O potrzebie badań nad dziedzictwem kultury materialnej utrwalonym w polskiej frazeologii i paremiologii

• Authors: Młynarczyk Ewa

Title variants

EN

On the Need for Research into Material Culture Heritage Preserved in Polish Phraseology and Paremiology

• Languages of publication: PL

Abstracts

EN

The paper is an attempt at a synthetic presentation of one research area in phraseology and paremiology, namely the evidence of old material culture preserved in fixed multi-word units. The author considers previous achievements in this field and indicates the options for completing new tasks connected with collecting, describing and analyzing multverbisms motivated by material culture realia, and with an attempt at popularizing scientific reflection on this topic.

Keywords

PL

frazeologia; paremiologia; dziedzictwo kulturowe; kultura materialna

EN

phraseology; paremiology; cultural heritage; material culture

• Publisher: Uniwersytet Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie
• Journal: Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Linguistica
• Year: 2016
• Issue: 11
• Pages: 99-109

Contributors

author

Młynarczyk Ewa

• Uniwersytet Pedagogiczny w Krakowie

References

• Bajerowa I., 1980, Wpływ techniki na ewolucję języka polskiego, Kraków.
• Bartmiński J. (red.), 1990, Językowy obraz świata, Lublin.
• Bartmiński J., 2000, Językowy obraz Polaków w okresie przemian, [w:] Komparacja systemów i funkcjonowania współczesnych języków słowiańskich, red. S. Gajda, Opole, s. 179–195.
• Bartmiński J., 2001, O językowym obrazie świata Polaków końca XX wieku, [w:] Polszczyzna XX wieku. Ewolucja i perspektywy rozwoju, red. S. Dubisz, S. Gajda, Warszawa, s. 27–53.
• Bartmiński J., 2009, Językowe podstawy obrazu świata, wyd. 3, Lublin.
• Buttler D., 1989, Dlaczego zanikają przysłowia w dwudziestowiecznej polszczyźnie?, „Poradnik Językowy”, z. 5, s. 332–337.
• Bystroń J.S., 1933, Przysłowia polskie, Kraków.
• Chlebda W., 2000, Płaszczyzny oglądu językowego obrazu świata w opisie semantycznym języka, [w:] Komparacja systemów i funkcjonowania współczesnych języków słowiańskich, red. S. Gajda, Opole, s. 163–178.
• Chlebda W., 2001, Frazeologia polska minionego wieku, [w:] Polszczyzna XX wieku. Ewolucja i perspektywy rozwoju, red. S. Dubisz, S. Gajda, Warszawa, s. 155–165.
• Chlebda W., 2007a, Mały prywatny katalog pilnych zadań frazeologicznych, [w:] Problemy Frazeologii Europejskiej VIII, red. A.M. Lewicki, Lublin, s. 15–31.
• Chlebda W. (red.), 2007b, Frazeologia a językowe obrazy świata przełomu wieków, Opole.
• Dynak W., 1993, Łowy, łowcy i zwierzyna w przysłowiach polskich, Wrocław.
• Dynak W., 2012, Łowiectwo w kulturze polskiej, Wrocław.
• Dźwigoł R., 2004, Polskie ludowe słownictwo mitologiczne, Kraków.
• Dźwigoł R., 2012, Obraz stołu w polszczyźnie, „Język Polski”, t. 92, s. 301–31.
• Dźwigoł R., 2014, O „diabelskich” nazwach i nazwaniach, [w:] Polono-Slavica in honorem Maria Wojtyła-Świerzowska, red. L. Bednarczuk, H. Chodurska, A. Mażulis-Frydel, Kraków, s. 77–90.
• Dźwigoł R., 2015, Jedz, a bądź zdrów – porady dotyczące jedzenia i zdrowia (na podstawie polskich przysłów i powiedzeń), [w:] Dialog z Tradycją, t. 3: Język – komunikacja – kultura, red. R. Dźwigoł, I. Steczko, Kraków, s. 199–214.
