"Ossa Quirini". Romulus’ mortality and apotheosis between Caesar and Augustus

• Authors: Guarisco Diana

Title variants

PL

„Ossa Quirini”. śmiertelność i apoteoza Romoulusa między Augustem a Cezarem

• Languages of publication: EN PL

Abstracts

PL

Powszechnie uważa się, że tradycja związana z apoteozą Romulusa i jego transformacją w boga Kwiryna miała znaczenie w ideologicznym i historyczno-religijnym procesie, który doprowadził do apoteozy Cezara i Augusta. Nie można jednak pomijać pewnych różnic. Romulus zyskał nieśmiertelność tylko dlatego, że stał się Kwirynem: Kwiryn był bogiem, Romulus zaś był człowiekiem. Portret Romulusa był demonstrowany w czasie pogrzebów jego potomków. Co więcej, mówiło się, że Romulus został zabity i rozczłonkowany. Starożytni autorzy całkowicie przeciwstawiają tę tradycję opowieści o apoteozie Romulusa, dopiero nowoczesne, historyczno-religijne porównanie daje możliwość ich pogodzenia. Z kolei przyjęcie tytułu divus, divus Iulius i divus Augustus wzięło górę nad ich śmiertelnością i ostatecznie ją zmazało: zakazano demonstrowania ich portretu w czasie pogrzebów. W kontekście tego dość skomplikowanego problemu oksymoron ossa Quirini, którego Horacy użył, czyniąc aluzję w stronę świętego grobowca Romulusa w dramatycznej Epodzie XVI (wersy 11-14), reprezentuje inną drogę immortalizacji: grecki model kultu założyciela znajduje swój nowy wyraz poprzez rzymską cechę przyjmowania nowej nazwy. Kult Eneasza-Pater (lub Iuppiter) Indiges w Lawinium jest interesującym, analogicznym przypadkiem.

Keywords

EN

Apotheosis; Augustus; Caesar; divus; divinization; Horace; mortality; Quirinus; Romulus

• Publisher: Instytut Historii Uniwersytetu Zielonogórskiego
• Journal: In Gremium. Studia nad Historią, Kulturą i Polityką
• Year: 2016
• Volume: 10
• Pages: 7-16

