Konkluzja sejmu konwokacyjnego 1733 roku. Przyczynek do refleksji nad kryzysem staropolskiej demokracji deliberacyjnej

• Authors: Kucharski Tomasz

Title variants

EN

The conclusion of the Convocational General Sejm of 1733. A contribution to the reflection on the crisis of an old-Polish deliberative democracy

• Languages of publication: PL

Abstracts

EN

An article is devoted to the proceedings of a General Sejm session in the interregnum of 1733 (so-called convocational Sejm). The reflection is focused on actions of the archbishop of Gniezno — Teodor Potocki, at the time the prime senator and the president of the government. Achieving his political goals required to conduct a Sejm session smoothly. Potocki wanted to enact the law that would exclude political opponents of Stanisław Leszczyński in the future election. To ensure this and neutralize political rivals, the archbishop decided to break old-Polish parliamentary rules, consequently blocked the free discussion and refused to accept dissent announced by deputies. It caused an enormous political crisis, led to the questioning of the Sejm resolutions and, finally, to a failure of Leszczyński’s candidacy. The main purpose of the article is to show that the old-Polish mechanisms of the political system can be seen as feudal “deliberative democracy” based on freedom of political debate, unanimity in enacting laws, and weak government. By using an example of the Sejm in 1733 and its failure, the author tries to assess the causes and mechanisms of the crisis of old-Polish parliamentarism during the liberum veto era.

Keywords

EN

Polish-Lithuanian Commonwealth; old-Polish General Sejm; old-Polish interregnum; deliberative democracy; parliamentary procedures; parliamentary debates

• Publisher: Kancelaria Sejmu / Chancellery of the Sejm
• Journal: Przegląd Sejmowy
• Year: 2019
• Issue: 4(153)
• Pages: 27–48

Contributors

author

Kucharski Tomasz

• Dr, Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu, Wydział Prawa i Administracji, Katedra Historii Prawa i Ustrojów Państwowych, [e-mail], ORCID: https://orcid.org/0000-0002-5363-7529

