Zagrożenia i ochrona pradziejowych kopalń krzemienia pasiastego w „Krzemionkach” w perspektywie wpisu na Listę światowego dziedzictwa UNESCO

• Authors: Jedynak Artur

Title variants

EN

Threats and protection of the prehistoric striped flint mines in “Krzemionki” in the perspective of the entry on the UNESCO World Heritage List

• Languages of publication: PL

Abstracts

EN

The 100th anniversary of discovery of “Krzemionki” complex of the prehistoric striped flint mines, which is thought to be the greatest prehistorical monument in Poland and one of the most important archaeological sites in Europe, will be celebrated in a few years. Along with that, the efforts began aimed at entering the mines on the UNESCO World Heritage List. For those reasons, the analysis of the past and present threats for the site, accompanied by the proposals of adequate conservation actions, is worth carrying out. It will make it possible to create a complex management plan, in which the tasks related to the protection of the archaeological and natural heritage will be adequately combined with the research activities and making the site available to the public.

Keywords

EN

Krzemionki; prehistoric flint mining; threats for monuments; conservation policy; UNESCO World Heritage List

• Publisher: Narodowy Instytut Dziedzictwa
• Journal: Raport
• Year: 2015
• Volume: 10
• Pages: 263-283

Contributors

author

Jedynak Artur

• Muzeum Archeologiczne i Rezerwat „Krzemionki”, Oddział Muzeum Historyczno-Archeologicznego w Ostrowcu Świętokrzyskim

