Jakość w polskich alternatywnych sieciach żywnościowych. Analiza praktyk społecznych

• Authors: Wojciech Goszczyński , Michał Wróblewski , Anna Wójtewicz

Title variants

EN

Quality in Polish Alternative Food Networks – Social Practice Analysis

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

W artykule analizie poddane zostały praktyki społeczne związane z zaangażowaniem jednostek w alternatywne sieci żywnościowe (alternative food network – AFN). Autorzy proponują, by na żywność jako fenomen społeczny spojrzeć przez pryzmat funkcji stabilizującej, katalizującej, mediacyjnej oraz separacyjnej. W artykule przyjęto definicję praktyk społecznych jako czynności operującej na znaczeniach, wiedzy praktycznej oraz materialności. Analiza opiera się na badaniach jakościowych pięciu celowo wybranych sieci. Postawiono dwa główne pytania badawcze: 1) jak dochodzi do konstruowania jakości w wybranych polskich AFN? 2) Jakie wartości i społeczne konteksty towarzyszą konstruowaniu jakości? Z badań wynika, że (1) jakość związana jest z charakterem sieci (im prostsza sieć, tym większa gwarancja jakości), co z kolei wiąże zaangażowanie w AFN z różnymi praktykami weryfikacji jakości oraz dbaniem o bezpośredni kontakt pomiędzy producentem a konsumentem; (2) jakość bazuje na neoruralistycznych wyobrażeniach wiejskiej idylli oraz na praktykach zakorzeniających produkcję i konsumpcję w przeszłości; (3) cechą charakterystyczną polskich AFN jest indywidualizm, koncentracja na rodzinie oraz brak wspólnotowej ideologii, co powoduje, że praktyki w tych sieciach rzadko wychodzą poza bezpośrednie otoczenie społeczne.

EN

The main goal of the article is to analyse social practices in Polish alternative food networks. Authors argue that food as a social phenomenon can have four social functions: stabilization, catalysis, mediation and separation. Social practices are understood as activities engaging meanings, practical knowledge and materiality. The analysis is based on qualitative research of five deliberately chosen food networks. Two research questions have been raised: 1) how the quality is being constructed in Polish alternative food networks and what social potential comes with it?; 2) are postproductivist values related to the construction of quality (as it is the case of alternative food networks in highly developed countries)? The main conclusions are: 1) the quality depends on the form of food network (the smaller network, the higher guarantee of quality); the construction of quality is based on verification practices and direct contact with the seller or producer; 2) the cultural patterns of the quality are based on neoruralistic and idyllic imaginations and on practices that embed production and consumption in the past; 3) Polish alternative food networks are specific because of theirs individualistic, family and non-community based character.

Keywords

PL

żywność; konsumpcja; produkcja; praktyki społeczne; jakość; alternatywne sieci

EN

food; consumption; production; social practices; quality; alternative food networks

• Publisher: Institute of Philosophy and Sociology, Polish Academy of Sciences
• Journal: Studia Socjologiczne
• Year: 2018
• Issue: 1(228)
• Pages: 143-170

Contributors

author

Wojciech Goszczyński

• Instytut Socjologii, Uniwersytet Mikołaja Kopernika, ul. Fosa Staromiejska 1a, 87-100 Toruń

author

Michał Wróblewski

• Instytut Filozofii, Uniwersytet Mikołaja Kopernika, ul. Fosa Staromiejska 1a, 87-100 Toruń

author

Anna Wójtewicz

• Instytut Socjologii, Uniwersytet Mikołaja Kopernika, ul. Fosa Staromiejska 1a, 87-100 Toruń