References

• Choińska-Mika J., Od zgody wszystkich ku jednomyślności — modus concludendi sejmów polskich za ostatnich Wazów, [w:] Vetera Novis Augere. Studia i prace dedykowane Profesorowi Wacławowi Uruszczakowi, red S. Grodziski et al., Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2010.
• Dygdała J., Polityka informacyjna prymasa Teodora Potockiego w bezkrólewiu 1733 roku, [w:] Rozprawy z dziejów XVIII wieku. Z dziejów komunikacji socjalnej epoki nowożytnej, red. J. Wojtowicz, Wydawnictwo Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń 1993, s. 63–78.
• Dzięgielewski J., Kryzys staropolskiego parlamentaryzmu a regulacje proceduralne, [w:] Studia historyczno-prawne: prace dedykowane Profesorowi Janowi Seredyce w siedemdziesiątą piątą rocznicę urodzin i czterdziestopięciolecie pracy naukowej, red. J. Dorobisz, W. Kaczorowski, Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego, Opole 2004.
• Gąsior E., Sejm konwokacyjny po śmierci Jana III Sobieskiego, Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa 2017
• Grześkowiak-Krwawicz A., Dyskurs polityczny Rzeczypospolitej Obojga Narodów, pojęcia i idee, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń 2018.
• Kaczorowski W., Sejmy konwokacyjny i elekcyjny w okresie bezkrólewia 1632 r., Instytut Śląski — Instytut Naukowo-Badawczy w Opolu, Opole 1986.
• Kołodziej R., „Ostatni wolności naszej klejnot”. Sejm Rzeczypospolitej za panowania Jana III Sobieskiego, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 2014.
• Kołodziej R., Z najnowszych badań nad parlamentaryzmem szlacheckim Rzeczypospolitej w XVI–XVII wieku, „Historia Slavorum Occidentis” 2013, nr 2/5.
• Kołodziej R., Zwierzykowski M., Bibliografia parlamentaryzmu Rzeczypospolitej szlacheckiej, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 2012.
• Kucharski T., Czy szlachecka Rzeczpospolita miała konstytucję? Przyczynek do rozważań nad wykorzystywaniem ustaleń nauki prawa konstytucyjnego do badań historii ustroju, „Studia Iuridica Toruniensia” 2014, t. XIV, https://doi.org/10.12775/sit.2014.006.
• Kucharski T., Instytucja egzorbitancji w systemie prawnoustrojowym Rzeczypospolitej Obojga Narodów, Wydawnictwo Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń 2014.
• Kucharski T., Konstytucje „egzorbitancyjne” w Rzeczypospolitej w latach 1607–1648. Zarys problematyki, „Czasopismo Prawno-Historyczne”, LXIV, 2012, z. 2, https://doi.org/10.14746/ cph.2012.64.2.06.
• Kucharski T., „Naderwany” sejm konwokacyjny w 1696 r. Uwagi o nieodzowności historii prawa na marginesie pracy Ewy Gąsior [artykuł oddany do druku w „Czasopiśmie Prawno-Historycznym”].
• Kucharski T., „Seym ten bez początku zaczął się, bez końca kończy się”. Sejm pacyfikacyjny kontekście ewolucji liberum veto [artykuł oddany do druku w „Krakowskich Studiach z Historii Państwa i Prawa”].
• Kucharski T., Tymczasowy zarząd administracyjny w staropolskich bezkrólewiach w świetle uchwał sejmów konwokacyjnych z lat 1632–1733, „Rozprawy Humanistyczne” 2016, 17, z. 2, https://doi.org/10.21784/rh.2016.007.
• Kucharski T., Uchwała o egzorbitancjach z sejmu elekcyjnego 1669 roku. Przyczynek do badań nad uprawnieniami prawodawczymi staropolskiego parlamentu w okresach bezkrólewi, [w:] Wolna elekcja w dawnej Rzeczypospolitej — procedura, przebieg, publicystyka, red. A. Ziober, Wydawnictwo Piotr Kalinowski, Wrocław 2014.
• Kucharski T., Naworski Z., Kilka uwag o najnowszej ocenie Artykułów henrykowskich, „Czasopismo Prawno-Historyczne” 2013, t. LXIII, z. 2, https://doi.org/10.14746/cph.2013.65.2.19.
• Kurek J., U schyłku panowania Augusta II Sasa. Z dziejów wewnętrznych Rzeczypospolitej (1729–1733), Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 2003.
• Lewandowska-Malec I., Demokracja deliberacyjna w Rzeczypospolitej Obojga Narodów, „Z Dziejów Prawa” 2012, t. 5, nr 13.
• Lewandowska-Malec I., „Demokracje polskie”. Tradycja — współczesność — oczekiwania, Księgarnia Akademicka, Kraków 2013.
• Lewandowska-Malec I., Early Modern Polish Parliamentarism (16th–18th C.): Directions of the Newest Research, „Krakowskie Studia z Historii Państwa i Prawa” 2018, nr 11/1, https://doi.org/10.4467/20844131ks.18.002.8574.
• Lewandowska-Malec I., Sejm walny koronny Rzeczypospolitej Obojga Narodów i jego dorobek ustawodawczy: 1587–1632, Księgarnia Akademicka, Kraków 2009.
• Lewandowska-Malec I., „Tragedya Conclusyey Seymowey”. Rozważania o formie i materii, [w:] Społeczeństwo a władza. Ustrój, prawo idee, red. J. Przygodzki, M.J. Ptak, Kolonia Limited, Wrocław 2010.
• Lewandowska-Malec I., Zapomniana demokracja”. O demokracji deliberacyjnej w Pierwszej Rzeczypospolitej, „Studia Iuridica Toruniensia” 2012, nr 10, https://doi.org/10.12775/sit.2012.006.
• Ochmann-Staniszewska S., Staniszewski Z., Sejm za panowania Jana Kazimierza Wazy. Prawo — doktryna — praktyka, t. II, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 2000.
• Olszewski H., Sejm w dawnej Rzeczypospolitej. Ustrój i idee, t. I, Wydawnictwo „Printer”, Poznań 2002.
• Opaliński E., Sejm srebrnego wieku 1587–1652. Między głosowaniem większościowym a liberum veto, Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa 2001.
• Paradowski P., W obliczu „nagłych potrzeb” Rzeczypospolitej. Sejmy ekstraordynaryjne za panowania Władysława IV Wazy, Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń 2005.
• Pomorski J., Spoglądając w przeszłość... Studia i szkice metahistoryczne, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin 2017.
• Rohac D., The Unanimity Rule and Religious Fractionalisation in the Polish-Lithuanian Republic, „Constitutional Political Economy” 2008, t. 19, nr 2, https://doi.org/10.1007/s10602-008-9037-5.
• Szklarska E., Kwestia wykluczenia cudzoziemca od tronu na sejmie konwokacyjnym 1733 r. [w:] Między zachodem a wschodem. Studia ku czci Profesora Jacka Staszewskiego, t. II, red. J. Dumanowski et al., Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń 2003.
• Święcicka P., Uwagi o metodzie badań historycznoprawnych. W związku z rozprawą Jerzego Kolarzowskiego, „Idea praw jednostki w pismach Braci Polskich. U narodzin nowożytnej koncepcji praw człowieka”, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2009, ss. 241, „Czasopismo Prawno-Historyczne” 2012, t. LXIV, z. 1, https://doi.org/10.14746/cph.2012.64.1.13.
• Topolski J., Prawda i model w historiografii, Wydawnictwo Łódzkie, Łódź 1982.
• Topolski J., Metodologia historii, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1984.
• Uruszczak W., Historia państwa i prawa polskiego, t. I (966–1795), Wolters Kluwer, Warszawa 2015.
• Wiśniewski K., Urząd marszałkowski koronny w bezkrólewiach XVII–XVIII wieku (1632–1736), Arx Regia. Ośrodek Wydawniczy Zamku Królewskiego, Warszawa 2015.
• Wyszomirska M., Z prosaskiej i antystanisławowskiej publicystyki politycznej z lata 1734–1736 (wokół nieznanej twórczości Antoniego S. Dembowskiego), „Kwartalnik Historyczny” 2011, nr 3.

Identifiers

DOI

10.31268/PS.2019.50