Realizacja metody kasowej w rachunkowości dóbr wilanowskich w latach 1892–1914

• Authors: Olewnik-Dejewska Anna

Title variants

EN

Cash basis accounting of Wilanów estate in 1892–1914

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Cel: Celem artykułu jest prezentacja metody kasowej ujęcia przepływów pieniężnych w rachunkowości wilanowskiej nieruchomości ziemskiej na przełomie XIX i XX wieku. Metodyka/ podejście badawcze: Zastosowana metodologia badawcza obejmuje krytycz-ną analizę materiałów źródłowych i literatury przedmiotu, analizę opisową i porównawczą oraz metodę dedukcji. Meritum publikacji stanowi analiza rachunku pieniężnego, bilansów kasy, ksiąg rachunkowych oraz ich powiązań pod kątem ujawniania przepływów pienięż-nych w rachunkowości dóbr wilanowskich. Wyniki: Otrzymane wyniki zostaną skonfrontowane z dotychczasowymi badaniami w zakresie instruktarzy ekonomicznych oraz praktyką sporządzania rachunku przepływów pienięż-nych w Polsce. Oryginalność/wartość: Wnioski wynikające z niniejszej publikacji stanowią wkład do analizy przemian i kierunków rozwoju w sprawozdawczości przepływów pieniężnych oraz mogą być wykorzystane w dydaktyce w zakresie historii rachunkowości. Artykuł stanowi uzupełnienie luki badawczej w kontekście prezentacji przepływów pieniężnych na przykładzie gospodarstwa rolnego w dawnej Polsce.

EN

Purpose: The article presents the cash flow method in the accounting of the Wilanów estate at the turn of the 19th and 20th centuries. Methodology/approach: The research methodology includes a critical analysis of source materials and the literature, and descriptive and deductive methods. The essence of the article is an analysis of the cash account, cash register balances, accounting books and their connections in terms of disclosing cash flows in the accounting of Wilanów estates. Findings: The results are compared with the current research on economic briefings and the practice of cash flow in Poland. Originality/value: The conclusions contribute to the analysis of changes and directions of development in cash flow reporting, and they supplement the didactics in the field of accounting history. The article fills the research gap in the context of presenting cash flows on the example of a manor farm in former Poland.

Keywords

PL

bilans; XIX wiek; historia rachunkowości; metoda kasowa; przepływy pieniężne; wilanowska nieruchomość ziemska

EN

balance sheet; 19th century; accounting history; cash method; cash flow; Wilanów estate

• Publisher: Stowarzyszenie Księgowych w Polsce (SKwP), Zarząd Główny, Rada Naukowa
• Journal: Zeszyty Teoretyczne Rachunkowości
• Year: 2022
• Issue: 46(3)
• Pages: 257-284

Contributors

author

Olewnik-Dejewska Anna

• Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu, Wydział Nauk Ekonomicznych i Zarządzania, Katedra Rachunkowości Finansowej

