Organy — instrument, który „oddycha”

• Authors: Poźniak Grzegorz

Title variants

EN

A pipe organ — an instrument that breathes

• Languages of publication: PL EN

Abstracts

PL

Artykuł omawia organy jako instrument z rodziny aerofonów. Punktem wyjścia do przeprowadzenia analiz jest niewielka tabliczka informująca kalikanta o należytym wykonywaniu pracy, która znajduje się na chórze muzycznym kościoła parafialnego pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa w Roszkowie (pow. Racibórz). Tego rodzaju instrukcje były typowe dla organów pochodzących z warsztatu organmistrzowskiego Schlag & Söhne. W artykule omówiona jest funkcja kalikanta. Artykuł stawia tezę o konieczności przywrócenia organom ich „aerofoniczności”. Przedłożone zostały trzy postulaty końcowe: 1) Należy wyposażać nowo budowane organy w mechanizmy do kalikowania — uzupełnieniem zaś tego rodzaju urządzeń powinny być „dzwonki na kalikanta” oraz instrukcje „uwrażliwiające” na to, że organy „oddychają”. 2) Wykonawcy muzyki organowej powinni być w czasie swojej edukacji artystycznej uczeni obsługi mechanizmów do kalikowania oraz gry na instrumencie kalikowanym. 3) Nagrania dokonywane na instrumentach zabytkowych, mających czynny mechanizm do kalikowania, choćby tylko w niewielkiej części powinny zostać zarejestrowane z użyciem tegoż.

EN

The article discusses organs as an instrument of the family of aerophones. The starting point for the analyzes is a small plaque indicating an organ blower about satisfactory work performance, which is placed on the music choir of the parish church of Sacred Heart of Jesus in Roszków (near Racibórz). This kind of instructions was typical for organs from the workshop of the master organ-builder Schlag & Söhne. The article discoursed the function of a organ blower. It formulates the thesis about the need to restore the organs as an aerophone. Three final proposals were submitted: 1) The newly built organs for the artistic education should be equipped in mechanisms to organs blow. 2) Contractors of organ music should be taught manning mechanisms to organs blow and playing the blowing instrument in the course of their artistic education. 3) Recordings made on antique instruments which have active mechanism to organs blow should be recorded at least to some extent.

Keywords

PL

organy; aerofon; kalikant; budownictwo organowe

EN

pipe organs; aerophones; blower – pumper; organ building

• Publisher: Uniwersytet Opolski. Redakcja Wydawnictw Wydziału Teologicznego
• Journal: Liturgia Sacra. Liturgia - Musica - Ars
• Year: 2016
• Volume: 22
• Issue: 48
• Pages: 541-549

Contributors

author

Poźniak Grzegorz

• Opole, UO

References

• CHODKOWSKI A., Encyklopedia muzyki, Warszawa 1995.
• DYKA L., Organy w traktatach muzycznych antyku i wczesnego średniowiecza, „Musica Ecclesiastica” 11 (2016), s. 11–31.
• GAJDA R., Organy, ich historia, budowa i pielęgnacja. Pogląd teoretyczno-praktyczny dla szkół organistowskich, seminariów nauczycielskich, dozorów kościelnych i miłośników muzyki kościelnej, Katowice 1934 (reprint: Katowice 2004).
• GOŁOS J., Organoznawstwo historyczne, Warszawa 2004.
• HARNONCOURT N., Muzyka mową dźwięków, tłum. M. Czajka, Warszawa 1995.
• KAŁUŻA H.,BARANEK J., Roszków, wspólnota wierzących. Dzieje małej nadodrzańskiej wioski i parafii w ziemi raciborskiej, Nysa 2014.
• KOTHE B., Kleine Orgelbaulehre, Leobschütz 1911.
• GEMBALSKI J., Systemy powietrzne dawnych organów Śląskich w kontekście problemów konserwatorskich, w: G. POŹNIAK, P. TARLINSKI (red.), Śląskie organy, Opole 2007, s. 23–32.
• SAPALSKI A., Przewodnik dla organistów. Wskazówki jak organy w dobrym stanie utrzymywać, reparacye i strojenie ich samemu uskuteczniać itd. Pogląd teoretyczno-praktyczny dla dozorów kościelnych, proboszczów, budujących kościoły, jak niemniej miłośników muzyki kościelnej objaśniony trzydziestoma drzeworytami, Kraków 1880 (reprint: Lublin 1980).