Aktualne problemy terapii logopedycznej w zaburzeniach należących do spektrum autyzmu – podmiotowość, celowość, metoda

• Authors: Hrycyna Ewa

Title variants

EN

Current Problems of Speech and Language Therapy in Autism Spectrum Disorders – Subjectivity, Purposefulness, Methods and Scientific Evidence

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Artykuł dotyczy aktualnych problemów terapii logopedycznej w zaburzeniach należących do spektrum autyzmu, związanych z podmiotowością, celowością i metodami terapii (w tym kwestią dowodów naukowych). Kategorię podmiotowości autorka odnosi do osób z zaburzeniami ze spektrum autyzmu, ich rodzin, ale także samych terapeutów. Przywołuje w tym kontekście założenia nurtu opieki skoncentrowanej na osobie (person-centred care). Wymienia potencjalne zagrożenia dla podmiotowego traktowania osób z zaburzeniami ze spektrum autyzmu. Pisząc o celowości terapii logopedycznej, zwraca uwagę na dobór celów, ich hierarchizację oraz dynamikę w ich realizacji. Podkreśla ważność organizacji postępowania terapeutycznego, zwłaszcza w obliczu aktualnych zmian w rzeczywistości społecznej. W końcowej części omawia problem metod terapii zaburzeń ze spektrum autyzmu, w tym kwestię dowodów naukowych oraz nurtu praktyki opartej na dowodach (evidence based practice, EBP). Sygnalizuje, jakie wątpliwości budzi nurt EBP i jakie trudności wiążą się ze stosowaniem tego paradygmatu w terapii logopedycznej. Przedstawia problem dowodów naukowych z perspektywy filozofii nauki. Nurt EBP jest zapośredniczony w konkretnej koncepcji filozoficznej, tj. w empiryzmie i realizuje ideał nauki zgodny z tą tradycją. Uznając niekwestionowaną wartość badań empirycznych i wkład empiryzmu w rozwój nauki, autorka proponuje, by rozróżniając typy wiedzy (różnie definiowane dowody naukowe, doświadczenia indywidualne itp.) uznawać odpowiednią wartość każdego z nich. Podkreśla przy tym wartość doświadczeń i refleksji samych osób z zaburzeniami ze spektrum autyzmu.

EN

The article deals with the current problems of speech and language therapy in autism spectrum disorders, which are connected with subjectivity, purposefulness, methods and scientific evidence. The author points out the importance of the category of subjectivity in the treatment of autism spectrum disorders, referring it to people with autism spectrum disorders, their families, but also therapists themselves. She recalls the person-centered care (PCC) concept in this context. Lists the potential threats for subjectivity in treatment of people with autism spectrum disorders. Relates the problem of subjectivity to cooperation with families of people with autism, as well as cooperation within a multidisciplinary team. Emphasizes the importance of knowledge about emotions and awareness of cultural factors as important in the therapy of people with autism spectrum disorders. Writing about the purposefulness of speech therapy in autism spectrum disorder, he draws attention to the selection of goals, their hierarchy and dynamics in their implementation. Draws attention to the importance of the problem of organizing therapeutic treatment, especially in the face of current changes in social reality. In the final part she discusses the problem of therapy methods. In the final part she discusses the problem of therapy methods in autism spectrum disorders, including problem of scientific evidence and evidence based practice. Indicates the possible reasons why this problems became the subject of lively discussions. Discusses the doubts related to the use of evidence-based practice (EBP) paradigm in speech therapy. It evokes a look at the problem of scientific evidence understood behind the EBP stream from the perspective of the philosophy of science. In its light, EBP is a creation of human thought mediated in a specific philosophical concept, i.e. in empiricism, and realizes the ideal of science in line with this tradition. Recognizing the unquestionable value of empirical research and the contribution of empiricism to the development of science, the author suggests that when distinguishing between types of knowledge (differently defined scientific evidence, individual experiences, etc.), do not re-evaluate or undervaluate any of them.

