Odnaleziony plan miasta lasu Śródborowa jako przyczynek do badań nad rozwojem przestrzennym i zabudową miasta Otwocka

• Authors: Popławska-Bukało Ewa

Title variants

EN

The discovered plan of the forest city of Śródborów as a contribution to the research on spatial development and the development of the town of Otwock

• Languages of publication: PL EN

Abstracts

PL

Śródborów należał do podwarszawskich osiedli o charakterze letniskowo-uzdrowiskowym, założonych przed 1939 r. wzdłuż linii Kolei Nadwiślańskiej w tzw. paśmie otwockim. W 1932 r. znalazł się w granicach miasta Otwocka. Artykuł nie tylko prezentuje odnaleziony przez autorkę nieznany i dotychczas niepublikowany plan miasta parku leśnego Śródborowa, autorstwa architekta Zdzisława Kalinowskiego, ale jest także próbą odpowiedzi na pytanie, czy Śródborów urzeczywistniał ideę zapoczątkowaną w Anglii pod koniec XIX w. przez Ebenezera Howarda. Na podstawie powyższego planu (sporządzonego w 1922 r.) można stwierdzić, czy koncepcja osiedla została zrealizowana i w jakim stopniu, a także czy osiedle to zachowało do dzisiaj swój pierwotny kształt urbanistyczny i pierwotną zabudowę. W artykule zostały przedstawione zagadnienia historyczne, urbanistyczno-architektoniczne i krajobrazowe, opracowane na podstawie rozległych kwerend archiwalnych.

EN

The town of Śródborów was a summer settlement and health resort situated near Warsaw, established before 1939 along the Nadwiślańska Railway line in the so-called Otwock zone. In 1932 it was incorporated into the borders of the town of Otwock. The article not only presents the so far unknown and unpublished plan of the forest-park city of Śródborów designed by architect Zdzisław Kalinowski, discovered by the author, but it is also an attempt to answer the question whether Śródborów implemented the idea started in England at the end of the 19th century by Ebenezer Howard. On the basis of the above plan (drawn up in 1922) it can be concluded whether the concept of the settlement was implemented and to what extent, as well as whether the settlement has retained its original urban shape and original development. The article presents historical, urban-architectural and landscape issues, conducted on the basis of extensive archival queries.

Keywords

PL

plan parcelacji; architekt Zdzisław Kalinowski; miasto ogród; miasto las; Śródborów; Otwock

EN

land parcelling plan; architect Zdzisław Kalinowski; garden city; forest city; Śródborów; Otwock

• Publisher: Narodowy Instytut Dziedzictwa
• Journal: Ochrona Zabytków
• Year: 2020
• Issue: 1
• Pages: 41-78

Dates

published

2020

Contributors

author

Popławska-Bukało Ewa

• konserwator zabytkoznawca, Narodowy Instytut Dziedzictwa
• conservator-restorer and monument expert, National Institute of Cultural Heritage

References

• Archiwum Akt Nowych w Warszawie – zespół Ministerstwa Spraw Wewnętrznych, sygn. 9.
• Archiwum Państwowe w Warszawie – Kolekcja map i planów podwarszawskich 1920-1980, sygn. KII/213 i KII/201, Kolekcja map i planów Warszawy, sygn. 101.
• Archiwum Państwowe w Warszawie, Oddział w Otwocku – AmO 1919-1949, sygn. 2930, 2947, 3254, 3463, 3473 i 3474, 3544, 3844, 3855, 4110, 4114, 4327 oraz HmO, księgi hipo-teczne Miasto Park Leśny Śródborów, sygn. 1244 i 1319.
• Sąd Rejonowy w Otwocku, IV Wydział KW – księgi hipoteczne Dobra ziemskie Wawrzyńców-Glinianki, 12 tomów, sygn. 3053/9213.
• Ajdacki P., Spacerownik otwocki. Przewodnik historyczno-sentymentalny, Otwock 2014.
• Barucka E., W szkatułach zieleni. Europejski ruch miast ogrodów 1903-1930, Warszawa 2015.
• Chmielarska-Łoś B., Układ komunikacyjny a plany parcelacyjne przy linii otwockiej, „Mazowsze” 1994, nr 2.
• Chmielarska-Łoś B., Popławska-Bukało E., Nieznane obiekty architektury nowoczesnej lat dwudziestych i trzydziestych XX wieku w Śródborowie, „Kwartalnik Architektury i Urbanistyki” 2011, t. 56, z. 1.
• Czyżewski A., Letchworth Garden City. Sto lat później, [w:] Gzell S., Sołtys M., Tratkiewicz-Nawrocka A. (red.), Idea miasta-ogrodu a tereny zieleni Warszawy, materiały z seminarium, 30 października 2002, Warszawa, Warszawa 2002.
• Dobrzyński W., Istota i rozwój idei Howarda (miasto-ogród), Warszawa 1917.
• Fragmenty stuletniej historii 1899-1999. Ludzie. Fakty. Wydarzenia. W stulecie organizacji warszawskich architektów, Warszawa 2001.
• Gzell S., Sołtys M., Tratkiewicz-Nawrocka A. (red.), Idea miasta-ogrodu a tereny zieleni Warszawy, materiały z seminarium, 30 października 2002, Warszawa, Warszawa 2002.
• Howard E., Miasta ogrody przyszłości, tłum. P. Borman, A. Czyżewski, [w:] A. Czyżewski, Trzewia Lewiatana. Miasta-ogrody i narodziny przedmieścia kulturalnego, Warszawa 2009.
• Jaeger S., Woelfle G., Miasto-ogród Hellerau (Drezno), „Podkowiański Magazyn Kulturalny” 2005, nr 47.
• Jellenta C., Sosny otwockie. Obraz miasta i uzdrowiska, Warszawa 1935.
• Kuhnke M., Rudolf Świerczyński 1883-1943, życie i twórczość, „Kwartalnik Architektury i Urbanistyki” 2000, t. 45, z. 3-4.
• Miasto Park Leśny „Śródborów”, „Tygodnik Ilustrowany” 1922, nr 34.
• St. C., Śródborów, „Świat” 1922, nr 37.

Identifiers

ISSN

0029-8247