References

• Banaszkiewicz A. (2019), Bilans w polskiej perspektywie historycznej: wiek XIX i XX, Wydawnic-two Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń.
• Bardach J., Leśnodorski B., Pietrzak M. (1993), Historia ustroju i prawa polskiego, Wydawnic-two Prawnicze PWN, Warszawa.
• Bek-Gaik B. (2013), Sprawozdawczy wymiar rachunku wyników w warunkach globalnego rynku, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź; DOI: 10.8778/7525-891-2.
• Biadacz R. (2015), Rys historyczny Rachunku Zysków i Strat w Polsce międzywojennej, [w:] Nowak E., Bednarek P., Rachunkowość a controlling, Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu, Wrocław, s. 55-66.
• Dobija M., Jędrzejczyk M. (2011), Szkice z historii rachunkowości, Polskie Towarzystwo Ekonomiczne, Kraków.
• Fijałkowski W. (1985), Wilanów dawny i współczesny, Wydawnictwo Interpress, Warszawa.
• Fijałkowski W. (2011), Vademecum Wilanowa, Muzeum Pałac w Wilanowie, Warszawa.
• Gomes D., Carnegie G.D., Napier C.J., Parker L.D., West B. (2011), Does accounting history matter?, „Accounting History”, 16 (4), s. 389-402; DOI: 10.1177/1032373211417993.
• Gostomski A. (1951), Gospodarstwo (wstępem i objaśnieniami zaopatrzył Stefan Inglot), Wydawnictwo Zakładu Narodowego im. Ossolińskich, Wrocław.
• Haur J.K. (1744), Oekonomika ziemiańska generalna: Punktami Partykularnemi, Interro-gatoryami Gospodarskiemi, Praktyką Miesięczną, Modelluszami albo Tabulami Arythmetycznemi Objasniona, wydrukowana w Warszawie w Drukarni J.K. Mci Colleg. Soc. Jesu.
• Hońko S. (2007), Podstawowe założenia i aktualne znaczenie wybranych teorii bilansowych, „Zeszyty Teoretyczne Rachunkowości”, 38 (94), s. 77–88.
• Instruktarz dla dóbr Opatów, [w:] Baranowski B. (1958), Instrukcje gospodarcze dla dóbr magnackich i szlacheckich z XVII-XIX wieku. T. 1, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław.
• Jędrzejewski S., Bartnicka E. (2016), Ewolucja bilansu i jego roli w systemie rachunkowości – ujęcie historyczne, Wydawnictwo Naukowe Doctrina, Łódź.
• Kłusek M. (2011), Dokumenty do dziejów wilanowskiej nieruchomości ziemskiej. Seria A. XX wiek. Tom I. Bilanse Dóbr i Interesów Adama hr. Branickiego za lata 1928/1929, 1929/1930, 1931/1932, 1932/1933, 1933/1934, 1934/1935, 1935/1936 oraz Bilans Dóbr Wilanowskich i Interesów Adama hr. Branickiego za rok 1937/1938, Wydawnictwo-Drukarnia Ekodruk, Kraków.
• Kłusek M. (2013), Wycena nieruchomości i ruchomości wilanowskiej nieruchomości ziemskiej w okresie od ich nabycia przez Adama Branickiego w 1927 r. do początku lat 30 XX. wieku, „Krakowskie Studia Małopolskie”, 18, s. 43–59.
• Kłusek M. (2017), Kształtowanie się związków funkcjonalnych pomiędzy zespołem pałaco-wo-parkowym a częścią gospodarczą wilanowskiej nieruchomości ziemskiej, „UR Journal of Humanities and Social Sciences”, 1 (2), s. 5–26.
• Kłusek M. (2020), Dzieje wilanowskiej nieruchomości ziemskiej. Związki funkcjonalno-gos-podarcze, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź, s. 45–68.
• Lorentz S. (1999), Wilanów, „Studia Wilanowskie”, XII, s. 7–18.
• Łukasik R. (1963), Rachunkowość rolna w dawnej Polsce, Państwowe Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa.
• Olewnik-Dejewska A. (2019), Bilanse dóbr i interesów hrabiego Adama Branickiego w latach 1929–1938, „Zeszyty Teoretyczne Rachunkowości”, 105 (61), s. 55–76.
• Olewnik-Dejewska A. (2020a), Bilanse wybranych nieruchomości ziemskich w międzywojennej Polsce, „Zeszyty Teoretyczne Rachunkowości”, 106 (62), s. 133–151.