• Dźwigoł R., 2016, Ślady wierzeń ludowych z zakresu demonologii odzwierciedlone w jednostkach frazeologicznych, [w:] W kręgu dawnej polszczyzny, t. 2, red. M. Mączyński, E. Horyń, E. Zmuda, Kraków, s. 333–358.
• Dźwigoł R., Steczko I. (red.), 2015, Dialog z Tradycją, t. 3–4: Język – komunikacja – kultura, Kraków.
• Hensel W., Pazdur J. (red.), 1978, Historia kultury materialnej Polski w zarysie, t. 1: Od VII do XII wieku, red. M. Dembińska, Z. Podwińska; t. 2: Od XIII do XV wieku, red. A. Rutkowska-Płachcińska; t. 3: Od XVI do połowy XVII wieku, red. A. Keckowa, D. Molenda; t. 4: Od połowy XVII do końca XVIII wieku, red. Z. Kamieńska, B. Baranowski; t. 5: Od 1795 do 1870 roku, red. E. Kowecka, oprac. M. Różycka-Glassowa, E. Kowecka, t. 6: Od 1870 do 1918 roku, red. B. Baranowski, J. Bartyś, T. Sobczak, Warszawa.
• Horyń E., 2011, Słownictwo wiejskich ksiąg sądowych ziemi brzeskiej (XVI–XIX w.), Kraków.
• Jędrzejko E., 2000, Frazeologia w przestrzeni lingwistyki „integralnej” (Uwagi o wieloaspektowości badań frazeologicznych), „Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska”, s. 99–120.
• Jędrzejko E., 2002a, Obrazki z dziejów Polski – czyli jeszcze o historyczno-kulturowym aspekcie frazeologii i paremiologii, [w:] Problemy Frazeologii Europejskiej V, red. A.M. Lewicki, Lublin, s. 60–78.
• Jędrzejko E., 2002b, Przeszłość szlachecko-włościańska w języku przechowana, [w:] W kręgu zagadnień dydaktyki języka i literatury, red. H. Synowiec, Katowice, s. 604–613.
• Jędrzejko E., 2007, O polskiej kulturze kulinarno-biesiadnej z perspektywy etnoparemiologii, [w:] Pokarmy i jedzenie w kulturze. Tabu, dieta, symbol, red. K. Łeńska-Bąk, Opole, s. 13–33.
• Jędrzejko E., 2009, W stronę etnoparemiologii słowiańskiej. Kultura narodowa w przysłowiach utrwalona, [w:] Cлавянские язики: acпeкты иccледования, red. E.N. Rudenko, Mińsk, s. 65–72.
• Kobylińska J., 2013, Studia nad językiem ksiąg gromadzkich wsi Kasina Wielka 1513–1804, Kraków.
• Koziara S., 2001, Frazeologia biblijna w języku polskim, Kraków.
• Koziara S., 2007, Obrazy świata biblijnego utrwalone w polskiej frazeologii, [w:] Frazeologia a językowe obrazy świata przełomu wieków, red. W. Chlebda, Opole, s. 183–190.
• Koziara S., 2009, Tradycyjne biblizmy a nowe polskie przekłady Pisma Świętego, Kraków.
• Koziara S., 2015, Szkice z polskiej frazeologii biblijnej, Kraków.
• Krasnowolski A., 1906, Przenośnie mowy potocznej, cz. 2: Życie praktyczne i duchowe, Warszawa.
• Krawczyk-Tyrpa A., 1987, Frazeologia somatyczna. Związki frazeologiczne o znaczeniach motywowanych cechami części ciała w gwarach polskich, Wrocław – Warszawa – Kraków –Gdańsk – Łódź.
• Lakoff M., Johnson G., 1988, Metafory w naszym życiu, tłum. T.P. Krzeszowski, Warszawa.
• Mazurkiewicz-Brzozowska M., 1993, Praca: wybrane warianty znaczenia słowa we współczesnej polszczyźnie i ich struktura kognitywna, [w:] Nazwy wartości: studia leksykalno-semantyczne, t. 1, red. J. Bartmiński, M. Mazurkiewicz-Brzozowska, Lublin, s. 133–145.
• Młynarczyk E., 2008, Dawne zwyczaje handlowe utrwalone w polskiej frazeologii, „Annales Academiae Paedagogicae Cracoviensis. Studia Linguistica”, t. 4, s. 292–301.
