropologia kultury. Zagadnienia i wybór tekstów. Red. Mencwel A. Wyd. 4. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego.
• Ks. Mańkowski Alfons. 1912. Znad jezior mazurskich. Wspomnienia z wycieczki krajo- i ludoznawczej. Poznań: Praca.
• Martuszewski Edward. 1974. Polscy i niepolscy prusacy: szkice z historii Mazur i Warmii. Olsztyn: Wydawnictwo Pojezierze.
• Mierzwa Waldemar. 2016. Starowiercy. „Pomerania” nr 10: 44-45.
• Mikołuszko Wojciech. 2007. W drodze do nieba. „National Geographic” nr 1: 2-21.
• Mocarski Andrzej. 2014. Staroobrzędowcy na Mazurach. „Ełk i My” nr 2: 12-13.
• Napiórkowski Piotr. 1969. Brody ich długie. „Warmia i Mazury” nr 3: 12-14.
• Nawrocki Witold. 1969. Trwanie i powrót. Szkice o literaturze Ziem Zachodnich. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie: 7-88.
• Newerly Igor. 1955. Archipelag ludzi odzyskanych. Warszawa: Czytelnik.
• Niegdyś i dziś. Antologia reportażu o Warmii i Mazurach z lat 1950-2000. 2002. Wyb. i oprac. Szydłowska J. Olsztyn: Wydawnictwo Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego.
• Opęchowska B. 2003. Filiponi w Wojnowie. „Kurpie” nr 5: 20.
• Pastuszewski Stefan. 2013. Starowierzy w polskiej literaturze pięknej. „Podlaski Kwartalnik Kulturalny” nr 4: 7-29.
• Pastuszewski Stefan. 2017. Zarys najnowszych dziejów wspólnot staroobrzędowców w Polsce (1939-2016). Kielce: Oficyna Wydawnicza STON-2.
• Pelica Patrycja. 2016. Ritterowie: rzecz o mazurskiej duszy. Warszawa: Muza SA.
• Pietruszkiewicz. Eugeniusz. 2004. Zamilkły chóry, ustały pokłony: staroobrzędowcy na Mazurach. „Almanach Sejneński” nr 3: 169-177.
• Pilipiuk Andrzej. 2011. Ostatni biskup. W: Aparatus. Lublin: Fabryka Słów.
• Preneta Władysław. 2013. Historia Mazur – kilka myśli dziadka Władka. „Piski Ewan-gelik” nr 11: 11.
• Radzajewski Kazimierz. 2010. Stara wiara na wymarciu. „Gazeta Współczesna” nr 88: 4.
• Rudnicki Jakub. 2012/2013. Staroobrzędowcy w prozie o Warmii i Mazurach po 1945 roku. „Znad Pisy” nr 21/22: 239.
• Rybiński Józef. 1958. Starowiery. „Panorama Północy” nr 27: 7-9; nr 28: 9-10.
• Said Edward. 2018. Orientalizm. Przekł. Wyrwas-Wiśniewska M. Warszawa: Zysk i S-ka.
• Sakson Andrzej.1998. Stosunki narodowościowe na Warmii i Mazurach: 1945-1997. Poznań: Instytut Zachodni.
• Skórczewski Dariusz. 2016. Pan Samochodzik w terenie, czyli geopoetyczna podszewka pewnej utopii. „Świat i Słowo” 27: 31-45.
• Skórczewski Dariusz. 2017. Pan Samochodzik eksploruje, czyli region konsolidowanyczy region drenowany? W: Regionalizm literacki: historia i pamięć. Red. Z. Chojnowski, E. Rybicka. Kraków: Universitas.
• Snarski Krzysztof. 2007. Stereotypowy i rzeczywisty wizerunek polskiego staroobrzędowca. „Rocznik Augustowsko-Suwalski” t. VII: 101-108.
• Spivak Gayatri Chakravorty. 1988. Can the Subaltern Speak? Basingstoke: MacmillanSrokowski Stanisław. 1929. Prusy Wschodnie. Kraj i ludzie. Warszawa: Księgarnia F. Hoesicka.
