Przekład omówiony, czyli o statusie i funkcji paratekstu (na przykładzie serii Biblioteka Duchowości Europejskiej)

• Authors: Lis ‑Wielgosz Izabela

Title variants

EN

Discussed translation: on the Status and Function of Paratext in the series Library of European Spirituality

SR

Prevod opisan, odnosno o statusu i funkcji parateksta (na primeru serije: Biblioteka evropske duhovnosti)

• Languages of publication: PL SR EN

Abstracts

SR

U članku se razmatra problem statusa i funkcije parateksta na primeru izdavačke serije prevoda Biblioteka evropske duhovnosti koja je pre deset godina ustanovljena u krugu poljskih paleoslavista. Polazna tačka za ovo razmatranje je definicija i klasifikacija parateksta koju je uveo Žerar Ženet i koja je odavno prisutna ne samo u književnoistorijskoj refleksiji, već takođe i u razmišljanju o prevodilačkoj delatnosti, strategiji prevodioca i recepcijskom prostoru. U opisu ključnog pitanja, odnosno statusa i funkcji parateksta postavlja se takođe problem uloge prevodioca, njegovog prisustva — vidljivosti, njegovih subjektivnih izbora, namernih strategija itd. ovaj čanak je samo jedna skica opisa paratekstualne problematike u odnosu na prevodilačku delatnost, a u tom osnovnom smislu on se uključuje u širu diskusiju koja se već više godina vodi u naučnoj sredini. i pored toga što je ovo samo uvodni pokušaj prikazivanja statusa i funkcije parateksta u prevodu književnog dela, on na određen pokazuje i potvrđuje visoku korisnost parateksta u prevodilačkom radu i ujedno u recepcijskom procesu, to jest u prijemu i shvatanju dela iz prostora primarne kulture u prostoru sekundarne kulture. dakle na primeru jedne, već u nauci poznate izdavačke serije — Biblioteka evropske duhovnosti pokazan je ne samo paratekst i njegova podela, već i pre svega prisustvo i šira funkcionalnost u odnosu na prevod književnog dela.

EN

The article discusses the status and function of paratext based on the series of translations titled Biblioteka Duchowości Europejskiej (Library of European Spirituality). The series itself has been initiated by the Polish Paleo-Slavic community and was published more than ten years ago. The article’s authoress refers to the definition and classification of paratext elaborated on by gérard genette, which has been applied to considerations over translation studies for a long time and served as the basis for distinguishing strategies selected by translators as well as identifying the reception space. in the discussion on paratext, the role of the author of a translation is also taken into account, especially the issue of his or her presence, namely: the translator’s visibility, intentionality, and subjectivity revealed by his or her choices. The reflection made on paratexts, which regards only one series, does not exploit the complicated matter of the problem — it rather inscribes itself into the broader discussion which seems neither to exhaust the subject nor to provide satisfaction, since it forces the researcher to face the field demanding other explorations and contemplations. yet even this general or superficial outline of the problem exposes or confirms the academic arrangements concerning usefulness and functionality of paratext in the process of translating literary works from one system to another. The article also postulates that translation should be incorporated in the space of destination culture, which may assure the translator (the secondary author) full reception of their text, thus allowing the translator’s work to come nearer to the primary reception namely, to assimilate to the process occurring in the realm of departure culture.

Keywords

PL

tłumaczenie; paratekst, tłumacz; przestrzeń recepcji; seria; Biblioteka Europejskiej Duchowości; Slavia Orthodoxa

SR

prevod, paratekst, recepcijski prostor, prevodilac, serija, Biblioteka Evropske Duhovnosti, Slavia Orthodoxa

EN

translation; paratext; reception space; translator; series; library of european Spirituality; Slaviae Orthodoxae

• Publisher: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego
• Journal: Przekłady Literatur Słowiańskich
• Year: 2017
• Volume: 8
• Issue: 1
• Pages: 37-56

