Kilka myśli o romantyzmie i Słowackim z poskolonializmem w tle

• Authors: Dariusz Skórczewski
• Languages of publication: PL

Abstracts

EN

The author argues that in order to find solid support for their identity as well as regain full agency and subjectivity, the Poles as a postcolonial nation need to critically rethink Romanti-cism as a period in which this identity was so powerfully shaped against the hegemonic dis-course of the colonizing power(s), primarily Russia and Prussia. Polish Romantic ideas and images became prevalent throughout the 19th and 20th centuries, remaining until today the stubborn and dominant patterns of national self-perception that transmit the stereotypes, complexes and resentments of the subjugated people. Such re-reading of works of Polish Romanticism is essential for liberating Polish contemporary discourse from victimist atti-tudes and polonocentric deformations and aberrations, such as messianism, which for decades accompanied the popular reception of Romantic poets, among them Adam Mickiewicz and Juliusz Słowacki. Instead of reading them in an “orthodox” way, with deep respect as if they were dogmas of national faith, as it happens in schools, these works call for a reinterpreta-tion. Such a reinterpretation must break ties with blind or facile acceptance of, and enter into discussion with, those poets’ views on the Polish-Lithuanian Republic, her downfall, her na- tions and ethnicities, and other issues widely discussed in Polish discourse. The author con-cludes with outlining six reasons why in such re-reading Słowacki’s oeuvre occupies a special place. Among these reasons are: 1) the ambivalence of being a Pole, so powerfully portrayed in Słowacki by means of unequivocality of his literary characters, 2) Słowacki’s penetrating diagnosis of Poles’ mimicry and resentment as peculiar traits of their colonial condition, 3) the need for reading Słowacki as part of the Polish discourse of “identity negotiation” be-tween the West and the East, 4) the emphasis in Słowacki on the Sarmatian ethos vs. Sarma-tian backwardness as the defining factor of Polish identity, 5) the ability of Słowacki, unlike those in his times, to recognize and respect the agency of “Others” (such as Ukrainians) and to capture and describe the phenomenon of “hybrid identity” of the inhabitants of the Eastern borderlands of Polish-Lithuanian Commonwealth, and 6) the orientalization of Słowacki’s work by Western scholarship.

• Publisher: Wydawnictwo Naukowe AP
• Journal: Świat Tekstów. Rocznik Słupski
• Year: 2010
• Issue: 8
• Pages: 117-143
• Physical description: Oryginalny artykuł naukowy