References

• Balcer B., Kowalski K. 1978. Z badań nad krzemieniem pasiastym w pradziejach. Wiadomości Archeologiczne 43/2, 127-145.
• Barga-Więcławska A. 2007. Środowisko przyrodnicze wapieni krzemienionośnych informacją dla górników w neolicie. W: S. Januszewski (red.), Górnictwo w czasie, przestrzeni, kulturze. Polski Kongres Górniczy 2007. Wrocław: WPHU Pionier, 213-220.
• Bąbel J. 1975. Zniszczenia, badania i ochrona rezerwatu w Krzemionkach, pow. Opatów. Wiadomości Archeologiczne 40/2, 149-177.
• Bąbel J. 1999. Z dziejów poznania kopalń krzemienia pasiastego w Krzemionkach koło Ostrowca Świętokrzyskiego. Rocznik Muzealny {Muzeum Historyczno-Archeologicznego} 2, 87-121.
• Bąbel J. T. 2003. Krzemionki. Prahistoryczne kopalnie krzemienia pasiastego. Przewodnik. Ostrowiec Świętokrzyski: Muzeum Historyczno-Archeologiczne.
• Bąbel J. T. 2008. Nauka i magia neolitycznych górników z Krzemionek. W: B. E. Wódz (red.), 35 lat krzemienia pasiastego w biżuterii. Materiały z sesji naukowej zorganizowanej w Sandomierzu w dniu 12 października 2007 roku. Sandomierz: Muzeum Okręgowe, 22-34.
• Bąbel J. T. 2014. „Krzemionki Opatowskie”, najważniejszy zabytek górnictwa pradziejowego w Polsce. W: D. Piotrowska, W. Piotrowski, K. Kaptur, A. Jedynak (red.), Górnictwo z epoki kamienia: Krzemionki-Polska-Europa. W 90. rocznicę odkrycia kopalni w Krzemionkach (= Silex et Ferrum 1). Ostrowiec Świętokrzyski: Muzeum Historyczno-Archeologiczne, 53-104.
• Bąbel J. T. 2015. „Krzemionki Opatowskie”. Monument prahistorii Europy. Kopalnie krzemienia pasiastego. Ostrowiec Świętokrzyski: Muzeum Historyczno-Archeologiczne.
• Bróż E. 1991. Archeologiczne i przyrodnicze wartości rezerwatu „Krzemionki Opatowskie” na Kielecczyźnie. Chrońmy Przyrodę Ojczystą 47, 27-39.
• Budziszewski J., Grużdź W., Zapłata R. 2012. Sprawozdanie z realizacji projektu „Badania pradziejowych kopalń krzemienia z użyciem LiDAR”. Warszawa (wydruk komputerowy w archiwum Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków w Kielcach, Delegatura Sandomierz).
• Florek M. 2014. Problemy ochrony kopalń krzemienia na terenie działania delegatury w Sandomierzu Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków w Kielcach. W: D. Piotrowska, W. Piotrowski, K. Kaptur, A. Jedynak (red.), Górnictwo z epoki kamienia: Krzemionki-Polska-Europa. W 90. rocznicę odkrycia kopalni w Krzemionkach (= Silex et Ferrum 1). Ostrowiec Świętokrzyski: Muzeum Historyczno-Archeologiczne, 147-167.
• Jedynak A. 2010. Badania, konserwacja i rekonstrukcja neolitycznej kopalni niszowej 6/668 w Krzemionkach koło Ostrowca Świętokrzyskiego. W: A. Jodłowski (red.), I Konferencja Muzeów Górniczych i Skansenów Podziemnych w Polsce. Wieliczka: Muzeum Żup Krakowskich, 113-126.
• Jedynak A. 2014. Projekt planu ochrony konserwatorskiej zespołu pradziejowych kopalń krzemienia nad dolną Kamienną w województwie świętokrzyskim. Ochrona Zabytków 2/2014, (265), 193-210.
• Jedynak A., Kaptur K. 2004. Sprawozdanie z badań Archeologicznego Zdjęcia Polski na obszarze 83-71. Ostrowiec Świętokrzyski (wydruk komputerowy w archiwum Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków w Kielcach).
• Kaptur K. 2010. Wielkie Komory Wapiennikarskie na obszarze prahistorycznych kopalń krzemienia pasiastego w Krzemionkach koło Ostrowca Świętokrzyskiego. Zarys problematyki badawczo – konserwatorskiej. W: A. Jodłowski (red.), I Konferencja Muzeów Górniczych i Skansenów Podziemnych w Polsce. Wieliczka: Muzeum Żup Krakowskich, 127-142.
• Koba J. (red.) 2006. Plan ochrony rezerwatu przyrody „Krzemionki Opatowskie” – część przyrodnicza na okres od 1.01.2007 do 31.12.2026, Radom: Biuro Urządzania Lasu i Geodezji Leśnej w Warszawie. Przedsiębiorstwo Państwowe. Oddział w Radomiu (wydruk komputerowy w archiwum Nadleśnictwa Ostrowiec Świętokrzyski).
• Kobyliński Z. 2014. Kopalnia „Krzemionki Opatowskie”, ochrona dziedzictwa kulturowego i Lista Światowego Dziedzictwa UNESCO. W: D. Piotrowska, W. Piotrowski, K. Kaptur, A. Jedynak (red.), Górnictwo z epoki kamienia: Krzemionki-Polska-Europa. W 90. rocznicę odkrycia kopalni w Krzemionkach (= Silex et Ferrum 1). Ostrowiec Świętokrzyski: Muzeum Historyczno-Archeologiczne, 123-145.
• Kotasiak W. 2009. Gminny program opieki nad zabytkami gminy Bodzechów na lata 2010-2014. Załącznik do Uchwały Nr LIII/79/2010 Rady Gminy Bodzechów z dnia 29 października 2010. Ostrowiec Świętokrzyski.
