Full-text resources of CEJSH and other databases are now available in the new Library of Science.
Visit https://bibliotekanauki.pl

PL EN


2017 | 30 | 398-433

Article title

Primum non nocere. Stanowisko środowiska medycznego wobec problemu aborcji a jego relacje z Kościołem w okresie Wielkiej Nowenny (1956–1966)

Content

Title variants

EN
Primum non nocere. The position of the medical community in relation to the problem of abortion and its relationship with the Church during the Great Novena (1956–1966)

Languages of publication

PL

Abstracts

EN
The backward treatment during the Stalinist period in 1956 was set against the need to stop uncontrolled abortions. The liberalization of the abortion law was supposed to solve the swollen social problems with the hands of doctors who had been assigned the duty to perform abortions without limitation. Doctors, who are attached to the ethical standards of the profession, sabotaged the law, demanding to keep in this matter the freedom of decision and the principle of “primum non nocere”. Communist authorities applied repression against the resistance, especially after exacerbation of abortion procedures in 1959. They removed the gynecologists, who were protesting against the dictatorship of administrative decisions, or demanded a change of specialization. The protector of the repressed was the Church, who opposed the secularization of the health service and during the Great Novena, he organized for medics the professional pastoral care integrating their (pilgrimages to Jasna Góra, training of natural methods of conception regulation, lectures on ethical principles). Despite the efforts made by the medical community, the communist authorities have introduced medicalisation of obstetrics and have limited the Church’s influence on hospital care. They removed the nuns from the healthcare system and imposed doctors instead of the medical code on the set of mandatory administrative procedures. The result of the actions taken was the complete subordination of the health service to the ideological goals.