Dates

published

2010-12-30

Contributors

author

Dariusz Skórczewski

• Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II Lublin

References

• J. Bachórz, Mickiewiczowska idea Europy. W: idem, Jak pachnie na Litwie Mickiewicza i inne studia o romantyzmie, Gdańsk 2003
• M. Bednarczuk, M. Rudaś-Grodzka, W poszukiwaniu utraconej wielkości. „Teksty Dru-gie” 2009
• M. Cieślak-Korytowska, Co Mickiewicz i Słowianie mają do ofiarowania Zachodowi. W: idem, O Mickiewiczu i Słowackim. Kraków 1999
• K. Chłędowski, Pamiętniki, t. 1: Galicja (1848-1880), wyd. 2. uzup., oprac. A. Kot. Kraków 1957
• S. Chwin, „Trans-Atlantyk” wobec „Pana Tadeusza”. „Pamiętnik Literacki” 1975, z. 4
• N. Davies, Boże igrzysko. Historia Polski, tłum. E. Tabakowska. Kraków 2004
• Filozofia i myśl społeczna w latach 1831-1864, wyb., wstęp i przyp. A. Walicki. War-szawa 1977
• R. Fieguth, Słowacki intertekstualny. W: Słowacki współczesny, red. M. Troszyński. Warszawa 1999
• W. Gombrowicz, Dziennik 1953-1956. Kraków 1997
• K. Górski, Charakter narodowy Polaków. „Znak” 1948, nr 11
• K. Górski, Mickiewicz. Artyzm i język. Warszawa 1977
• Idee programowe romantyków polskich. Antologia, oprac. A. Kowalczykowa. Wrocław 1991
• M Janion, Niesamowita Słowiańszczyzna. Kraków 2007
• M. Janion, M. Żmigrodzka, Romantyzm i historia. Gdańsk 2001
• K.A. Jeleński, Tajny ładunek korsarskiego okrętu. Na marginesie tłumaczenia „Trans-Atlantyku”. W: idem, Szkice, wyb. W. Karpiński. Kraków 1990
• W. Iwanow, Polski mesjanizm jako siła żywa. W: Dusza polska i rosyjska (od Adama Mickiewicza i Aleksandra Puszkina do Czesława Miłosza i Aleksandra Sołżenicyna). Materiały do „katalogu” wzajemnych uprzedzeń Polaków i Rosjan, red. A. de Lazari. Warszawa 2004
• M. Kalinowska, Dwie interpretacje „Dziadów” Mickiewicza – Czesława Miłosza i Jarosława Marka Rymkiewicza. W: Trzynaście arcydzieł romantycznych, red. E. Kiślak, M. Gumkowski. Warszawa 1996
• A. Kijowski, Listopadowy wieczór. W: Granice literatury. Wybór szkiców krytycznych i historycznych, t. 2, oprac. i wstęp T. Burek. Warszawa 1991
• A. Kowalczykowa, Słowacki. Warszawa 1994
• A. Kowalczykowa, Słowacki współczesny. W: Juliusz Słowacki – wielokulturowe źródła twórczości, red. A. Bajcar. Warszawa 1999
• E. Kiślak, Car-trup i Król-Duch. Rosja w twórczości Słowackiego. Warszawa 1991
• E. Kiślak, Walka Jakuba z aniołem. Czesław Miłosz wobec romantyczności. Warszawa 2000
• J. Koźmian, Dwa ideały. W: Dwa bałwochwalstwa. Wybór pism, oprac. B. Szlachta, E. Hajdasz. Kraków 2008
• J. Krasuski, Obraz Zachodu w twórczości romantyków polskich. Toruń 2007
• M. Kuziak, O prelekcjach paryskich Adama Mickiewicza. Słupsk 2007
• M. Kuziak, Wartość kulturowego braku. Syndrom kolonialny w twórczości Mickiewicza. „Porównania” 2008, nr 5
• H. Łaszkiewicz, Pojęcie honoru w Carstwie Moskiewskim i w Rzeczpospolitej w XVI-XVII wieku. W: Dusza polska i rosyjska. Spojrzenie współczesne, red. A. de Lazari, R. Bäcker. Łódź 2003
• J.N. Miller, Bez kropki nad „i”. Warszawa 1964
• C. Miłosz, Prywatne obowiązki. Olsztyn 1990
• C. Miłosz, Szukanie ojczyzny. Kraków 1992
• C. Miłosz, Ziemia Ulro. Kraków 2000
• M. Mochnacki, Powstanie narodu polskiego w roku 1830 i 1831, oprac. i przedm. S. Kieniewicz. Warszawa 1984, t. 1
• A. Nicoll, Dzieje dramatu. Od Ajschylosa do Anouilha, tłum. H. Krzeczkowski i in. Warszawa 1983, t. 1
• A. Niewiara, Kształty polskiej tożsamości. Potoczny dyskurs narodowy w perspektywie etnolingwistycznej (XVI-XX w.). Katowice 2009
• C. Norwid, Pisma wszystkie, oprac. J.W. Gomulicki, t. 8. Warszawa 1971
• C. Norwid, Z listu do Józefa Ignacego Kraszewskiego [538]. W: idem, Pisma wszystkie, oprac. J.W. Gomulicki, t. 9: Listy. Warszawa 1971