• Kotasiak W. 2010. Plan ochrony konserwatorskiej i zagospodarowania przestrzennego rezerwatu archeologiczno-przyrodniczego w Krzemionkach. Ostrowiec Świętokrzyski (wydruk komputerowy w archiwum Muzeum Historyczno-Archeologicznego w Ostrowcu Świętokrzyskim).
• Krukowski S. 1939. Krzemionki Opatowskie. Warszawa: Muzeum Techniki i Przemysłu. Państwowe Muzeum Archeologiczne.
• Machniak Ł., Borcz A. 2012. O możliwościach urabiania skał zrywarkami. Surowce i Maszyny Budowlane 3, 48-53.
• Malicki A. 2010. Gminny program opieki nad zabytkami dla Gminy i Miasta Ćmielów na lata 2010-2013. Załącznik do Uchwały Nr-XLV-342-2010 Rady Miejskiej w Ćmielowie z dnia 10 czerwca 2010. Ćmielów.
• Migal W., Kamiński G. 1991. Ventilation of neolithic mines: an experimental study. Archeologie Experimentale 2, 146-151.
• Modrzejewski Sz. 2009. Zasady wyznaczania stref zagrożeń wywołanych stosowaniem materiałów wybuchowych w górnictwie skalnym. Materiały Wysokoenergetyczne 1, 178-188.
• Oraniec D., Doktór Z. 2013. Analiza i ocena zaistniałych zmian w zagospodarowaniu przestrzennym na obszarze gminy Bodzechów. Załącznik do Uchwały Nr XLIII/55/2013 Rady Gminy Bodzechów z dnia 14 października 2013. Ostrowiec Świętokrzyski.
• Radziszewska K. 2014. Inwentaryzacja zniszczeń na powierzchni pradziejowych punktów eksploatacji krzemienia pasiastego. W: D. Piotrowska, W. Piotrowski, K. Kaptur, A. Jedynak (red.), Górnictwo z epoki kamienia: Krzemionki-Polska-Europa. W 90. rocznicę odkrycia kopalni w Krzemionkach (= Silex et Ferrum 1). Ostrowiec Świętokrzyski: Muzeum Historyczno-Archeologiczne, 167-187.
• Sabaciński M. 2010. Relikty pradziejowego górnictwa w rejonie Gór Świętokrzyskich w kontekście eksploatacji złóż krzemienia pasiastego. Problematyka prawno-konserwatorska, Ochrona Zabytków 1-4/2010 (248-251), 255-262.
• Sałaciński S. 1997. Krzemionki 1984-1992. Wiadomości Archeologiczne 53, 19-29.
• Stachurski M. (red.) 2009. Plan ochrony rezerwatu przyrody „Krzemionki Opatowskie” części niebędącej w zarządzie Lasów Państwowych Nadleśnictwa Ostrowiec Świętokrzyski na okres od 01.01.2009 r. do 31.12.2028 r. Kielce (wydruk komputerowy w archiwum Muzeum Historyczno-Archeologicznego w Ostrowcu Świętokrzyskim).
• Szlagowski A. 1993. Zmiany środowiska przyrodniczego spowodowane działalnością górniczą w monitoringu regionalnym i lokalnym. Monitoring Środowiska Regionu Świętokrzyskiego 1, 39-46.
• Sztandera M. 2007. Wszystkiemu winne popyt i moda. Gazeta Wyborcza Kielce 237 (wydanie z 10 października), 2.
• Sztandera M. 2008. Rezerwat nie ochronił. Gazeta Wyborcza Kielce 29 (wydanie z 4 lutego), 3.
• Sztandera M. 2009. Takiego płotu nie ma nikt. Gazeta Wyborcza Kielce 68 (wydanie z 21 marca), 2.
• Uchwała Komitetu Nauk Pra i Protohistorycznych Wydziału I Nauk Społecznych Polskiej Akademii Nauk z dnia 29 stycznia 2002 r. w sprawie neolitycznej kopalni krzemienia w Krzemionkach Opatowskich w związku z zagrożeniami obiektu oraz inicjatywą wystąpienia o wpisanie go na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO. 2007. Aneks 1: Plan ochrony zespołu kopalń z okresu neolitu i wczesnej epoki brązu „Krzemionki Opatowskie”. Obręb Sudół gm. Bodzechów oraz obręb Stoki Stare i Ruda Kościelna gm. Ćmielów, pow. ostrowiecki, województwo świętokrzyskie, Aneks 2: Plan zagospodarowania zespołu kopalń z okresu neolitu i wczesnej epoki brązu „Krzemionki Opatowskie”. Obręb Sudół gm. Bodzechów oraz obręb Stoki Stare i Ruda Kościelna gm. Ćmielów, pow. ostrowiecki, województwo świętokrzyskie. W: J. Lech (red.), Polskie czasopisma archeologiczne na tle europejskim. Materiały konferencyjne oraz informacje i dokumenty Komitetu. Warszawa: Komitet Nauk Pra i Protohistorycznych Wydziału I Nauk Społecznych Polskiej Akademii Nauk, 109-140.
• Witkowski Z., Adamski P., Mroczka A., Ciapała S. 2010. Granice ingerencji turystyki i rekreacji na obszarach lądowych parków narodowych i rezerwatów przyrody. Prądnik. Prace i Materiały Muzeum im. prof. Władysława Szafera 20, 427-440.
• Haze M. (red.) 2012. Zasady hodowli lasu. Warszawa: Centrum Informacyjne Lasów Państwowych.
• Żurowski T. 1962. Krzemionki Opatowskie, pomnik starożytnego górnictwa. W: J. Pazdur (red.), Materiały z sesji naukowej poświęconej Zagłębiu Staropolskiemu (= Rocznik Świętokrzyski 1). Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 2-96.