• Olewnik-Dejewska A. (2020b), Regulacje prawne księgowości w dobrach wilanowskich w XIX wieku, [w:] Sojak S. (red.), Abacus: od Kasy Generalnej Wilanowskiej z 1819 roku do rachunkowości Lasów Państwowych, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń, s. 9–31.
• Pogodzińska-Mizdrak E. (2009), Informacyjna rola bilansu w historycznej perspektywie, „Zeszyty Teoretyczne Rachunkowości”, 51 (107), s. 129–139.
• Ruszczyc M. (1991), Dzieje rodu i fortuny Branickich, Delikon, Warszawa.
• Smoleńska B. (1957), Administracja gospodarcza dóbr wilanowskich i ich kancelaria ra-chunkowo-kontrolna (XIX–XX w.), „Archeion”, 27, s. 217–234
• Smoleńska B. (1979), Z dziejów Dóbr Wilanowskich w XVI–XVIII w., „Rocznik Warszawski”, 15, s. 289–320.
• Sojak S., Olewnik A. (2016), Gospodarstwo Anzelma Gostomskiego inspiracją dla księgowości pojedynczej Oekonomiki Jakuba Kazimierza Haura, [w:] Sojak S. (red.), Abacus: od instruktarzy gospodarczych po współczesne podręczniki rachunkowości, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń, s. 53–79.
• Sojak S., Sierocka R. (2016), Zalążki księgowości podwójnej w polskich instruktarzach eko-nomicznych z przełomu XVIII i XIX wieku, [w:] Sojak S. (red.), Abacus: od instruktarzy gospodarczych po współczesne podręczniki rachunkowości, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń, s. 81-100.
• Szpanowski P. (2015), Warstwy krajobrazu klucza wilanowskiego, Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie, Warszawa.
• Szychta A., Jędrzejewski S., Turzyński M. (2018), Rachunkowość w Polsce w okresie między-wojennym 1918–1939, Wydawnictwo Nieoczywiste, Łódź.
• Śnieżek E., Turzyński M., Wiatr M. (2016), Kasowe ujmowanie zdarzeń na ziemiach pol-skich w okresie zaborów jako pierwowzór zasad ujmowania przepływów pieniężnych we współczesnej sprawozdawczości finansowej, [w:] Sojak S. (red.), Abacus: od instruktarzy gospodarczych po współczesne podręczniki rachunkowości, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń, s. 101–117.
• Śnieżek E., Wiatr M. (2011), Raportowanie przepływów pieniężnych w kontekście zmian we współczesnej sprawozdawczości finansowej, Oficyna a Wolters Kluwer bussines, Warszawa.
• Turzyński M. (2011), Rachunkowość w zarządzaniu majątkami ziemskimi w Polsce w epoce oświecenia, „Zeszyty Teoretyczne Rachunkowości”, 63 (119), s. 211–225.
• Turzyński M. (2016), Rozwój rachunkowości rolnej na ziemiach polskich od XVI do XIX wieku w świetle badań instruktarzy ekonomicznych, „Roczniki Naukowe Stowarzyszenia Ekonomistów Rolnictwa i Agrobiznesu”, XVIII (1), Stowarzyszenie Ekonomistów Rolnictwa i Agrobiznesu, Rzeszów, s. 271–275.
• Wiatr M. (2013), Koncepcja bilansu według teorii Wilhelma Osbahra jako kierunek dosko-nalenia sprawozdawczości finansowej – propozycja modelu, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź; DOI: 10.8778/7525-981-0.
• Wojciechowski E. (1964), Zarys rozwoju rachunkowości w dawnej Polsce, PWN, Warszawa.
• Kodex handlowy, z zlecenia Jego Ministra Sprawiedliwości przetłumaczony przez Walentego Skorochód Majewskiego Wezwanego iako Notaryusza Publicznego (1808).
• Ustawa z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości, Dz.U. 1994, nr 121, poz. 591 z późn. zm.
• Archiwum Główne Akt Dawnych, Archiwum Radziwiłłów z Nieborowa – Dział II, sygn. 399, Akta pozostałe po p. de Brunet/ bilanse kasowe, budżety.
• Archiwum Główne Akt Dawnych, Archiwum Gospodarcze Wilanowskie – Dział XVI, sygn. 87, Rachunek Kasy Jeneralnej wilanowskiej z roku 1794–97.
• Archiwum Główne Akt Dawnych, Archiwum Gospodarcze Wilanowskie – Dział XVI, sygn. 157a i 157b, Ustanowienie rachunkowości Kasy Jeneralnej wilanowskiej.
• Archiwum Główne Akt Dawnych, Archiwum Gospodarcze Wilanowskie – Dział XVI, sygn. 361, Budżet Kasy Jeneralnej na rok 1892/93.