• M. Pąkciński, Mesjanizm i słowianofilstwo w myśli Mariana Zdziechowskiego. W: idem, Konserwatyzm na rozdrożu. Warszawa 1994
• W. Paźniewski, Eseje wędrowne. „Kresy” 2002, nr 1 (49)
• S. Pieróg, Mesjanizm. W: Słownik literatury polskiej XIX wieku, red. J. Bachórz, A. Ko-walczykowa. Wrocław 1991
• S. Pigoń, Dramat dziejowy polsko-rosyjski w ujęciu Mickiewicza. W: Poprzez stulecia. Studia
• z dziejów literatury i kultury, wyb. i oprac. J. Maślanka. Warszawa 1984
• S. Pigoń, „Pan Tadeusz”. Wzrost, wielkość i sława. Studium literackie. Kraków 2002
• B. Porter, When Nationalism Began to Hate. Imagining Modern Politics in Nineteenth-Century Poland. Oxford-New York 2000
• J. Prokop, Universum polskie. Literatura, wyobraźnia zbiorowa, mity polityczne. Kraków 1993
• R. Przybylski, Słowo i milczenie bohatera Polaków. Studium o „Dziadach”. Warszawa 1993
• J. M. Rymkiewicz, Ludzie dwoiści. W: Problemy polskiego romantyzmu, seria III, red. M. Żmigrodzka. Wrocław 1981
• E. Said, Orientalizm, tłum. W. Kalinowski. Warszawa 1991
• A. Sikora, Myśliciele polskiego romantyzmu. Chotomów 1992
• D. Skórczewski, Kłopoty z tożsamością. Na marginesie Niesamowitej Słowiańszczyzny, „Porównania” 2008, nr 5
• D. Skórczewski, „Sen srebrny Salomei”, czyli parada hybryd. „Pamiętnik Literacki” 2011, nr 1
• J. Sławiński, Myśli na temat: biografia pisarza jako jednostka procesu historycznolite-rackiego. W: Biografia – geografia – kultura literacka, red. J. Ziomek, J. Sławiński. Wrocław 1975
• J. Słowacki, Raptularz 1843-1849, oprac. M. Troszyński. Warszawa 1996
• J. Sobczak, Kryzys polskiej tożsamości narodowej, narodziny tożsamości europejskiej – antynomie, dylematy, miraże. W: Tożsamość polska w odmiennych kontekstach, red. L. Dyczewski, D. Wadowski. Lublin 2009
• J. Tazbir, „Pan Tadeusz”, a więc – jakoś to będzie. W: idem, Prace wybrane, t. 5: Szkice
• o literaturze i sztuce. Kraków 2002
• E.M. Thompson, Przeciw Mickiewiczowi. „Znaki Czasu” 1992, nr 26
• S. Treugutt, Napoleon Bonaparte jako bohater polskiego romantyzmu, „Teksty” 1974, z. 5
• M. Troszyński, On the Shoulders of Giants. Herbert and Miłosz: An Essential Dispute, „Sarmatian Review” vol. 30, no. 1, January 2010
• J. Trznadel, Polski Hamlet. Kłopoty z działaniem. Paryż 1988
• J. Walc, Architekt arki. Chotomów 1991
• A. Walicki, Cyprian Norwid: trzy wątki myśli. W: idem, Między filozofią, religią i poli-tyką. Studia o myśli polskiej epoki romantyzmu. Warszawa 1983
• A. Walicki, Filozofia i mesjanizm. Warszawa 1971
• A. Walicki, Mesjanizm Adama Mickiewicza w perspektywie porównawczej. Warszawa 2006
• A. Walicki, Zniewolony umysł po latach. Warszawa 1993
• A. Waśko, „Pan Tadeusz” i publicystyka Mickiewicza. W: „Pan Tadeusz” i jego dzie-dzictwo. Poemat, red. B. Dopart, F. Ziejka. Kraków 1999
• A. Wat, Korespondencja, cz. 2, wyb., oprac., przyp. i posł. A. Kowalczykowa. Warsza-wa 2005
• W. Weintraub, Dwa „Paryże”. W: idem, Od Reja do Boya. Warszawa 1977
• W. Weintraub, Mickiewicz – mistyczny polityk. W: Mickiewicz – mistyczny polityk i inne studia o poecie, wyb. i oprac. Z. Stefanowska. Warszawa 1998
• A. Witkowska, Czytanie Mickiewicza – dzisiaj. W: Księga w 170 rocznicę wydania „Ballad i romansów” Adama Mickiewicza, red. J. Kolbuszewski. Wrocław 1993
• A. Witkowska, Romantyczny naród: klęska i triumf. W: Problemy polskiego romanty-zmu, seria I, red. M. Żmigrodzka, Z. Lewinówna. Wrocław 1971
• J. Wittlin, Uwagi o „Panu Tadeuszu”. W: idem, Orfeusz w piekle XX wieku. Kraków 2000
• B. Zakrzewski, „Pan Tadeusz”, czyli „Jeszcze Polska nie zginęła”. W: idem, „Hajże na Soplicę!”. Wrocław 1990
• M. Żmigrodzka, Antynomie mistycznego mesjanizmu Słowackiego. W: Przez wieki idąca powieść. Wybór pism o literaturze XIX i XX wieku, red. M. Kalinowska, E. Kiślak. Warszawa 2002