Dates

published

2016

Contributors

author

Guarisco Diana

• Università di Bolonia

References

• A. Alföldi, Die Geburt der kaiserlichen Bildsymbolik. Kleine Beiträge zu ihrern Entstehungsgeschichte, MH 8, 1951, pp. 190-215
• U. Bianchi, Cesare e i lupercali del 44 a.C., StudRom 6, 1958, pp. 253-259
• A. Brelich, Quirino. Una divinità romana alla luce della comparazione storica, SMSR 31, 1960, pp. 67-119
• D. Briquel, La legende de la mort et de l'apotheose de Romulus, in P.M. Martin - Ch.M. Ternes (éds.), La mythologie. Clef de lecture du monde classique. Hommage à R. Chevalier, Tours 1986, pp.15-35
• P. Brocato, Materiali dell' heroon di Enea, in A. Carandini - R. Cappelli (a cura di), Roma. Romolo, Remo e la fondazione della città, Milano 2000, p. 215
• G. Brugnoli, Ossa Quirini, in G. Brugnoli - F. Stok (a cura di), Ovidius παρῳδήσας, Pisa 1992, pp. 111-34
• W. Burkert, Caesar und Romulus-Quirinus, "Historia” 11, 1962, pp. 356-376
• R. Cappelli, L'altare del Belvedere. Un saggio di una nuova interpretazione, AFLPer 22, 1984-5, pp. 89-101
• P. Carafa, Il Palatino messo a punto, ArchClass 64, 2013, pp. 719-86
• A. Carandini, Remo e Romolo. Dai rioni dei Quiriti alla città dei Romani (775/50 - 700/675 a.C.). Torino 2006
• A. Carandini, Cercando Quirino. Traversata sulle onde elettromagnetiche nel suolo del Quirinale, Torino 2007
• A. Carandini – D. Bruno, La casa di Augusto dai "Lupercalia" al Natale, Roma-Bari 2008
• I. Chirassi Colombo, Il mestiere di dio e i suoi rischi (riflessioni in chiave storico-religiosa intorno a SIG³ 760), in D. Poli (a cura di), La cultura in Cesare. Atti del Convegno Internazionale di Studi Macerata - Matelica 30 aprile - 4 maggio 1990, Roma 1993, pp. 397-426
• C.J. Classen, Romulus in der Römischen Republik, "Philologus " 106, 1962, pp. 174-204
• F. Coarelli, Il pantheon, l'apoteosi di Augusto e l'apoteosi di Romolo, in Città e architettura nella Roma imperiale. Atti del Seminario del 25 ottobre 1981 nel 25º anniversario dell'Accademia di Danimarca, ARID Suppl.X 1983, pp. 40-46
• F. Coarelli, Casa Romuli (area capitolina), in E.M. Steinby (ed.), Lexicon Topographicum Urbis Romae (LTUR), I, Roma 1993, p. 241
• F. Coarelli, Casa Romuli (Cermalo), in E.M. Steinby (ed.), Lexicon Topographicum Urbis Romae (LTUR), I, Roma 1993, pp. 241-242
• F. Coarelli, Quirinus, aedes, in E.M. Steinby (ed.), Lexicon Topographicum Urbis Romae (LTUR), IV, Roma 1999, pp. 185-187
• F. Coarelli, Sepulcrum Romuli, in E.M. Steinby (ed.), Lexicon Topographicum Urbis Romae (LTUR), IV, Roma 1999, pp. 295-296
• F. Coarelli, Palatium. Il Palatino dalle origini all'impero, Roma 2012
• S. Cole, Cicero and the Rise of Deification at Rome, Cambridge 2013
• M. Delcourt, Le partage du corps royal, SMSR 34, 1963, pp. 3-25
• G. Devallet, Apothéoses romaines: Romulus à corps perdu, in A.-F. Laurens (éd.), Entre hommes et dieux. Le convive, le héros, le prophète, Paris 1989, pp. 107-123
• G. Dumézil, La religion romaine archaïque, Paris 1974
• I.E.M. Edlund, Must a King Die? The Death and Disappearance of Romulus, PP 39, 1984, pp. 401-409
• Enea nel Lazio. Archeologia e mito, Roma 1981
• D. Engels, Postea dictus est inter deos receptus. Wetterzauber und Königsmord: zu den Hintergründen der Vergöttlichung frührömischer Könige, "Gymnasium“ 114, 2007, pp. 103-130
• D. Fishwick, The Imperial Cult in the Latin West. Studies on the Ruler Cult of the Western Provinces of the Roman Empire, I.1, Leiden - New York - Kobenhavn - Köln. 1987
• A. Fraschetti, Cesare e Antonio ai Lupercalia, in F.M. Fales - C. Grottanelli (a cura di), Soprannaturale e potere nel mondo antico e nelle società tradizionali, Milano 1985, pp. 165-186
• A. Fraschetti, Roma e il principe, Roma-Bari 1990
• A. Fraschetti, Romolo il fondatore, Roma-Bari 2002
• F. Fulminante, Tumulo/heroon di Indiges/Enea a Lavinio (Pratica di Mare), in A. Carandini - R. Cappelli (a cura di), Roma. Romolo, Remo e la fondazione della città, Milano 2000, pp. 213-215