References

• Abrahamsson, Sebastian i Annemarie Mol. 2013. Food. W: P. Adey et al. (red.). The Routledge Handbook of Mobilities. Milton Park, New York: Routledge, s. 278–287.
• Bachórz, Agata. 2014. Jedzenie „prawdziwe” i „nieprawdziwe”? Kategoria autentyczności w internetowym dyskursie kulinarnym. W: U. Jarecka i A. Wieczorkiewicz (red.). Terytoria smaku. Studia z antropologii i socjologii jedzenia. Warszawa: Wydawnictwo IFiS PAN, s. 293–319.
• Barbera, Filippo, Alessandro Corsi, Egidio Dansero, Paolo Gianccaria, Cristiana Peano i Matteo Puttilli. 2014. What is alternative about Alternative Agri-Food Networks? A Research Agenda towards an Interdisciplinary Assessment. „Scienze dle Territorio” 2: 45–53.
• Beck, Ulrich. 2004. Społeczeństwo ryzyka: w drodze do innej nowoczesności. Tłum. S. Cieśla. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
• Belasco, Warren. 2007. Appetite for a Change: How a Counterculture Took on the Food Industry. Ithaca: Cornell University Press.
• Bell, David. 2006. Variations of the Rural Idyll. W: P. Cloke, T. Marsden i P. Mooney (red.). Handbook of Rural Studies. London: Sage, s. 149–161.
• Bilewicz, Aleksandra i Ruta Śpiewak. 2015. Enclaves of Activism and Taste: Consumer Cooperatives in Poland as Alternative Food Network. „Socio.hu” 3: 145–166.
• Bińczyk, Ewa. 2012. Technonauka w społeczeństwie ryzyka. Toruń: Wydawnictwo Naukowe UMK.
• Bourdieu, Pierre. 2005. Dystynkcja: społeczna krytyka władzy sądzenia. Tłum. P. Biłos. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
• Buttel, Frederick. 2006. Sustaining the Unsustainable: Agro-food Systems and Environment in the Modern World. W: P. Cloke, T. Marsden i P. Mooney (red.). Handbook of Rural Studies. London: Sage, s. 213–230.
• Caparros, Martin. 2016. Głód. Tłum. M. Szafrańska-Brandt. Kraków: Wydawnictwo Literackie.
• Conkin, Paul. 2007. A Revolution Down on the Farm. Lexington: University Press of Kentucky.
• Convay, Gordon. 1998. The Doubly Green Revolution. Ithaca: Cornell University Press.
• DeSoucey, Michaela. 2016. Contested Tastes: Foie Gras and the Politics of Food. Princeton: Princeton University Press.
• Domański, Henryk, Zbigniew Karpiński, Dariusz Przybysz i Justyna Straczuk. 2015. Wzory jedzenia a struktura społeczna. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
• Flemmen, Magne, Johs, Hjellbrekke i Vegard, Jarness. 2017. Class, Culture and Culinary Tastes: Cultural Distinctions and Social Class Divisions in Contemporary Norway. „Sociology” 1: 2–22.
• Fonte, Marie. 2008. Knowledge, Food and Place. A way of producing, a way of knowing. „Sociologia Ruralis” 48: 200–222.
• Fonte, Maria. 2013. Food Consumption as Social Practice: Solidarity Purchasing Groups in Rome, Italy. „Journal of Rural Studies” 32: 230–239.
• Forson-Williams, Psyche. 2006. Building Houses Out of the Chicken Legs. Chapel Hill: The University of North Carolina Press.
• Giddens, Anthony. 2006. Konsekwencje nowoczesności. Tłum. E. Klekot. Kraków: Wydawnictwo UJ.
• Goodman, David. 2003. Quality Turn and Alternative Food Practices: Reflections and Agenda. „Sociologia Ruralis” 43: 1–7.
• Goodman, David. 2004. Rural Europe Redux? Reflections on Alternative Agro-food Networks and Paradigm Change. „Sociologia Ruralis” 44: 3–16.
• Goodman, David i Melanie DuPuis, Goodman Michael. 2014. Alternative Food Networks: Knowledge, Practice and Politics. Oxon: Routledge.
• Gorlach, Krzysztof. 2004. Socjologia obszarów wiejskich. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
• Gorlach, Krzysztof i Piotr Nowak. 2011. Tradycja, wiedza i sieci społeczne w regionalnej produkcji żywności. Przypadek sera oscypka. W: H. Podedworna (red.). Nowe inspiracje socjologii wsi. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar, s. 32–56.
• Goszczyński, Wojciech. 2014. Smak zmiany: nowe formy społecznej organizacji rolnictwa i konsumpcji żywności w Unii Europejskiej. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
• Grivinis, Mielis, Talis Tisemkopfs, Zaklina Stojanovic i Bojan Ristic. 2016. A Comperative Analysis of the Social Performance of Global and Local Berry Supply Chains. „Sustainability” 8 (532): 2–20.
• Guthnam, Julie. 2002. Commodified Meanings, Meaningful Commodities: Rethinking production-consumption links through the organic system of provision. „Sociologia Ruralis” 42: 291–305.
• Hatanaka, Maki, Carmen Bain i Lawrence Busch. 2006. Differentiated Standardization, Standardized Differentiation: The Complexity of the Global Agrifood System. W: T. Marsden i J. Murdoch (red.). Between the Local and the Global: Confronting Complexity in the Contemporary Agri-food Sector. Amsterdam: Elsevier, s. 30–69.
