Późnogotycki obraz tablicowy w typie Madonny Apokaliptycznej z klasztoru Bernardynów w Alwerni. Technika i technologia wykonania

• Authors: Zarębski Bartosz

Title variants

EN

The Late Gothic Panel Painting in the Type of the Apocalyptic Madonna from the Bernardine Monastery in the Town of Alwernia. Technique and Technology of the Creation

• Languages of publication: PL EN

Abstracts

PL

Późnogotycki obraz tablicowy z przedstawieniem Madonny Apokaliptycznej z Alwerni cechuje wyjątkowo ciekawa historia, a także dość oryginalna technika i technologia wykonania. Jak wynika z archiwaliów, obraz ten został namalowany przed 1491 rokiem przez malarza zakonnego Franciszka z Węgier do ołtarza głównego kościoła Bernardynów w Krakowie, a w XVII wieku przeniesiono go do świeżo ufundowanego klasztoru tego samego zakonu w Alwerni. Analiza techniki i technologii jego wykonania prowadzi do wniosku, że nie są one charakterystyczne dla regionu Małopolski. Z tego powodu – a także ponieważ twórca dzieła pochodził najprawdopodobniej ze Spisza i nie należał do żadnego z krakowskich cechów – wydaje się, że obraz powinien być pod wspomnianymi względami bliższy dziełom spiskim. Jednak zestawienie metod pracy Franciszka z obiektami powstałymi na Spiszu również nie ujawnia wielu wspólnych cech. Wyjątek stanowi w pewnym zakresie ołtarz ze Strażek, datowany na lata 50. bądź 60. XV wieku, na którym ornamenty z szat postaci pod względem formalnym i technicznym przypominają znacząco analogiczne elementy obrazu z Alwerni. Podobieństwa są na tyle duże, że można wnioskować, iż Franciszek był twórcą niektórych partii spiskiego ołtarza. Ponieważ omawiane dzieła powstały w odstępie 20-30 lat, interesujący nas malarz był zapewne jeszcze czeladnikiem w okresie wykonywania pracy przy ołtarzu ze Strażek. Osobną kwestię stanowi podobrazie, na którym wykonany został obraz z Alwerni. Powstało ono najprawdopodobniej w samodzielnie funkcjonującej pracowni stolarskiej w Małopolsce i wykazuje dużo podobieństw do innych tego typu obiektów z regionu.

EN

The late Gothic panel painting with a representation of the Apocalyptic Madonna from Alwernia is characterised by an exceptionally interesting history as well as quite original technique and technology of creation. According to the archival materials, the picture was painted before 1491 by a monastic painter, Francis of Hungary, for the main altar of the Bernardine church in Krakow, and in the 17th century it was moved to the newly founded monastery of the same order in the town of Alwernia. Analysis of the technique and technology of its creation leads to the conclusion that they are not typical for the Małopolska region (Lesser Poland). For this reason – and also because the artist was most probably from Spiš region, and did not belong to any of the Krakow guilds – it seems that in the mentioned respects the painting should be closer to works from Spiš region. However, the juxtaposition of Francis’ working methods with the objects created in Spiš does not reveal many common features either. To some extent, the exception is the Strážky altarpiece, dated back to the 1550s or 1560s on which the ornaments from the robes of figures resemble formally and technically similar elements of the Alwernia painting. The similarities are so great that we can conclude that Francis was the creator of some parts of the Spiš altarpiece. Since the works in question were created 20-30 years apart from each other, the painter in question was probably still an apprentice, at the time when he was working on the Strážky altarpiece. The painting support on which the Alwernia picture was created is a separate issue. It was probably made at an independent carpenter’s workshop in the Małopolska region and shows many similarities to other artefacts of this type from the region.

