Działania konserwatorskie w parku zabytkowym w sytuacji silnej degradacji substancji zabytkowej na przykładzie Białaczowa

• Authors: Milecka Małgorzata

Title variants

EN

Conservation works in a historic park in case of high degradation of historic substance illustrated with an example of Białaczów

• Languages of publication: PL EN

Abstracts

PL

Białaczów jest cennym przykładem regularnie rozplanowanego miasteczka szlacheckiego ze wspaniałym zespołem rezydencjonalnym z okresu klasycyzmu. Duża część zabytkowej substancji obiektu znajduje się w złym stanie, głównie ze względu na zniszczenia parku spowodowane przez trąbę powietrzną, jaka przeszła nad Białaczowem w lipcu 2011 r. Założenie parkowe, kształtowane w różnych okresach przez wybitnych planistów, było do niedawna uznawane za jedno z najpiękniejszych w tej części Polski. Zniszczenia na skutek żywiołu bezpowrotnie odebrały założeniu piękną oprawę, jaką dawał dojrzały starodrzew, a cały park pozbawiły czytelności kompozycji przestrzennej. Autorka artykułu stara się ukazać główne problemy działań konserwatorskich oraz wnioskuje o opracowanie procedur szybkiego reagowania usprawniających działania ratownicze dla obiektów, które mogą w przyszłości znaleźć się w analogicznej do Białaczowa sytuacji.

EN

Białaczów is a valuable example of a small town with the regular urban layout and a magnificent residential complex from the Classicist period. A vast part of the historic substance of the site remains in a bad shape, mainly due to destruction of the park caused by a whirlwind that struck Białaczów in July 2011. The park complex, shaped in different periods by outstanding planners, had been recognised as one of the most beautiful ones in this part of Poland, until then. Damages induced by the destructive force of nature have irrevocably taken away the beautiful old trees and deprived the entire park of spatial clarity. The author of the article tries to present main problems faced by those who carried out conservation works. She also requests the development of rapid response procedures that streamline emergency actions necessary for the sites which may find themselves in an analogical situation as Białaczów in the future.

Keywords

PL

zespół pałacowo-parkowy w Białaczowie; Białaczów; zmiany klimatyczne; trąba powietrzna; zabytkowy park; prace konserwatorskie

EN

palace and park complex in Białaczów; Białaczów; climate change; whirlwind; historic park; conservation works

• Publisher: Narodowy Instytut Dziedzictwa
• Journal: Ochrona Zabytków
• Year: 2016
• Issue: 1
• Pages: 215-242

Dates

published

2016

Contributors

author

Milecka Małgorzata

• architekt krajobrazu Katedra Projektowania i Konserwacji Krajobrazu Wydział Ogrodnictwa i Architektury Krajobrazu Uniwersytet Przyrodniczy w Lublinie
• landscape architect Department of Landscape Design and Conservation Faculty of Horticulture and Landscape Architecture University of Life Sciences in Lublin

References

• Bobrowski P., Traczyński E., Karta ewidencyjna zabytków architektury i budownictwa. Zespół pałacowo-folwarczny w Białaczowie, Ośrodek Dokumentacji Zabytków, mps, Warszawa 1994.
• Brzozowski J., Inwentaryzacja zieleni parku Pałacu Platerów w Białaczowie, PKZ Kielce, 1976.
• Ciołek G., Ogrody polskie, Warszawa 1954.
• Ciołek G., Rejestr ogrodów polskich, z. 3, Warszawa 1965.
• Dokumentacja z wizji lokalnej przeprowadzonej w dniach 24.07.2011 i 14.08.2014.
• Jaroszewski T.S., O niektórych problemach architektury polskiej przełomu XVIII i XIX w., [w:] Romantyzm. Studia nad sztuką drugiej połowy wieku XVIII i wieku XIX. Materiały sesji Stowarzyszenia Historyków Sztuki, Warszawa, listopad 1963, Warszawa 1967.
• Kotnowska Z., Smoczkiewicz L., Smoczkiewicz K., Ewidencja zabytkowego parku i alei modrzewiowej. Białaczów, mps w WUOZ w Łodzi – Delegaturze w Piotrkowie Trybunalskim, Łódź 1989.
• Krzepela J., Księga rozsiedlenia rodów ziemiańskich w dobie jagiellońskiej. Część I: Małopolska, tom 1, Kraków 1915.
• Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego gminy Białaczów, Uchwała Rady Gminy Białaczów z dn. 10.10.2002 r. nr XXXVI/204/2002.
• Milecka M., Białaczów – małe miasto z wielką perspektywą?, [w:] Wierzbicka B. (red.), Miasto z widokiem na wieś, Warszawa 1997.
• Milecka M., Ewidencja zabytkowej zieleni parku w Białaczowie, mps w WUOZ w Łodzi – Delegaturze w Piotrkowie Trybunalskim, Tomaszów Mazowiecki 2008.
• Milecka M., Ochrona autentyku czy palimpsest – dylematy w procesie rewaloryzacji zespołu ogrodowego w Białaczowie, „Architectus” 2016, nr 1.
• Miłoszewski S., fragment pomiaru sytuacyjno-wysokościowego ogrodu, 1958, AGAD, zbiory kartografiiczne, sygn. 553-5, negatyw planu w PP PKZ O. Kielce, nr neg. 25 957.
• Miłoszewski S., Plan sytuac.-wys. parku w Białaczowie – 1958 r., Teki Ciołka nr 195, Ośrodek Dokumentacji Zabytków, Warszawa.
• Persak M., Studium rewaloryzacji Białaczowa. Praca dyplomowa wykonana pod kierunkiem dr hab. T. Zarębskiej i mgr. inż. arch. M. Szwedzińskiego, mps w WUOZ w Łodzi – Delegaturze w Piotrkowie Trybunalskim, Warszawa 1986.
• Pietrzak J., Karta ewidencyjna zabytków architektury i budownictwa, zespół pałacowo-parkowy w Białaczowie, Ośrodek Dokumentacji Zabytków, mps w WUOZ w Łodzi – Delegaturze w Piotrkowie Trybunalskim, Warszawa 1994.
• Pstrokoński A., Plan dóbr białaczowskich – 1886 r., AGAD, zbiory kartograficzne, negatyw w PP PKZ O. Kielce.
• Silski W., Inwentaryzacja zieleni w parku w Białaczowie, mps w WUOZ w Łodzi – Delegaturze w Piotrkowie Trybunalskim, Kielce 1974.
• Werbena Art., sp. z o.o., Inwentaryzacja dendrologiczna i projekt gospodarki drzewostanem zabytkowego parku w Białaczowie, mps w WUOZ w Łodzi – Delegaturze w Piotrkowie Trybunalskim, Warszawa 2012.
• Żurowska-Gangi M., Białaczów – założenie parkowe. Dokumentacja naukowo-historyczna wykonana na zlecenie Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Kielcach i Piotrkowie Trybunalskim, mps w WUOZ w Łodzi – Delegaturze w Piotrkowie Trybunalskim, Kielce 1977.
• Źródła internetowe
• KLIMADA, gov.pl/zmiany-klimatu-w-polsce/konsekwencje-zmian-klimatu [data dostępu: 10.06.2016].
• KLIMADA, http://klimada.mos.gov.pl/zmiany-klimatu-w-polsce/projekty-badawcze [data dostępu: 10.06.2016].
• KLIMADA, http://klimada.mos.gov.pl/zmiany-klimatu-w-polsce/tendencje-zmian-klimatu [data dostępu: 10.06.2016].

Identifiers

ISSN

0029-8247