• Młynarczyk E., 2011, Od kiedy szewc bez butów chodzi? – tradycyjne zawody rzemieślnicze w polskiej frazeologii i paremiologii, „Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Linguistica”, t. 6, s. 233–243.
• Młynarczyk E., 2012a, Wybrane historycznokulturowe aspekty frazeologii rzemieślniczej, „Studia Językoznawcze”, t. 11, Szczecin, s. 137–150.
• Młynarczyk E., 2012b, Znać pana po cholewach, czyli utrwalony w przysłowiach obraz ubioru jako symbolu hierarchii społecznej, „LingVaria”, t. 7, z. 2 (14), s. 55–64.
• Młynarczyk E., 2013, Nie święci garnki lepią. Obraz rzemiosła utrwalony w polskiej frazeologii, Kraków.
• Młynarczyk E., Horyń E. (red.), 2016, Dialog z Tradycją, t. 5: Językowe dziedzictwo kultury materialnej, Kraków.
• Moszyński L., 1958, Wstęp do filologii słowiańskiej, Warszawa.
• Nowakowska A., 2005, Świat roślin w polskiej frazeologii, Wrocław.
• Nowakowska A., 2006, Staropolskie frazeologizmy „naturalne” w świadomości językowej współczesnych Polaków, [w:] Staropolszczyzna piękna i interesująca, t. 2, red. E. Koniusz, S. Cygan, Kielce, s. 57–63.
• Nowakowska A., 2007, Językowy obraz miasta w polskiej frazeologii, [w:] Frazeologia a językowe obrazy świata przełomu wieków, red. W. Chlebda, Opole, s. 303–308.
• Nowakowska B., 2005, Nowe połączenia wyrazowe we współczesnej polszczyźnie, Kraków.
• Pajdzińska A., 1988, Frazeologia a zmiany kulturowe, „Poradnik Językowy”, z. 7, s. 480–487.
• Pajdzińska A., 2010, Przydatność frazeologizmów w badaniach językowego obrazu świata, [w:] Perspektywy współczesnej frazeologii polskiej. Teoria. Zagadnienia ogólne, red. S. Bąba, K. Skibski, M. Szczyszek, Poznań, s. 87–97.
• Pajdzińska A., Krzyżanowski P. (red.), 1999, Przeszłość w językowym obrazie świata, Lublin.
• Piela A., 2009a, Paleosemantyzmy w związkach frazeologicznych „Poradnik Językowy”, nr 4, s. 65–74.
• Piela A., 2009b, O badaniach polskiej frazeologii historycznej, [w:] Zielonogórskie seminaria językoznawcze 2006–2007, red. M. Hawrysz, Zielona Góra, s. 57–67.
• Pihan-Kijasowa A., 2010, Wileńskie słownictwo rzemieślnicze XVI–XVIII wieku. Rekonesans badawczy, [w:] Językowe i kulturowe dziedzictwo Wielkiego Księstwa Litewskiego. Księga jubileuszowa na 1000-lecie Litwy, red. J. Mędelska, Z. Sawaniewska-Mochowa, Bydgoszcz, s. 334–341.
• Puda-Blokesz M., 2014, Mitologizmy frazeologiczne w języku polskim (na materiale leksykografii XX i XXI wieku), Kraków.
• Puda-Blokesz M., 2015, Po nitce do kłębka: mały słownik mitologizmów frazeologicznych języka polskiego, Kraków.
• Puda-Blokesz M., 2016, Wokół problemów genezy polskich mitologizmów frazeologicznych, [w:] Perspektywy współczesnej frazeologii polskiej: geneza dawnych i nowych frazeologizmów polskich, red. G. Dziamska-Lenart, J. Liberek, Poznań, s. 69–83.
• Raclavská J. et al., 2015, Pes v jazyce a myšleni, Ostrava.
• Sikora K., Gołdowski K., 2016, „Pożegnanie z rolą”, Kraków, s. 441–454.
• Skorupska-Raczyńska E., 2016, Kupić, nie kupić, potargować można… O kupiectwie, handlu i wymianie towarowej w przysłowiach polskich dawnych i współczesnych, [w:] Dialog z Tradycją, t. 5: Językowe świadectwa dawnej kultury materialnej, red. E. Młynarczyk, E. Horyń, Kraków, s. 345–362.