Year

Issue

30

Pages

398-433

Physical description

oryginalny artykuł naukowy

Contributors

  • Instytut Kulturoznastwa Akademii Ignatianum

References

  • T. Nasierowski, Świat lekarski w Polsce (II połowa XIX w. i XX w.): idee, postawy, konflikty, Warszawa 1992
  • Zawód lekarza na ziemiach polskich w XIX i XX wieku, red. B. Urbanek, Warszawa 2009
  • J. Sadowska, Zmiany systemowe w służbie zdrowia 1945–1955 (na przykładzie Łodzi), Łódź 2002
  • P. Ernst, Funkcjonowanie ochrony zdrowia w Gorzowie Wielkopolskim w latach 1950–1956, Poznań 2013
  • U. Kozłowska, M. Bulsa, Przemiany polskiej służby zdrowia w latach 1950–1960. Zagadnienie ochrony matki i dziecka (najważniejsze problemy), „Hygeia Public Health” 2015, nr 1
  • A. Czajkowska, O dopuszczalności przerywania ciąży. Ustawa z dnia 27 kwietnia 1956 roku i towarzyszące jej dyskusje [w:] Kłopoty z seksem w PRL. Rodzenie nie całkiem po ludzku, aborcja, choroby, odmienności, red. M. Kula i in., Warszawa 2012
  • E. Kassner, Historia izb porodowych w Polsce. Sukces zawodu położnej, „Magazyn Pielęgniarki i Położnej” 2007, nr 5
  • M. Wrześniewska, B. Bąk, Historia zawodu położnej i kształtowania się opieki okołoporodowej na świecie i w Polsce, „Studia Medyczne” 2012, nr 3
  • A. Malarewicz, M. Sola, Położnictwo. Miniona epoka. Przyczynek do historii położnictwa, „Studia Medyczne” 2011, nr 3
  • A. Malarewicz, Stefan Soszka – uczony minionej epoki, Bielsko-Biała 2009
  • Pamiętniki Polaków 1918–1978. Antologia pamiętnikarstwa polskiego, t. 3, oprac. B. Gołębiowski, Warszawa 1983
  • Młode pokolenie wsi Polski Ludowej. W poszukiwaniu drogi. Pamiętniki działaczy, t. 3, oprac. B. Gołębiowski, Warszawa 1966
  • H. Wolińska, Przerwanie ciąży w świetle prawa karnego, Warszawa 1962
  • B. Klich-Kluczewska, Przypadek Marii spod Bochni. Próba analizy mikrohistorycznej procesu o aborcję z 1949 roku, „Rocznik Antropologii Historii” 2012, nr 1
  • E. Waszyński, Historia położnictwa i ginekologii w Polsce, Wrocław 2000
  • K. Stańczak-Wiślicz, Od neomatriarchatu do szpitala-pomnika Matki Polki. Ideologie macierzyństwa w dyskursach władzy i opozycji w Polsce (1945–1989) [w:] Niebezpieczne związki. Macierzyństwo, ojcostwo i polityka, red. R.E. Hryciuk, E. Korolczuk, Warszawa 2015
  • J. Łopuszański, O niektórych okolicznościach wprowadzenia ustawy o przerywaniu ciąży, „Ethos” 1989
  • A. Śródka, Wspomnienia pośmiertne: Adam Czyżewicz (1877–1962), „Rocznik Towarzystwa Naukowego Warszawskiego” 1983, nr 46
  • M. Szostek, L. Marianowski, M. Wielgoś, Sesja wspomnieniowa. Ocalić przed zapomnieniem. Profesor Adam Ferdynand Czyżewicz. Twórca Warszawskiej Szkoły Położniczej, „Medycyna. Dydaktyka. Wychowanie” 2012, nr 10
  • J. Balicki, Uwarunkowania i skutki kryzysu demograficznego w Polsce, „Teologia i Moralność” 2010, t. 7
  • F. Gordon, Convergence and Conflict: Anthropology, Psychiatry and Feminism in the Early Writings of Madeleine Pelletier (1874–1939), „History of Psychiatry” 2008, nr 2
  • B. Walaszek, Uznanie dziecka w polskim prawie rodzinnym, Kraków 1958
  • B. Perzanowska, Teresa Strzembosz i jej dzieło poradnictwa rodzinnego w Polsce, Łomianki 2010
  • B.A. Nowak, Constant Conversations. Agitators in the League of Women in Poland during the Stalinist Period, „Feminist Studies” 2005, nr 3
  • Warunki dopuszczalności przerywania ciąży, oprac. L. Krotkiewska, Warszawa 1956
  • J. Lesiński, M. Łącki, Analiza poronień w Polsce z uwzględnieniem metod ich zwalczania, „Polski Tygodnik Lekarski” 1961, R. 16, nr 3
  • J. Wolny, Ostatnie lata działalności kościelnej Adama Stefana Sapiehy [w:] R. Bogacz, Książę Niezłomny. Kardynał Adam Stefan Sapieha, Kraków 2001
  • D. Zamiatała, Caritas. Działalność i likwidacja organizacji 1945–1950, Lublin 2000
  • S. Wyszyński, Pro memoria. Zapiski z lat 1948–1949 i 1952–1953, Warszawa 2007
  • W. Mysłek, M.T. Staszewski, Polityka wyznaniowa. Tło – warunki – realizacja, Warszawa 1975
  • A. Szymański, Akcja przejmowania szpitali wyznaniowych w oparciu o Ustawę z dnia 28 października 1948 roku o zakładach społecznych służby zdrowia i planowej gospodarce w służbie zdrowia, „Studia z Prawa Wyznaniowego” 2007, t. 10
  • D. Walencik, Nieruchomości Kościoła katolickiego w Polsce w latach 1918–2012. Regulacje prawne – nacjonalizacja – rewindykacja, Katowice 2013