Keywords

PL

zaburzenia należące do spektrum autyzmu; terapia logopedyczna; podmiotowość; opieka skoncentrowana na osobie; celowość; metody; dowody naukowe; filozofia nauki

EN

autism spectrum disorder; speech and language therapy; subjectivity; personcentred care; purposefulness; methods; scientific evidence; philosophy of science

• Publisher: Polskie Towarzystwo Logopedyczne
• Journal: Logopedia
• Year: 2020
• Volume: 49
• Issue: 2
• Pages: 23-37

Dates

published

2021-06-02

Contributors

author

Hrycyna Ewa

• Uniwersytet Warmińsko-Mazurski Katedra Języka Polskiego

References

• Amsterdamski S., 1983, Między historią a metodą. Spory o racjonalność nauki, Warszawa.
• Barker Ch., 2005, Studia kulturowe. Teoria i praktyka, przekład Agata Sadza, Kraków.
• Bishop D.V.M., 1989, Autism, Asperger’s syndrome and semantic-pragmatic disorder: Where are the boundaries?, „British Journal of Disorders of Communication”, vol. 24, s. 107–121. DOI: 10.3109/13682828909011951.
• Botbol M., Lecic-Tosevski D., 2013, Person-Centred Medicine and Subjectivity, [w:] Interdisciplinary Applications of the Person-Centered Approach, red. J.H.D. Cornelius-White, R. Motschnig-Pitrik, M. Lux, New York, s. 73–79.
• Chevallier C., Kohls G., Troiani V., Brodkin E.S., Schultz R.T., 2012, The social motivation theory of autism, „Trends in cognitive science”, 16 (4), s. 231–239.
• Chrostowska B., 2018, Mówienie we własnym imieniu z perspektywy osób ze spektrum autyzmu, [w:] Otwórzmy świat… O komunikacji, kontakcie ze światem i zaburzeniach osób ze spektrum autyzmu, red. A. Kominek, Bookpress.eu, s. 99–110.
• Chrząstowski S., 2019, Praktyka psychoterapeutyczna oparta na dowodach – za i przeciw. „Psychoterapia” 2 (189), s. 45–57. DOI: 10.12740/PT/109317.
• Danielewicz D., 2010, „Czas podłogowy” w pracy z dzieckiem z autyzmem, [w:] Wybrane formy terapii i rehabilitacji osób z autyzmem, red. E. Pisula, D. Danielewicz, Kraków, s. 133–152.
• Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders DSM-5, American Psychiatric Association, wydanie polskie: Kryteria diagnostyczne zaburzeń psychicznych. Wydanie piąte. DSM-5, 2013, red. P. Gałecki, M. Pilecki, J. Rymaszewska, A. Szulc, S. Sidorowicz, J. Wciórka, Wrocław.
• Feyerabend P., 1975/1996, Przeciw metodzie, Wrocław.
• Filek J., 2014, Etyka. Reinterpretacja. Kraków.
• Gask L., Coventry P., 2012, Person-centred mental health care: the challenge of implementation, „Epidemiology and psychiatric sciences”, t. 21, nr 2, s. 139–144; DOI: https://doi.org/10.1017/S2045796012000078.
• Goldenberg M.J., 2006, On evidence and evidence-based medicine: lessons from the philosophy of science, „Social science and medicine” 62(11), s. 2621–2632. DOI:10.1016/j.socscimed.2005.11.031.
• Grabias S., 2015, Postępowanie logopedyczne. Standardy terapii, [w:] Logopedia. Standardy postępowania logopedycznego, red. S. Grabias, M. Kurkowski, Lublin.
• Grabias S., 2017, Jaka jest współczesna logopedia i dokąd zmierza? Wywiad z prof. dr hab. Stanisławem Grabiasem przeprowadziła dr Ewa Biłas Pleszak, [w:] Współczesne tendencje w diagnozie i terapii logopedycznej, red. D. Pluta-Wojciechowska, B. Sambor, Gdańsk, s. 29–34.
• Greenspan S., Wieder S., 2014, Dotrzeć do dziecka z autyzmem. Jak pomóc dzieciom nawiązywać relacje, komunikować się i myśleć. Metoda Floortime. Kraków.
• Hjørland B., 2011, Evidence-Based Practice: An Analysis Based on the Philosophy of Science, „Journal of the american society for information science and technology”, 62(7):1301–1310, 2011, DOI: 10.1002/asi.21523.