• Staszczak Z., 1987, Słownik etnologiczny: terminy ogólne, Warszawa.
• Steczko I., 2011, Językowe sposoby wyrażania aktu śmierci w dawnych inskrypcjach nagrobnych z Cmentarza Rakowickiego w Krakowie, „Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Linguistica”, t. 6: Dialog z tradycją, cz. 1, s. 92–108.
• Steczko I., 2012, Frazeologia żalu w XIX-wiecznych inskrypcjach nagrobnych z Cmentarza Rakowickiego w Krakowie, [w:] Parémie národů slovanských. 6: sborník přispěvku 91 z mezinárodní konference konané v Ostravě ve dnech 9.–10. řijna 2012, red. L. Mrověcová, Ostrava, s. 224–233.
• Steczko I., 2015, Z ostatnim pożegnaniem… o napisach na szarfach żałobnych, [w:] Dialog z Tradycją, t. 4: Język – komunikacja – kultura, red. R. Dźwigoł, I. Steczko, Kraków, s. 403–420.
• Tambor J., 1991, Słownictwo i frazeologia odbiciem tendencji cywilizacji technicznej, „Język a Kultura”, t. 2: Zagadnienia leksykalne i aksjologiczne, red. J. Puzynina, J. Bartmiński, Wrocław, s. 65–70.
• Tokarski R., 1992, Obraz wsi utrwalony w języku, „Prace Filologiczne”, t. 37 , s. 269–280.
• Tokarski R., 1999, Przeszłość i współczesność w językowym obrazie świata, [w:] Przeszłość w językowym obrazie świata, red. A. Pajdzińska, P. Krzyżanowski, Lublin, s. 9–23.
• Treder J., 2005, Nazwy ptaków we frazeologii i inne studia z frazeologii i paremiologii polskiej, Gdańsk.
• Walczak B., 2016, Refleksje na marginesie motywacji tradycyjnych związków frazeologicznych, [w:] Dialog z Tradycją, t. 5: Językowe dziedzictwo kultury materialnej, red. E. Młynarczyk, E. Horyń, Kraków, s. 399–406.
• Wiśniewska H., 2003, Leksyka specjalistyczna w księgach przemyskich rymarzy (XVII–XVIII w.), „Rocznik Przemyski”, z. 1, s. 155–164.
• Wiśniewska H., 2004, Wyrazy socjolektu rzemieślników robić, robota i pochodne w XVII i XVIII wieku, „Annales Academiae Paedagogicae Cracoviensis. Studia Linguistica”, t. 2, s. 533–541.
• Wiśniewska H., 2015, Rzemieślnicy i rzemiosła w królewskim Przemyślu (zawodowe słownictwo i frazeologia) XVI–XVIII wieku, Przemyśl.
• Wysoczański W., 2005a, Nazwy zawodów i zajęć w porównaniach (na materiale frazeologii i paremiologii), [w:] Wyraz i zdanie w językach słowiańskich 5. Opis, konfrontacja, przekład, red. M. Sarnowski, W. Wysoczański, Wrocław, s. 443–452.
• Wysoczański W., 2005b, Językowy obraz świata w porównaniach zleksykalizowanych. Na materiale wybranych języków, Wrocław.
• Zajda A., 1999, Z historii polskiego słownictwa rzemieślniczego. Nazwy narzędzi stolarskich w kilku tekstach z okresu od początku XVII do początku XX wieku, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego”, t. 1226, „Prace Językoznawcze”, z. 19, s. 153–171.
• Zajda A., 2016, Dawne testamenty jako źródła do dziejów słownictwa z dziedziny kultury materialnej, [w:] Dialog z Tradycją, t. 5: Językowe dziedzictwo kultury materialnej, red. E. Młynarczyk, E. Horyń, Kraków, s. 203–227.
• Żuk G., 2010, Językowy obraz świata w polskiej lingwistyce przełomu wieków, [w:] Przeobrażenia w języku i komunikacji medialnej na przełomie XX i XXI wieku, red. M. Karwatowska, A. Siwiec, Chełm, s. 239–257.
• Żurawska-Chaszczewska J., 2014, Słownictwo rzemiosł skórzanych w polszczyźnie historycznej, Gorzów Wielkopolski.