• Heuts, Frank i Annemarie Mol. 2013. What is a Good Tomato. A Case of Valuing in Practice. „Valuation Studies” 1: 125–146.
• Jehlicka, Petr i Joe Smith. 2012. Sustainability and the „Urban Peasant”: Rethinking the Cultural Politics of Food and Self-provisioning in the Czech Republic. W: P. Zahradka i R. Sedlakova (red.). New Perspectives on Consumer Culture Theory and Research. Newcastle upon Tyne: Cambridge Scholars Publishing, s. 78–96.
• Kopczyńska, Ewa. 2015. Co to jest jedzenie naturalne? Socjonatura na targowisku. „Studia Socjologiczne” 4: 181–203.
• Kopczyńska, Ewa. 2017. Economies of Acquaintances. Social Relations during Shopping at Food Markets and in Consumers’ Food Cooperatives. „East European Politics and Societies and Cultures” 31, 3: 637–658.
• Kvale, Steinar. 2010. Prowadzenie wywiadów. Tłum. A. Dziuban. Warszawa: WN PWN.
• Latour, Bruno. 2010. Splatając na nowo to, co społeczne. Tłum. A. Derra i K. Arbiszewski. Kraków: Universitas.
• Lyson, Thomas. 2004. Civic Agriculture: Reconnecting Farm, Food, and Community. Medford: Tufts University Press.
• Manea, Gabriela, Elena Matei, Luliana Vijulie, Marian Marin, Octavian Cocos i Adrian Tiscovshi. 2013. Tradition and Modernity in the Romanian Rural Space. Case Study: the Arges Sub-Carpathian Foothills. „Eastern European Countryside” 19: 127–151
• Marsden, Terry. 2006. Pathways In the sociology of rural knowledge. W: P. Cloke, T. Marsden i P. Mooney (red.). Handbook of Rural Studies. London: Sage, s. 1–18.
• Mol Annemarie i Frank Heuts. 2013. What Is a Good Tomato? A Case of Valuing in Practice. „Valuation Studies” 1: 125–146.
• Mol Annemarie i Jessica Mesman. 1995. Neonatal Food and the Politics of Theory: Some Questions of Method. „Social Studies of Science” 26: 419–444.
• Mylan, Josephine. 2015. Understanding the Diffusion of Sustainable Product-Service Systems: Insights From the Sociology of Consumption and Practice Theory. „Journal of Cleaner Production” 97: 13–20.
• Nowak, Andrzej, Krzysztof Abriszewski i Michał Wróblewski. 2016. Czyje lęki? Czy nauka? Struktury wiedzy wokół kontrowersji naukowo-społecznych. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM.
• Parasecoli, Fabio. 2014. Al Dente – A History of Food in Italy. London: Reaktion Books.
• Probyn, Elspeth. 2000. Carnal Appetites: Food, Sex and Identities. London: Routledge.
• Reckwitz, Andreas. 2002. Toward a Theory of social Practices. A development in Culturalist Theorizing. „European Journal of Social Theory” 5: 243–263.
• Renting Henk, Terry Marsden i Jo Bank. 2003. Understanding Alternative Food Networks: Exploring the Role of Short Food Supply Chains in Rural Development. „Environment and planning” 35: 193–411.
• Renting, Henk, Markus Schermer i Adanella Rossi. 2012. Bulding Food Democracy: Exploring Civic Food Networks and Newly Emerging Forms of Food Citizenship. „International Journal of Sociology of Agriculture and Food” 19: 289–307.
• Schatzki, Theodore. 2002. The Site of the Social: A Philosophical Account of the Constitution of Social Life and Change. University Park: Pennsylvania University Press.
• Short, Brian. 2006. Idyllic Ruralities. W: P. Cloke, T. Marsden i P. Mooney (red.). Handbook of Rural Studies. London: Sage, s. 133–149.
• Shove, Elizabeth, Mika Pantzar i Matt Watson. 2012. The Dynamics of Social Practice: Everyday Life and How It Changes. London: Sage.
• Smith, Joe i Petr Jehlicka. 2013. Quiet Sustainability: Fertile lessons from Europe’s productive gardeners. „Journal of Rural Studies” 32: 148–157.
• Swenson, Rebecca. 2009. Domestic Divo? Televised Treatments of Masculinity, Feminity and Food. „Critical Studies in Media Communication” 26: 36–53.
• Śpiewak, Ruta. 2016. The Social Process of Defining Quality Food, Based on the Opinions of Polish Consumer Cooperative Members. „Wieś i Rolnictwo” 4(173): 125–141.
• Triboi, Roxana Maria. 2017. Urban Pastoralism as Environmental Tool for Sustainable Urbanism in Romania and Eastern Europe. „Procedia Environmental Sciences” 1–6.
• Wilkin, Jerzy. 2010. Wielofunkcyjność rolnictwa: kierunki badań, podstawy metodologiczne i implikacje praktyczne. Warszawa: Wydawnitwo IRWiR PAN.
• Wilson, Geof. 2001. From productivism to post-productivism… and back again? Exploring the (un)changed natural and mental landscape of European agriculture. „Transaction of the Institute of British Geographers” 26: 77–102.
• Zych, Magdalena i Szczurek Magdalena. 2016. Dzieło-działka, Kraków: Wydawnictwo Muzeum Etnograficznego w Krakowie.