• Hyde-Wright S., Cray B., 1990, A Teacher’s and A Speech Therapist’s Approach to Management, [w:] Child Language Disability t. II: Semantic and Pragmatic Difficulties. Red. K. MogfordBevan, J. Sadler. Clevedon, Philadelphia, Adelaide, s. 75–100.
• Kaczyńska-Haładyj M, Panasiuk J., 2015, Postępowanie logopedyczne w przypadku osób dorosłych z zespołem Aspergera, [w:] Logopedia. Standardy postępowania logopedycznego, red. S. Grabias, J. Panasiuk, T. Woźniak. Lublin, s. 517–554.
• Kelly M.P., 2018, The need for a rationalist turn in evidence-based medicine. „Journal of Evaluation in Clinical Pratice”, t. 24, s. 1158–1165.
• Kosakowski C., 2003, Węzłowe problemy pedagogiki specjalnej, Toruń.
• Knapp J., Turnbull C., 2017, Kompletny program terapii SAZ dla osób z zaburzeniami ze spektrum autyzmu w wieku rozwojowym od 3 do 5 lat. Podręcznik terapeuty zawierający materiały do nauczania 140 umiejętności rozwojowych krok po kroku, Gdańsk.
• Mesibov G.B. Shea V., 2011, Evidence-based pratices and autism, „Autism” vol. 15(1), s. 114–133, DOI: 10.1177/1362361309348070.
• Novak J. M., Kapolnek K.M., 2001, Speech-Language Pathologists Serving Clients With Mental Illness: A Collaborative Treatment Approach, „Contemporary issues in communication science and disorders”, t. 28, s. 111–122.
• Ochs E., Solomon O., 2018, Towarzyskość autystyczna, [w:] Antropologia psychiatrii dzieci i młodzieży. Wybór tekstów, red. A. Witeska-Młynarczyk, Warszawa.
• Ostapiuk B., Wojciechowska D., Grabias S., Woźniak T., 2018, Dyskusja po dyskusji na konferencji w Chorzowie, czyli o niektórych problemach logopedii w Polsce. „Logopedia” t. 47–1, s. 369–398.
• Panasiuk J., 2017, Standardy, wytyczne i wskazówki do przygotowywania oraz adaptacji narzędzi diagnostycznych i procesu diagnostycznego dla dzieci i młodzieży ze spektrum autyzmu oraz zespołem Aspergera, [w:] Diagnoza specjalnych potrzeb rozwojowych i edukacyjnych dzieci i młodzieży, red. K. Krakowiak, Warszawa, s. 154–173.
• Pisula E., 2010, Efektywność działań terapeutycznych podejmowanych wobec dzieci z autyzmem, [w:] Wybrane formy terapii i rehabilitacji osób z autyzmem, red. E. Pisula, D. Danielewicz, Kraków, s. 13–28.
• Pisula E., 2015, Autyzm. Od badań mózgu do praktyki psychologicznej, Gdańsk.
• Polski Instytut Evidence Based Medicine, ebm.org.pl (dostęp: 9.01.2020).
• Pużyński S., 2007, Choroba psychiczna – problemy z definicją oraz miejscem w diagnostyce i regulacjach prawnych, „Psychiatria Polska”, tom XLI, nr 3, s. 299–308.
• Ripamonti L., 2016, Disability, diversity and autism: philosophical perspectives on health, „The New Bioethics: A Multidisciplinary Journal of Biotechnology and the Body”, t. 22, nr 1, s. 56–70, DOI.ORG/10.1080/20502877.2016.1151256
• Samochowiec A., Samochowiec J., 2009, Oczekiwania i wyzwania a możliwości współczesnej psychiatrii, „Terapia”, nr 11–12 (233).
• Spendel Z., 1991, Rozważania nad ludzką podmiotowością, „Folia Philosophica”, t. 8, s. 47– 61.
• Tomaszewski T., 1985, Człowiek jako podmiot i człowiek jako przedmiot, [w:] Studia z psychologii emocji, motywacji i osobowości, red. J. Reykowski, O. Owczynnikowa, K. Obuchowski, Wrocław, s. 59–74.
• Waligórska A., 2019, Zintegrowany model terapii autyzmu opartej na dowodach – model National Professional Development Center on Autism Spectrum Disorders (NPDC), „Psychiatria Polska”, 53(4), s. 753–770, DOI: 10.12740/PP/99163.
• Warmbier A., Spór o podmiotowość: perspektywa interdyscyplinarna, Kraków.
• Webb W. M., 2018, Rationalism, empiricism, and evidence-based medicine: a call for a new Gallenic synthesis, „Medicines”, t. 5/40, s. 1–9, DOI:10.3390/MEDICINES5020040; wersja online: www.mdpi.com/journal/medicines.

Identifiers

DOI

10.24335/nfjp-z012