• Stanisław Srokowski. 1925. Z krainy Czarnego Krzyża. Poznań.
• Strońska Anna. 1977. Kochankowie z Idzbarka. „Polityka” nr 52: 7.
• Sukertowa-Biedrawina Emilia. 1961. Filiponi na ziemi mazurskiej. „Komunikaty Mazursko-Warmińskie” 1: 39-69.
• Surynt Izabela. 2007. Badania postkolonialne a „Drugi Świat”. Niemieckie konstrukcje narodowo-kolonialne XIX wieku. „Teksty Drugie” nr 4: 33.
• Szejnert Małgorzata. 1978. Tylko czaj i kuch. „Literatura” nr 51/52: 4-6.
• Targański Tomasz. 2017. Strażnicy starej wiary. „Polityka” nr 3: 59-61.
• Tokarczuk Olga. 2007. Bieguni. Kraków: Wydawnictwo Literackie.
• Wańkowicz Melchior. 1936. Na tropach Smętka. Warszawa: Biblioteka Polska.
• Warmiński Marek. 2007. Filiponi z Wojnowa. „Świat” nr 6/7: 40.
• Willan Tadeusz. 1977a. Białe krzyże na półwyspie. „Warmia i Mazury” nr 8: 8.
• Willan Tadeusz. 1977b. Migdałowe oczy ikon.„Warmia i Mazury” nr 9: 10-11.
• Willan Tadeusz. 1977c. Testament mateczki Kondratiewny. „Warmia i Mazury” nr 10: 10-12.
• Wimmer Goger D., Dominick Joseph R. 2008. Mass media. Metody badań. Przekł. Korłowicz T. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
• Wilk Mariusz. 1998. Wilczy notes. Gdańsk: Słowo/Obraz/Terytoria.
• Worobiec Krzysztof A. 2008. Starowierski Park Narodowy. W: Życie codzienne na dawnych ziemiach pruskich. Krajobraz kulturowy Warmii i Mazur. Red. Achremczyk S. Olsztyn: Ośrodek Badań Naukowych im. Wojciecha Kętrzyńskiego.
• W stronę Odry i Bałtyku. Wybór źródeł (1795-1950). T. 1: O ziemię Piastów i polski lud (1795-1918). Red. Wrzesiński W. Wrocław–Warszawa: Uniwersytet Wrocławski.
• Wrzesiński Wojciech. 1974. Plebiscyty na Warmii i Mazurach oraz na Powiślu w roku 1920. Olsztyn: Ośrodek Badań Naukowych im. W. Kętrzyńskiego.
• Zawiliński Roman. 1912. Z kresów polszczyzny. Wrażenia podróżnika. Kraków: S.A. Krzyżanowski.
• Żyła Marcin. 2011. Stara Rosja nad jeziorem. „Tygodnik Powszechny” nr 47: 18-19.
• http://czworgiem-oczu.blogspot.com/2016/08/katarzyna-enerlich-rzeka-ludzi-osobnych.html [Dostęp 12 V 2019].
• http://dobrerecenzje.pl/katarzyna-enerlich-rzeka-ludzi-osobnych-wyd-mg/ [Dostęp 20 V 2019].
• http://kasiek-mysli.blogspot.com/2016/08/rzeka-ludzi-osobnych-katarzyna-enerlich.html [Dostęp 21 V 2019].
• http://www.mozaikaliteracka.pl/2016/08/rzeka-ludzi-osobnych-katarzyna-enerlich.html [Dostęp 21 V 2019].
• https://naszksiazkowir.blogspot.com/2016/08/katarzyna-enerlich-rzeka-ludzi-osobnych.html [Dostęp 21 V 2019].
• https://www.wywrota.pl/ksiazka/37120-rzeka-ludzi-osobnych-recenzja.html [Dostęp 12 V 2019].
• https://sztukater.pl/ksiazki/item/18419-rzeka-ludzi-osobnych.html [Dostęp 12 V 2019].