Przekształcenia dawnej cerkwi greckokatolickiej w Hannie w świetle badań architektonicznych i dendrochronologicznych

• Authors: Warchoł Maciej

Title variants

EN

Transformation of the Former Greek Catholic Church in Hanna: Architectural and Dendrochronological Studies

• Languages of publication: PL EN

Abstracts

PL

Celem opracowania jest przedstawienie wyników przeprowadzonych w 2018 r. badań architektonicznych kościoła pw. Świętych Apostołów Piotra i Pawła w Hannie, dawnej cerkwi greckokatolickiej. Z uwagi na brak jednoznacznie określonej chronologii świątyni, głównym celem badań było dokonanie rozwarstwienia chronologicznego poszczególnych części zabytku oraz jednoznaczne określenie czasu ich wzniesienia i zakresu ewentualnych przekształceń. W tym celu analizę architektoniczną obiektu uzupełniono o badania dendrochronologiczne drewna konstrukcji ścian i dachów, dające możliwość precyzyjnego określenia daty ścięcia drzew, z których zostały wzniesione poszczególne części cerkwi. W wyniku przeprowadzonych badań i analiz ustalono, że świątynia wznoszona była w kilku fazach budowlanych od XVIII do XX stulecia. Pierwsza struktura cerkwi hanieńskiej wzniesiona została w latach 1739-1740, kolejne przekształcenia nastąpiły w 1747 r., kiedy dostawiono drewnianą kaplicę, oraz w latach 1764-1765, gdy cerkiew powiększono o część zachodnią mieszczącą babiniec wraz z przedsionkiem oraz nadbudowano z celu wyrównania korony zrębu ścian nowych i starych części. Cerkiew uzyskała wtedy kształt zbliżony do obecnego. W XIX w. dokonywano jedynie niezbędnych remontów, szczególnie w zakresie wieżyczek i przekrycia dachów i ścian, oraz przekształcano dobudówki przy sanktuarium, które ostateczną formę uzyskały dopiero w 1. połowie XX wieku.

EN

The purpose of the study is to report the results of architectural research conducted in 2018 in Saints Peter and Paul the Apostles Church in Hanna, a former Greek Catholic temple. Since a clear chronology of the temple is missing, the main purpose of the studies was to perform chronological stratification of the individual sections of the historic monument and to clearly date the erection of the temple and determine the scope of its transformations. For this purpose, the architectural analysis of the site was supplemented with dendrochronological studies of the wooden wall and roof structures with a view to precisely determining the time of sourcing the trees used for the construction of particular sections of the church. The performed studies and analysis showed that the temple had been erected over several construction phases from the 18th through the 20th century. The first structure of the Hanna church was built in the years 1739-1740; subsequent additions and transformations occurred in 1747 (a wooden chapel was added) and in the years 1764-1765 when the church was enlarged by the western part housing the women’s section and the vestibule; it was also extended upwards to level the top of the wall framework of the new and old parts. At that time, the church was given its present-day shape. In the 19th century, only necessary renovations were carried out, especially in the turrets, roofs and walls. Also, the annexes to the sanctuary were transformed, however, its current shape goes back to no earlier than the early 20th century.

Keywords

PL

kościół pw. Świętych Apostołów Piotra i Pawła; w Hannie; cerkiew greckokatolicka; badania architektoniczne; badania; dendrochronologiczne; architektura drewniana

EN

Saints Peter and Paul the Apostles Church in Hanna; Greek Catholic church; architectural research; dendrochronological; studies; wooden architecture

• Publisher: Narodowy Instytut Dziedzictwa
• Journal: Ochrona Zabytków
• Year: 2020
• Issue: 1
• Pages: 79-104

Dates

published

2020

Contributors

author

Warchoł Maciej

• konserwator architektury, Narodowy Instytut Dziedzictwa
• architecture conservator, National Institute of Cultural Heritage

References

• Brykowski R., Drewniana architektura cerkiewna na koronnych ziemiach Rzeczypospolitej, Warszawa 1995.
• Brykowski R., Dzieje budowlane drewnianej unickiej cerkwi w Hannie (na podstawie prac konserwatorskich w latach 1976-1980), „Ochrona Zabytków” 1987, nr 4.
• Demidowicz T., Hanna – zarys dziejów, Seria II, Dawne miasta i miasteczka Południowego Podlasia, t. 2, Biała Podlaska 2010.
• Górak J., Typy i formy drewnianej architektury sakralnej Lubelszczyzny, „Kwartalnik Architektury i Urbanistyki” 1987, z. 3-4.
• Kałwak W., Historia przekształceń bryły i wnętrza dawnej cerkwi we wsi Hanna, mps w zbiorach autorki, Kraków, czerwiec 2018.
• Katalog Zabytków Sztuki w Polsce, t. 8: Województwo lubelskie, z. 18: Powiat włodawski, oprac. Janina Rutkowska i Ewa Smu¬likowska, Warszawa 1975.
• Kononiuk D., Dzieje wsi Hanna (pow. włodawski) do dnia dzisiejszego, „Zeszyty Muzealne” 2001, t. 11.
• Maraśkiewicz J., Drewniana architektura sakralna południowego Podlasia (północnej części województwa lubelskiego), Biała Podlaska 2019.
• Maraśkiewicz J., Kilka uwag o grupie drewnianych kościołów XVII i XVIII wieku, „Bialskopodlaski Biuletyn Kulturalny” 1978, nr 3.
• Maraśkiewicz J., Kościół parafialny p.w. św. św. Piotra i Pawła w Hannie, mps, Warszawa 1986, archiwum Delegatury w Chełmie Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków w Lu-blinie.
• Maraśkiewicz J., Baszkow A., Drewniana architektura północnej części Euroregionu Bug, Biała Podlaska 2006.
• Maraśkiewicz J., Semeniuk A., Drewniane budownictwo sakralne. Powiat Biała Podlaska, Lublin 2001.
• Pokropek M., Pokropek W., Tradycyjne budownictwo drzewne w Polsce, t. 2: Budownictwo sakralne, cz. 1: Bożnice, meczety, moleny staroobrzędowców oraz podlaskie cerkwie unickie i prawosławne, Warszawa 1996.
• Seniuk B., Architektura cerkiewna brzeskiej części diecezji włodzimierskiej w świetle inwentarzy wizytacyjnych z lat 1725-1727, „Lubelszczyzna” 1996, nr 3 (2).
• Słobodian W., Cerkiewne budownictwo drewniane Chełmszczyzny i Południowego Podlasia w okresie grekokatolickim, „Lubelszczyzna” 1996, nr 3 (2).
• Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, t. 3, Warszawa 1882.
• Warchoł M., Sprawozdanie z badań architektonicznych kościoła (dawnej cerkwi unickiej i prawosławnej) pw. św. Apostołów Piotra i Pawła w Hannie, gm. loco, pow. włodawski, woj. lubelskie, mps, Warszawa, lipiec-wrzesień 2018, archiwum Delegatury w Chełmie Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków w Lublinie.
• Wawryniuk A., Gmina Hanna i gmina Wyryki, powiat włodawski: historia, geografia, gospodarka, polityka, Chełm 2012.
• Wawryniuk A., Gmina Hanna powiat włodawski: historia, geografia, gospodarka, polityka, Chełm 2012.

Identifiers

ISSN

0029-8247