• Archiwum Główne Akt Dawnych, Archiwum Gospodarcze Wilanowskie – Dział XIX, sygn. I_93, Bilanse kasy dóbr Wilanów 1888–1934.
• Archiwum Główne Akt Dawnych, Archiwum Gospodarcze Wilanowskie – Dział XXIII, sygn. 295, Rachunek pieniężny z dóbr wilanowskich za rok 1892/93.
• Archiwum Główne Akt Dawnych, Archiwum Gospodarcze Wilanowskie – Dział XXIII, sygn. 296, Rachunek pieniężny z dóbr wilanowskich za rok 1893/94.
• Archiwum Główne Akt Dawnych, Archiwum Gospodarcze Wilanowskie – Dział XXIII, sygn. 297, Rachunek pieniężny z dóbr wilanowskich za rok 1894/5.
• Archiwum Główne Akt Dawnych, Archiwum Gospodarcze Wilanowskie – Dział XXIII, sygn. 298, Rachunek pieniężny z dóbr wilanowskich za rok 1895/6.
• Archiwum Główne Akt Dawnych, Archiwum Gospodarcze Wilanowskie – Dział XXIII, sygn. 299, Rachunek z dóbr wilanowskich za rok 1896/7.
• Archiwum Główne Akt Dawnych, Archiwum Gospodarcze Wilanowskie – Dział XXIII, sygn. 300, Rachunek pieniężny z dóbr wilanowskich za rok 1897/8.
• Archiwum Główne Akt Dawnych, Archiwum Gospodarcze Wilanowskie – Dział XXIII, sygn. 301, Rachunek pieniężny z dóbr wilanowskich za rok 1898/9.
• Archiwum Główne Akt Dawnych, Archiwum Gospodarcze Wilanowskie – Dział XXIII, sygn. 302, Rachunek ogólny [pieniężny] z dóbr wilanowskich za 1899/1900 r.
• Archiwum Główne Akt Dawnych, Archiwum Gospodarcze Wilanowskie – Dział XXIII, sygn. 303, Rachunek pieniężny z dóbr wilanowskich za rok 1900/01.
• Archiwum Główne Akt Dawnych, Archiwum Gospodarcze Wilanowskie – Dział XXIII, sygn. 304, Bilans [Rachunek pieniężny] dóbr wilanowskich za rok 1901/2.
• Archiwum Główne Akt Dawnych, Archiwum Gospodarcze Wilanowskie – Dział XXIII, sygn. 305, Rachunek pieniężny z dóbr wilanowskich za rok 1902/03.
• Archiwum Główne Akt Dawnych, Archiwum Gospodarcze Wilanowskie – Dział XXIII, sygn. 306, Rachunek pieniężny z dóbr wilanowskich za r. 1903/4.
• Archiwum Główne Akt Dawnych, Archiwum Gospodarcze Wilanowskie – Dział XXIII, sygn. 307, Rachunek pieniężny z dóbr wilanowskich za rok 1904/5.
• Archiwum Główne Akt Dawnych, Archiwum Gospodarcze Wilanowskie – Dział XXIII, sygn. 308, Rachunek pieniężny z dóbr wilanowskich za rok 1905/6.
• Archiwum Główne Akt Dawnych, Archiwum Gospodarcze Wilanowskie – Dział XXIII, sygn. 309, Rachunek pieniężny z dóbr wilanowskich za rok 1906/7.
• , Archiwum Główne Akt Dawnych, Archiwum Gospodarcze Wilanowskie – Dział XXIII, sygn. 310, Rachunek pieniężny z dóbr wilanowskich za rok 1907/8.
• Archiwum Główne Akt Dawnych, Archiwum Gospodarcze Wilanowskie – Dział XXIII, sygn. 311, Rachunek pieniężny z dóbr wilanowskich za rok 1908/9.
• Archiwum Główne Akt Dawnych, Archiwum Gospodarcze Wilanowskie – Dział XXIII, sygn. 312, Rachunek pieniężny z dóbr wilanowskich za rok 1909/10.
• Archiwum Główne Akt Dawnych, Archiwum Gospodarcze Wilanowskie – Dział XXIII, sygn. 313, Rachunek pieniężny z dóbr wilanowskich za rok 1910/11.
• Archiwum Główne Akt Dawnych, Archiwum Gospodarcze Wilanowskie – Dział XXIII, sygn. 314, Rachunek pieniężny z dóbr wilanowskich za rok 1911/12.
• Archiwum Główne Akt Dawnych, Archiwum Gospodarcze Wilanowskie – Dział XXIII, sygn. 315, Rachunek pieniężny z dóbr wilanowskich za rok 1912/13.
• Archiwum Główne Akt Dawnych, Archiwum Gospodarcze Wilanowskie – Dział XXIII, sygn. 316, Rachunek pieniężny z dóbr wilanowskich za rok 1913/14.
• Szczepańska M. (2014), Przepływy pieniężne w rachunkowości w ujęciu sprawozdawczym i decyzyjnym, (nieopublikowana rozprawa doktorska), Uniwersytet Ekonomiczny w Poznaniu, Poznań, https://www.wbc.poznan.pl/publication/404495 (dostęp 26.04.2022).