Keywords

PL

Małopolska,; Spisz,; gotyckie malarstwo tablicowe,; techniki i technologie malarstwa tablicowego,; Kraków,; Alwernia,; Bernardyni

EN

Małopolska region,; Spiš region,; Gothic panel painting,; techniques and technologies of panel painting,; Krakow,; Alwernia,; Bernardine friars

• Publisher: Narodowy Instytut Dziedzictwa
• Journal: Ochrona Zabytków
• Year: 2021
• Issue: 1
• Pages: 105-130

Dates

published

2021

Contributors

author

Zarębski Bartosz

• historyk sztuki, konserwator, Nr ORCID: 0000-0001-7605-1742
• art historian, conservator, No. ORCID: 0000-0001-7605-1742

References

• Adamowicz J., Mistrz Rodziny Marii. Dzieła malarstwa tablicowego jednego z krakowskich warsztatów cechowych przełomu XV i XVI wieku, Kraków 2018.
• Adamowicz J., Warsztat Mistrza Rodziny Marii a Hodegetrie Krakowskie, [w:] Hodegetrie Krakowskie 1490-1550, red. M. Schuster-Gawłowska et al., Kraków 2018, s. 75-93.
• Bartlová M., Oltár sv. Štefana a sv. Imricha z Matejoviec, [w:] Gotika, red. D Buran, Bratislava 2003, s. 702-703.
• Bartlová M., Triptych ze Strážok, [w:] Gotika, Bratislava 2003, s. 705.
• Berger T., Restaurátorský průzkum oltáře z Matějovců, „Technologia Artis” 2008, t. 6, s. 124-135.
• Bochnak A., Z dziejów malarstwa gotyckiego na Podkarpaciu, „Prace Komisji Historii Sztuki” 1934-1935, t. 6, s. 1-40.
• Cibulka J., Korunovaná Assumpta na půlmĕíci. Příspĕvek k české ikonografii XIV. – XVI. století, [w:] Sborní k sedemdesátým narozeninám Karla B. Mádla, red. J. Štenc, Praha 1929, s. 80-127.
• Dürers Briefe, Tagebücher und Reime, nebst einem Anhange von Zuschriften an und für Dürer. Übersetzt und mit Einleitung, Anmerkungen, Personenverzeichniss und einer Reisekarte versehen von Moriz Thausing, [w:] Quellenschriften für Kunstgeschichte und Kunsttechnik des Mittelalters und der Renaissance mit Unterstützung des k. k. österr. füf Kultus und Unterricht, im Vereine mit Jachgenossen herausgegeben von R. Eitelberg v. Edelsberg, Bd. 3, Wien 1872.
• Fajt J., Medzi dvora a mestom. Maliarstwo na Spiši okolo roku 1500 a magnátska rodina Zápoľskỳch, [w:] Gotika, red. D. Buran, Bratislava 2003, s. 399-474.
• Fajt J., Oltár Panny Márie z františkánskeho kláštorného kostela v Okoličnom, [w:] Gotika, red. D. Buran, Bratislava 2003, s. 739-740.
• Gadomski J., Gotyckie malarstwo tablicowe Małopolski 1420-1470, Warszawa 1981.
• Gadomski J., Gotyckie malarstwo tablicowe Małopolski 1460-1500, Warszawa 1988.
• Gadomski J., Gotyckie malarstwo tablicowe Małopolski 1500-1540, Warszawa-Kraków 1995.
• Glatz A., Gotické umenie v zbierkach Slovenskej národnej galérie, Bratislava 1983.
• Glatz A., Gotické umenie, [w:] Umenie Slovenska, red. J. Žáry, Bratislava 1994, s. 38.
• Grabowski A., Starożytności historyczne polskie, Kraków 1840.
• Grebe A., Meister nach Dürer. Überlegungen zur Dürerwerkstatt, [w:] Das Dürer-Haus: Neue Ergebnisse der Forschung, red. G.U. Großmann, F. Sonnenberger, Nürynberg 2007, s. 121-140.
• Grzybkowski A., Warianty ikonograficzne Assunty z kobiecą maską lunarną, [w:] Sztuka i ideologia XV wieku. Materiały Sympozjum Komitetu o Sztuce Polskiej Akademii Nauk. Warszawa 1-4 grudnia, red. P. Skubiszewski, Warszawa 1978, s. 441-459.