  • A. Dziurok, Kruchtoizacja. Polityka władz partyjno-państwowych wobec Kościoła katolickiego w latach 1945–1956 w województwie śląskim/katowickim, Katowice 2012
  • E. Kaczmarek, Dlaczego przeszkadzały? Polityka władz partyjnych i rządowych wobec żeńskich zgromadzeń zakonnych w Polsce w latach 1945–1956, Warszawa 2007
  • M. Hałat, Pielęgniarstwo zakonne w polskich szpitalach od 1939 roku, cz. 2, „Medycyna Nowożytna” 2001, nr 1
  • A. Basta, R. Klimek, Z. Zdebski, Dzieje krakowskich nauk ginekologicznych w XX wieku, Kraków 2000
  • M. Rechowicz, Apostolstwo Chorych w Polsce i jego pierwszy duszpasterz, „Śląskie Studia Historyczno-Teologiczne” 1979, nr 12
  • A. Dudek, R. Gryz, Komuniści i Kościół w Polsce (1945–1989), Kraków 2003
  • B. Łobodzińska, Rodzina współczesna i jej perspektywy [w:] Polityka ludnościowa. Współczesne problemy, red. A. Józefowicz et al., Warszawa 1973
  • W. Ważniewski, Zło dobrem zwyciężaj. Polityka przemocy państwowej wobec Kościoła katolickiego w Polsce 1945–1970, Warszawa 2014
  • J. Jełowicka, Wspomnienie po pół wieku, Warszawa 2002
  • E. Sujak, Życie Teresy Strzembosz (1930–1970) [w:] Chrześcijanie, t. 14, red. B. Bejze, Warszawa 1985
  • C. Strzeszewski, Katolickie organizacje inteligencji [w:] Historia katolicyzmu społecznego w Polsce 1832–1939, red. C. Strzeszewski, R. Bender, K. Turowski, Warszawa 1981
  • M. Kalinowski, Duszpasterstwo służby zdrowia [w:] Duszpasterstwo specjalne, red. R. Kamiński, B. Drożdż, Lublin 1998
  • Giganci obrony życia. Emilia Paderewska-Chrościcka. Uczyć poszanowania godności człowieka, „Służba Życiu” 2000, nr 10–11
  • A. Kiciński, Służby zdrowia duszpasterstwo [w:] Encyklopedia katolicka, red. S. Wilk, t. 18, Lublin 2013
  • M. Ostaszewski, Duszpasterstwo służby zdrowia, „Studia Elbląskie” 2004/2005, nr 6
  • D. Bazyluk, Kazimierz Majdański [w:] Encyklopedia katolicka, red. S. Wilk, E. Ziemiann, t. 11, Lublin 2006
  • E. Kassner, Historia izb porodowych w Polsce. Sukces zawodu położnej, „Magazyn Pielęgniarki i Położnej” 2007, nr 5
  • Apokryfy o narodzeniu i dzieciństwie [w:] Apokryfy Nowego Testamentu, t. 1: Ewangelie apokryficzne. Opowiadania o Jezusie, Maryi, Józefie i Janie Chrzcicielu, oprac. M. Starowieyski, Kraków 2003
  • S. Wyszyński, Wielka Nowenna Tysiąclecia, Paryż 1962
  • L. Grabowiecka, J. Lesiński, Próba analizy działalności poradni dla kobiet ze szczególnym uwzględnieniem wskaźnika opieki nad ciężarnymi, „Ginekologia Polska” 1965, nr 36
  • A. Pawełczyńska, Niektóre problemy higieny i opieki zdrowotnej na wsi, Warszawa 1966
  • B. Chojecka, Umieralność kobiet w czasie ciąży, porodu i połogu w Polsce w latach 1964–1966, „Zdrowie Publiczne” 1968, nr 79
  • J. Goszczyński, Stan opieki nad kobietą ciężarną, rodzącą i położnicą w latach 1960–1968 w województwie białostockim, „Zdrowie Publiczne” 1971, t. 82, nr 1
  • L. Kozłowski, Walka w obronie życia na terenie diecezji chełmińskiej w latach 1956–1975. Aspekt historyczny, „Studia Pelplińskie” 2002, t. 33
  • Ruch pielgrzymkowy na Jasną Górę w latach 1945–1989. Wybór dokumentów, red. W.P. Wraźlak, A. Sznajder, Katowice 2009
  • J. Jachimczak, Duszpasterstwo lecznictwa w Polsce w latach 1956–1989 [w:] idem, W służbie życiu, Kraków 2003
  • A. Carrel, Podróż do Lourdes, Londyn 1954
  • J. Gręźlikowski, Ochrona nienarodzonych w świetle doktryny i prawa kościelnego, „Homo Dei” 1996, nr 2–3
  • K. Jarkiewicz, Duszpasterstwa akademickie Krakowa po II wojnie światowej, Kraków 2004
  • W. Gubała, Duszpasterstwo lekarzy w Kościele krakowskim jako pokłosie Vaticanum II [w:] Bioetyka pokolenia Karola Wojtyły – Jana Pawła II: materiały z Ogólnopolskiej Interdyscyplinarnej Konferencji 14 stycznia 2012 roku, Kraków–Łagiewniki, red. A. Muszala, T. Kraj, P. Zielonka-Rduch, Kraków 2013
  • G. Wejman, Organizacja Kościoła katolickiego na Pomorzu Zachodnim i ziemi lubuskiej w latach 1945–1972, Szczecin 2009
  • M. Siedziako, Działalność duszpasterska o. dr. Władysława Siwka SJ w Szczecinie, „Colloquia Theologica Ottoniana” 2013, nr 1
  • A. Skreczko, Troska o rodzinę w okresie przygotowania do obchodów Millenium Chrztu Polski, „Studia nad Rodziną” 2001, nr 2
