Cerkwie prawosławne Kielc w polityce władz centralnych i samorządowych II Rzeczypospolitej

• Authors: Zubrowski Piotr

Title variants

EN

Eastern Orthodox church buildings in the policy of central and local authorities of the Secon Republic of Poland

• Languages of publication: PL EN

Abstracts

PL

Przykład kieleckich cerkwi Wniebowstąpienia Pańskiego i św. Mikołaja Cudotwórcy pokazuje w jaki sposób, w okresie II Rzeczpospolitej, traktowane było rosyjskie dziedzictwo. Choć w dyskursie publicznym wielokrotnie podkreślano, że świątynie prawosławne były narzędziem politycznym służącym do rusyfikacji ziem polskich, a w związku z tym winny jak najszybciej zniknąć z przestrzeni urbanistycznej, ich likwidacja – jak w Kielcach – rozłożona była na lata. Na nią zaś składało się wiele czynników. Nie brakowało też argumentów za pozostawieniem tych obiektów, co rodziło konflikty zarówno na poziomie władz lokalnych, jak i ministerialnych w Warszawie. Na przykładzie Kielc zobrazowano też sytuację społeczności prawosławnej, która po ewakuacji władz rosyjskich i rosyjskiego wojska w trakcie I wojny światowej, zmniejszyła się wielokrotnie i często – podobnie jak cerkwie, z uwagi na związki z caratem – narażona była na wrogi stosunek polskiej ludności. Mimo wielu utrudnień udało się jej jednak zorganizować i uzyskać zgodę władz państwowych na odprawianie prawosławnych nabożeństw w przystosowanych do tego celu świeckich pomieszczeniach.

EN

The example of the Eastern Orthodox churches of the Ascension and of Saint Nicholas of Myra shows how – in the times of the Second Republic of Poland – Russian heritage was treated. Although in the public discourse it was often emphasised that Orthodox churches were a political tool serving the aim of Russification of Poland and therefore should quickly disappear from the urban sphere, their demolition – as in Kielce – took years and depended on many factors. Arguments for retaining the churches also existed, which generated many conflicts both on the level of local and governmental authorities. Kielce also serve as an exemplification of the situation of the Orthodox community, which – after the evacuation of the Russian authorities and army during World War I – diminished time and again. Similarly to the Orthodox churches it faced enmity from the Polish population because of its relations to the tsardom. Despite many obstacles the Orthodox community managed to organise and receive permission for celebrating services in lay premises adapted to this end.

Keywords

PL

cerkiew prawosławna; cerkiew Wniebowstąpienia; Kielce; władze centralne; władze samorządowe; II Rzeczpospolita

EN

the Eastern Orthodox Church; the Ascension Eastern Orthodox Church; Kielec; central authorities; self-goverment authorities; II Polish Republic

• Publisher: Instytut Wydawniczy Księży Misjonarzy
• Journal: Nasza Przeszłość. Studia z dziejów Kościoła i kultury katolickiej w Polsce
• Year: 2016
• Volume: 126
• Pages: 377-402

Contributors

author

Zubrowski Piotr

References

• USTAWY, DEKRETY, ROZPORZĄDZENIA
• Dz. Pr. P. P., 1918, nr 21, poz. 67, Dekret w przedmiocie przymusowego zarządu państwowego z dnia 16 XII 1918 r.
• Dz. U. R. P., 1928, nr 23, poz. 202, Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 16 lutego 1928 r. o prawie budowlanem i zabudowaniu osiedli.
• Dz. U. R. P., 1930, nr 86, poz. 663, Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 3 grudnia 1930 r. zmieniające rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 16 lutego 1928 r. o prawie budowlanem i zabudowaniu osiedli.
• Dz. U. R. P., 1938, nr 88, poz. 597, Dekret Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 18 listopada 1938 r. o stosunku Państwa do Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego.
• Dz. U. R. P., 1939, nr 57, poz. 369, 370, Ustawa z dnia 23 czerwca 1939 r. o uregulowaniu stanu prawnego majątków Kościoła prawosławnego.
• ARTYKUŁY CZASOPIŚMIENNICZE I OPRACOWANIA
• Adamczyk J. L., Wzgórze Zamkowe w Kielcach, Kielce 1991.
• Autor nieznany, Dzisiejsza uroczystość, „Gazeta Kielecka”, R. 48, nr 151, 6.07.1919, s. 2.
• Автор неизвестен, О приходахъ въ Плоцкѣ и Кѣльцахъ, „Воскресное Чтенiе”, Г. V, n. 27, 1 iюля 1928, с. 431-432.
• Автор неизвестен, Освященiе обновленной соборной церкви въ гор. Кѣльцахъ, „ХВЕВ”, Г. XXV, нр 45, 4 нояабра 1901, с. 550-551.
• Autor nieznany, Kościół garnizonu kieleckiego, „Gazeta Kielecka”, R. 48, nr 56, 8.03.1919, s. 2.
• С. З., Г. М., В келецком православном приходе, „Церковный Вестник”, 1972, 2, с. 24-25.
• Cynalewska-Kuczma P., Architektura cerkiewna Królestwa Polskiego narzędziem integracji z Imperium Rosyjskim, Poznań 2004.
• Dziedzic L., Prawosławni w Kielcach i ich cmentarz, „Świętokrzyskie”, 2013, nr 11, s. 54-59.
• Ефимовъ Н., Закладка храма въ гор. Кѣльцахъ, „ХВЕВ”, Г. XXV, нр 49, 2 декабря 1901, с. 605-606.
• Gawryś C., Wysepka na morzu, „Więź”, 1992, nr 3, s. 92-106.
• Grzesiak K., Diecezja lubelska wobec prawosławia w latach 1918-1939, Lublin 2010.
• Guldon Z., Massalski A., Historia Kielc, Kielce 2000.
• Kielce przez stulecia, red. Maciągowski M., Kielce 2014.
• Kręcicka E., Historia parafii, http://garnizonkielce.pl/historia-parafii/ (dostęp: 19.11.2014).
• Meducka M., Prawosławni w Kielcach, w: Aktywność społeczno-kulturalna kościołów i grup wyznaniowych w Polsce XIX i XX wieku, red. taż, R. Renz, Kielce 1995, s. 161-172.
• Myśliński K., Cień cerkiewnych kopuł, „Świętokrzyskie”, 2011, nr 5, s. 19-27.
• Osiecki J., Kieleckie ścieżki Józefa Piłsudskiego, Kielce 1999.
• Papierzyńska-Turek M., Między tradycją, a rzeczywistością. Państwo wobec pra-wosławia 1918-1939, Warszawa 1989.
• Paszkiewicz P., W służbie Imperium Rosyjskiego 1721-1917. Funkcje i treści ideowe rosyjskiej architektury sakralnej na zachodnich rubieżach cesarstwa i poza jego granicami, Warszawa 1999.
• Pazdur J., Dzieje Kielc 1864-1939, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk 1971.
• Правила для Устройства Церковній Зданій въ Привислинскомъ Краѣ, „ХВЕВ”, Г. I, n. 5, 1 (13) ноября 1877, с. 2-7.
• Sosna G., Troc-Sosna A., Hierarchia i kler Kościoła prawosławnego w granicach II Rzeczpospolitej i Polski powojennej w XIX-XXI wieku, Ryboły 2012.
• Zubowski P., Cerkwie prawosławne Łodzi i regionu łódzkiego w dwudziestoleciu międzywojennym (1918-1939), Białystok 2014.