• Hradilová J., Hradil D., Svetková A., Novotná M., Výtvarné a materiálové znaky dielne Majstra matejovského oltára, 15. storočie, Slovensko, „Technologia Artis” 2008, t. 6, s. 98-123.
• Kodeks Dyplomatyczny Miasta Krakowa 1257-1506, cz. 2-4, wyd. F. Piekosiński, Kraków 1882.
• Łopatkiewicz P., Hodegetrie Krakowskie schyłku średniowiecz 1490-1550, [w:] Hodegetrie Krakowskie 1490-1550, red. M. Schuster- Gawłowska et al., Kraków 2018, s. 17-41.
• Nowalińska M., Koziegłówki, [w:] Hodegetrie Krakowskie 1490-1550, red. M. Schuster-Gawłowska et al., Kraków 2018, s. 190-195.
• Nowalińska M., O sztuce kopiowania. Studia inspirowane badaniami powtarzalności przedstawień Hodegetrii Krakowskich 1400-1550, Kraków 2019.
• Olszewski A. M., Mulier Amica Sole w sztuce gotyku w Polsce, „Nasza Przeszłość” 1994, t. 82 s. 35-95.
• Patała A., Pod znakiem świętego Sebalda. Rola Norymbergi w kształtowaniu późnogotyckiego malarstwa tablicowego na Śląsku, Wrocław 2018.
• Pelon F., Technika i technologia wykonania nowo odkrytego gotyckiego obrazu, będącego połączeniem dwóch typów ikonograficznych: Hodegetrii Krakowskiej i Sacra Conversazione z kościoła pw. św. Antoniego Padewskiego w Koziegłówkach, „Wiadomości Konserwatorskie Województwa Śląskiego” 2016, t. 8, s. 269- -286.
• Polak-Trajdos E., Twórczość Mistrza Maciejowickiego na tle malarstwa rejonu sądeckiego XV wieku, „Rocznik Historii Sztuki” 1973, t. 9, s. 31-146.
• Prawa, przywileje i statuty miasta Krakowa, t. 1: 1507-1586, z 1, Kraków 1885.
• Schuster-Gawłowska M., Ostatnie odkrycia konserwatorskie Hodegetrii Krakowskich, [w:] Imagines pictae: studia nad gotyckim malarstwem w Polsce, red. W. Walanus, M. Walczak, „Studia z Historii Sztuki Średniowiecznej Instytutu Historii Sztuki Uniwersytetu Jagiellońskiego”, t. 4, Kraków 2016, s. 145-171.
• Schuster-Gawłowska M., Technologia obrazów Hodegetrii Krakowskich z lat 1450-1490, [w:] Hodegetrie Krakowskie 1450-1490, red. M. Schuster-Gawłowska, M. Lempart-Geratowska, Kraków 2017, s. 33-62.
• Špaleková E., Oblastný reštaurátorský ateliér v Levoči 1983–2008, Levoča 2008.
• Tomkowicz S., Inwentarz zabytków powiatu jasielskiego, wyd. P. Łopatkiewicz, T. Łopatkiewicz, Kraków 2001.
• Török G., A Mateóci Mester művészetének problémái, „Művészettörténeti Értesítő” 1980, t. 29, s. 49-80.
• Végel J., Madona z Jánowiec, [w:] Gotika, red. D. Buran, Bratislava 2003, s. 726-727.
• Végel J., Oltárny triptych sv. Alžbety v Levoči, [w:] Gotika, red. D. Buran, Bratislava 2003, s. 724.
• Wadum J., The Antwerp Brand on Paintings on Panels, [w:] Looking Through Paintings. The Study of Painting Techniques and Materials in Support of Art Historical Research, red. A. Ouwerkerk, N. Costaras, E. Hermens, Baarn and London 1998, s. 179-198.
• Zarębski B., Późnogotycka Madonna Apokaliptyczna z ołtarza głównego kościoła Bernardynów w Krakowie – dzieło malarza Franciszka z Węgier, „Biuletyn Historii Sztuki” 2019, nr 1, s. 63-77.

Identifiers

ISSN

0029-8247