• J.G. Frazer, Il ramo d’oro. Studio sulla magia e la religione, tr. it. Roma 1999
• J. Gagé, Romulus-Augustus, MEFRA 47, 1930, pp. 138-181
• K. Galinski, Augustan Culture. An Interpretive Introduction, Princeton 1996
• T.N. Gantz, Lapis Niger: the Tomb of Romulus, PP 29, 1974, pp. 350-361
• J. Geiger, The Tomb of Remus and Romulus: an Overlooked Source and Its Implications,"Athenaeum" 92.1 (2004), pp. 245-254
• T. Gnoli, L’apoteosi di Augusto, in T. Gnoli – F. Muccioli (cur.), Divinizzazione, culto del sovrano e apoteosi. Tra Antichità e Medioevo, Bologna 2014, pp. 193-210
• H.v. Hesberg, Das Mausoleum des Augustus, in E. Stein-Hölkeskamp - K.-J. Hölkeskamp (hrsg.), Erinnerungsorte der Antike. Die römische Welt, München 2006, pp. 342-361
• A.E. Jensen, Come una cultura primitiva ha concepito il mondo, tr. it. Torino 1965
• H.D. Jocelyn, Romulus and the Di Genitales (Ennius, Annales 110-111 Skutsch), in Studies in Latin Literature and Its Tradition in Honour of C.O. Brink, Cambridge 1989, pp. 39-65
• B. Liou-Gille, Cultes "héroïques" romains. Les fondateurs, Paris 1980
• J.A. North, Caesar at the Lupercalia, JRS 98, 2008, pp. 144-160
• R. Paris, Propaganda e iconografia: una lettura del frontone del tempio di Quirino sul frammento del "rilievo Hartwig" del Museo Nazionale Romano, BA 73.52, 1988, pp. 27-38
• R. Paris (a cura di), Dono Hartwig. Originali ricongiunti e copie tra Roma e Ann Arbor. Ipotesi per il Templum Gentis Flaviae, Roma 1994
• D. Petrusinski, L'apothéose d'Auguste par rapport à Romulus-Quirinus dans la poèsie de Virgile et d'Horace, "Eos" 63, 1975, pp. 273-296
• D. Porte, Romulus-Quirinus, prince et dieu, dieu des princes. Etude sur le personnage de Quirinus et sur son évolution des origines à Auguste, in W. Haase - H. Temporini (hrsg.), Aufstieg und Niedergang der römischen Welt. Geschichte und Kultur Roms im Spiegel der neueren Forschung (ANRW), II 17.1, Berlin – New York 1981, pp. 300-342
• E. La Rocca, Dal culto di Ottaviano all'apoteosi di Augusto, in G. Urso (a cura di), Dicere laudes. Elogio, comunicazione, creazione del consenso. Atti del convegno internazionale Cividale del Friuli, 23-25 settembre 2010, Pisa 179-204
• I. Ramelli, Divus e deus negli autori del I secolo d.C.: Lucano, Seneca e Plinio il Giovane di fronte al culto imperiale, RIL 134, 2000, pp. 125-149
• J.-C. Richard, Enée, Romulus, César et les funérailles impériales, MEFRA 78, 1966, pp. 67-78
• D. Sabatucci, Da Osiride a Quirino, Roma 1984
• J. Scheid, To Honour the Princeps and Venerate the Gods: Public Cult, Neighbourhood Cults and Imperial Cult in Augustan Rome, in J. Edmonson (ed.), Augustus, Edinburgh 2009, pp. 275-299
• R. Schilling, Le culte de l'Indiges a Lavinium, REL 57, 1979, pp. 49-68
• R. Schilling, La déification a Rome. Tradition latine et interférence grecque, REL 58, 1980, pp. 137-152
• K. Scott, The Identification of Augustus with Romulus-Quirinus, TAPhA 56, 1925, pp. 82-105
• Ch. J. Simpson, The Northern Orientation of Agrippa's Pantheon, AC 66, 1997, pp. 169-176
• M. Sordi, Opposizione e onori: il caso dei Lupercali, in M. Sordi (a cura di), Fazioni e congiure nel mondo antico, Milano 1999, pp.151-160
• E. Thomas, The Architectural History of the Pantheon in Rome from Agrippa to Septimius Severus via Hadrian, "Hephaistos" 15, 1997, pp. 163-186
• D. Wardle, Deus or Divus: the Genesis of Roman Terminology for Deified Emperors and a Philosopher's Contribution, in G. Clark - T. Rajak (eds.), Philosophy and power in the Graeco-Roman world : essays in honour of Miriam Griffin, Oxford 2002, 181-191
• L.C. Watson, A Commentary on Horace's Epodes, Oxford 2003
• S. Weinstock, Divus Iulius, Oxford 1971
• A. Ziolkowski, Pantheon, in E.M. Steinby (ed.), Lexicon Topographicum Urbis Romae (LTUR), IV, Roma 1999, pp. 56-57
• A. Ziolkowski, Prolegomena to Any Future Metaphysics on Agrippa's Pantheon, in A. Leone - D. Palombi - S. Walker (a cura di), Res bene gestae. Ricerche di storia urbana su Roma antica in onore di Eva Margareta Steinby, Roma 2007, pp. 465-475