  • A. Borkowska-Kniołek, Polska racja stanu – życie: przesłanie kardynała Stefana Wyszyńskiego dotyczące obowiązku obrony życia nienarodzonych, „Studia Prymasowskie” 2009, nr 3
  • K. Pawlina, Młodzież i jej duszpasterze w czasach zniewolenia, Warszawa 1993
  • K. Waszyński, Analiza wykonania ustawy z 1956 roku o dopuszczalności przerywania ciąży w Warszawie w latach 1957–1968, „Ginekologia Polska” 1972, t. 43, nr 3
  • J. Lesiński, Zarys zapobiegania ciąży dla lekarzy i studentów medycyny, Warszawa 1961
  • H. Tucholska-Załuska, Przerywanie ciąży ze wskazań społecznych w świetle statystyki szpitalnej, „Studia Demograficzne” 1975, nr 39
  • S. Różewicki, I. Rzepka, B. Rojek, J. Adamowicz, Wpływ porodu, poronienia samoistnego i zabiegu przerwania ciąży na częstość występowania ciąży pozamacicznej, „Zdrowie Publiczne” 1971, nr 1
  • B. Hager-Małecka, Roczne dziecko utrzymywane przy życiu po urodzeniu się z ciężarem ciała 450 g, „Ginekologia Polska” 1973, t. 44, nr 4
  • H. Źrubek, L. Hruczkowski, T. Pańczyk, M. Górczyński, Poronienie sztuczne a przebieg następnej ciąży, porodu i połogu, „Ginekologia Polska” 1976, t. 47, nr 1
  • H. Sokół, Ocena przypadków przerwania ciąży, „Zdrowie Publiczne” 1968, nr 1, s. 54.
  • T. Lakomy, Analiza uszkodzeń i powikłań doraźnych po sztucznym przerwaniu ciąży, „Ginekologia Polska” 1968, nr 39
  • M. Bulska, Medyczne aspekty regulacji urodzeń [w:] Polityka ludnościowa. Współczesne problemy, red. A. Józefowicz i in., Warszawa 1973
  • J. Strojnowski, Ciąża. Aspekt psychospołeczny [w:] Encyklopedia katolicka, red. R. Łukaszyk, L. Bieńkowski, F. Gryglewicz, t. 3, Lublin 1979
  • G. Williams, Świętość życia a prawo karne, Warszawa 1960K.H. Mehlan, Internationale Aboortsituation, Abortbekampfung, Antikonzeption, Leipzig 1961
  • S. Klonowicz, Legalizacja sztucznych poronień a dynamika rozrodczości w Polsce, „Studia Demograficzne” 1974, nr 36
  • J. Lesiński, S. Liebhart, Aspekty społeczne położnictwa i ginekologii, „Ginekologia Polska” 1965, nr 36
  • J. Goszczyński, Stan opieki nad kobietą ciężarną, rodzącą i położnicą w latach 1960–1968 w województwie białostockim, „Zdrowie Publiczne” 1971, t. 82, nr 1
  • G. Williams, Świętość życia a prawo karne, Warszawa 1960
  • B. Chojecka, Umieralność kobiet w czasie ciąży, porodu i połogu w Polsce w latach 1964–1966, „Zdrowie Publiczne” 1968, nr 79
  • E. Jarra, Kardynał Wyszyński. Prymas socjolog, Londyn, b.d.
  • A. Dudek, Z. Zblewski, Utopia nad Wisłą. Historia Peerelu, Warszawa – Bielsko Biała 2008
  • J. Heinen, A. Matuchniak-Krasuska, Aborcja w Polsce: kwadratura koła, Warszawa 1995
  • G. Malcher, Moje wspomnienia z działalności Diecezjalnej Poradni Życia Rodzinnego w Katowicach [w:] W służbie rodzinie: 50-lecie Duszpasterstwa Rodzin Archidiecezji Katowickiej, red. E. Porada, M. Wandrasz, Katowice 2008
  • K. Grzesiak, Relacje państwo–Kościół katolicki na terenie diecezji włocławskiej w latach 1945–1989, Toruń 2009
  • Zasłużeni dla Włocławka. Biografie XIII–XX wiek, red. M. Wojciechowski, Włocławek 1991
  • H. Maślińska, Osobowość i postawa lekarza w świetle oceny i oczekiwań społeczeństwa PRL [w:] Polityka społeczna a zdrowie, red. M. Sokołowska, J. Hołówka, Warszawa 1978
  • J. Sawicki, Przymus leczenia i eksperyment lekarski w świetle prawa, Warszawa 1964
  • Z. Koren, Y. Pfeifer, F.G. Sulman, Induction of Legal Abortion by Intra-Uterine Installation of Parfyline Hydrochloride (Eutonyl), „Journal of Reproduction and Fertility Archive” 1966
  • A. Dzioba, Nieudana próba przerwania ciąży sposobem Boero, „Ginekologia Polska” 1953, nr 4
  • H. Sokół, Ocena przypadków przerwania ciąży, „Zdrowie Publiczne” 1968, nr 1
  • T. Łopatecki, J. Iwaszkiewicz, 10 lat realizacji ustawy o dopuszczalności przerywania ciąży, „Wiadomości Lekarskie” 1967, t. 20, nr 7
  • H.P. David, Family Planning and Abortion in the Socialist Countries of Central and Eastern Europe, New York 1970
  • M. Okólski, Reprodukcja ludności a modernizacja społeczeństwa. Polski syndrom, Warszawa 1988

Document Type

Publication order reference

Identifiers

YADDA identifier

bwmeta1.element.desklight-603de03f-3081-4e9f-85d1-3ccba66364ad
JavaScript is turned off in your web browser. Turn it on to take full advantage of this site, then refresh the page.