Dates

published

2017.12.31

Contributors

author

Lis ‑Wielgosz Izabela

• Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu

References

• Brzostowska-Tereszkiewicz T., 2011: Parateksty w przekładzie literaturoznawczym. „Między Oryginałem a Przekładem”, t. 17: Parateksty przekładu, s. 217—229.
• Brzozowski J., 2001: Czytelnik projektowany w przekładzie: problem paratekstu. W: I. Piechnik, M. Świątkowska, red.: Ślady obecności. Traces d’une présence. Kraków, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, s. 61—69.
• Danek D., 1980: Dzieło literackie jako książka. Warszawa, Państwowe Wydawnictwo naukowe.
• Feliksiak E., 2002: Mowa i milczenie motta. W: K. Handke, red.: Semantyka milczenia 2. Warszawa, Slawistyczny Ośrodek Wydawniczy, s. 87—104.
• Genette G., 1982: Palimpsestes: La Littérature au second degré. Paris.
• Genette G., 1987: Seuils. Paris.
• Genette G., 2014: Palimpsesty. Literatura drugiego stopnia, T. Stróżyński, A. Milecki, przeł. Gdańsk, Słowo / Obraz Terytoria.
• Hejwowski K., 2007: Kognitywno-komunikacyjna teoria przekładu. Warszawa, Wydawnictwo naukowe PWN.
• Henry J., 2000: De l’érudition à l’échec: la note du traducteur. „Meta. Journal des traducteurs / Meta. Translators’ Journal”, 45, 2, s. 228—240.
• Hrechorowicz U., 1997: „Przypisy tłumacza: to be or not to be?”. „Między Oryginałem a Przekładem”, t. 3, s. 109—116.
• Kovala U., 1996: Translation, Paratextual Mediation and Ideological Closure. „Target. International Journal of Translation Studies”, vol. 8, no. 1, s. 119—147.
• Kozak J., 2009: Przekład literacki jako metafora. Między „logos” a „lexis”. Warszawa, Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Кuźminan. А., 1997: Èpigraf v kommunikativnom prostranstve hudožestvennogo teksta. „Vestnik Omskogo Universiteta”, vyp. 2, s. 60—63.
• Lalak M., 1994: Słowo kuszące. O perswazyjności tekstu okazjonalnego. W: I. Iwasiów, J. Madejski, red.: Rozgrywanie światów. Formy perswazji w kulturze współczesnej. Szczecin, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego, s. 291—300.
• Lane Ph., 1994: Les périphéries du texte. Paris.
• Loewe I., 2004: Parateksty, pre-teksty czy możliwe para-gatunki? W: D. Ostaszewska, red.: Gatunki mowy i ich ewolucje. Tekst a gatunek. T. 2. Katowice, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, s. 180—188.
• Loewe I., 2007: Gatunki paratekstowe w komunikacji medialnej. Katowice, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
• Majkiewicz A., 2007: Wybrane zagadnienia przekładu i ich użyteczność w glottodydaktyce. W: A. Achtelik, J. Tambor, red.: Sztuka czy rzemiosło? Nauczyć Polski i polskiego. Katowice, Gnome, s. 255—263.
• Markiewicz H., 2002: Świetność i zmierzch przypisów historycznoliterackich. W: I. Opacki, red. nauk., B. Mazurkowa, współudz.: Dzieło literackie i książka w kulturze. Katowice, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, s. 481—492.
• Markiewicz H., 2004: O cytatach i przypisach. Kraków, Universitas.
• Mayenowa M.R., 1974: Teoria tekstu a tradycyjne zagadnienia poetyki. W: M.R. Mayenowa, red.: Tekst i język. Problemy semantyczne. Wrocław, Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
• Nida E.A., 2009: Zasady odpowiedniości. A. Skucińska, tłum. W: P. Bukowski, M. Heydel, red.: Współczesne teorie przekładu. Antologia. Kraków, Znak, s. 51—69.
• Ocieczek R., 1990: Rama literacka. W: T. Michałowska, red.: Słownik literatury staropolskiej. Średniowiecze. Renesans. Barok. Wrocław, Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
• Papadima M., 2011: Głos tłumacza w peritekście jego przekładu: przedmowa, posłowie, przypisy i inne zwierzenia. „Między Oryginałem a Przekładem”, t. 17: Parateksty przekładu, s. 13—31.
• Piętkowa R., 2001: Paratekst w tekstach naukowych — informacja i / lub reklama. W: B. Witosz, red.: Stylistyka a pragmatyka. Katowice, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
• Piętkowa R., 2004: Paratekstualność w dyskursie naukowym. W: M. Ruszkowski, red.: Wielojęzyczność w perspektywie stylistyki i poetyki. Kielce, Wydawnictwo Akademii Świętokrzyskiej, s. 119—134.
• Sadzińska E., 2011: Kategoria motta we współczesnym literaturoznawstwie. „Folia Litteraria Rossica”, 4, s. 131—141.
• Skibińska E., 2009: O przypisach tłumacza. Wprowadzenie do lektury. W: E. Skibińska, red.: Przypisy tłumacza. Wrocław—Kraków, Księgarnia Akademicka, s. 7—19.
• Skwarczyńska S., 1954: Schemat konstrukcyjny dzieła literackiego z aspektu kompozycji. W: S. Skawarczyńska: Wstęp do nauki o literaturze. T. 1, cz. 3. Warszawa, „Pax”.
• Soliński W., 2012: Parateksty przekładu literackiego a polikulturowość (zarys problematyki). W: W. Bolecki, E. Kraskowska, red.: Kultura w stanie przekładu. Translatologia — komparatystyka — transkulturowość. Warszawa, Instytut Badań Literackich PAN , s. 333—343.
• Sztorc W., 2016: Przypisy tłumacza w świetle teorii literatury hipertekstowej. „Między Oryginałem a Przekładem”, nr 32: Teoria tłumaczenia czy teorie tłumaczeń, s. 122—134.
• Tokarz B., 2010: Spotkania. Czasoprzestrzeń przekładu artystycznego. Katowice, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
• Urbanek D., 2006: Egzystencjalne problemy tłumaczenia a ideologizacja postawy tłumaczy. W: P. Fast, P. Janikowski, red.: Dialog czy nieporozumienie? Z zagadnień krytyki przekładu. Katowice—Warszawa—Częstochowa, Wydawnictwo Śląsk, s. 21—36.
• Witosz B., 1995: Przypis w tekście literackim jako jeszcze jeden sposób gry z konwencją. W: E. Jędrzejko, R. Piętkowa, red.: Konteksty. Katowice, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, s. 87—97.
• Wojtak M., 2004: Gatunki prasowe. Lublin, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
• Wojtak M., 2014: O gatunkach wypowiedzi i ich prasowych konkretyzacjach. „Językoznawstwo”, nr 1 (8), s. 95—105.
• Venuti L., 1995: The Translator’s Invisibility. A History of Translation. London−New York.
• Venuti L., 1999: The Scandals of translation. London.

Identifiers

ISSN

1899-9417