„Diabeł w swojej postaci” Jana Bohomolca. Obrazy kultur pozaeuropejskich i współczesna paralela

• Authors: Danuta Kowalewska

Title variants

EN

Magic of the wild people. Images of other cultures in Jan Bohomolec’s ‘diabeł w swojej postaci’

• Languages of publication: PL

Abstracts

EN

The author of the paper attempts to present the other side of Jan Bohomolec’s (1772–1777) text — Diabeł w swojej postaci (Devil As It Is), which has already been an object of research reflection. The paper describes images of other cultures included in Bohomolec’s dissertation and contemporary phenomena which seem to be parallel to the phenomena described by the Jesuit. The Author has noticed that the examples of magic activities in Bohomolec’s book are subordinated to educational value of the dissertation. Exemplification from non-European countries illustrates a thought that similar or identical behaviours are common in many cultures and places. They also bear out that superstitions are an across-theboard phenomenon. In the second part of the paper, the Author focuses on contemporary cultural trends in the context of popularity of magic. She considers timeliness and anachronism of some of the Bohomolec’s approaches and his wrong prognosis.

Keywords

PL

Jan Bohomolec; przesąd; magia; religia; „dobry dzikus”

EN

Jan Bohomolec; superstition; magic; religion; ‘noble savage’

• Publisher: Łódzkie Towarzystwo Naukowe, Stowarzyszenie
• Journal: Prace Polonistyczne
• Year: 2013
• Volume: 68
• Pages: 43-61

Dates

published

2013

Contributors

author

Danuta Kowalewska

• Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu

References

• Aveni Anthony [2001]. Poza kryształową kulą. Magia, nauka i okultyzm od starożytności po New Age. Przeł. Robert Bałtołd . Poznań: Zysk i S-ka. ISBN: 8371506759. Magia w XX wieku. Co mówią badania opinii publicznej. S. 300–308.
• Bator Wiesław [1998]. Przedmowa. W: Aldona Litwiniszyn . Magia magii. Kraków: Drukrol. ISBN: 8390755351.
• Benedict Ruth [2005]. Wzory kultury. Przeł. Jerzy Prokopiuk . W: Antropologia kultury. Zagadnienia i wybór tekstów. Wybór i oprac. Grzegorz Godlewski, Leszek Kolankiewicz , Andrzej Mencwel , Paweł Rodak . Wstęp i red. Andrzej Mencwel . Warszawa: Wyd. UWr. ISBN: 8323500789.
• Bohomolec Jan [1772]. Diabeł w swojej postaci z okazji pytania „Jeśli są upiory” ukazany. Część pierwsza. Warszawa.
• Bohomolec Jan [1777]. Diabeł w swojej postaci albo o upiorach, gusłach, wróżkach, losach, czarach z Przydatkiem o ukazywaniu się duchów i odpowiedzią na zarzuty przeciwko pierwszej części czynione. Część druga. Warszawa.
• Chaunu Pierre [1989]. Cywilizacja wieku Oświecenia. Przeł. Eligia Bąkowska. Warszawa: PIW. ISBN: 8306023390.
• Chmielowski Benedykt [1966]. Nowe Ateny albo Akademia wszelkiej sciencyi pełna. Wybór i oprac. Maria i Jan Józef Lipscy . Przedm. Jan Józef Lipski . Kraków: Wyd. Literackie. Peregrynat Afrykę lustrujący, albo Trzecia część świata Afryka. S. 452–458.
• Di Nola Alfonso Maria [2001]. Diabeł. Tłum. Ireneusz Kania . Kraków: Universitas. ISBN: 8324202935.
• Eliade Mircea [1992]. Okultyzm, czary, mody kulturalne. Eseje. Przeł. Ireneusz Kania . Kraków: Oficyna Literacka. ISBN: 8385158278.
• Kaczyński Paweł [2001]. Niedokończona podroż. Proza Tomasza Kajetana Węgierskiego. Studia i przekroje. Wrocław: Wyd. UWr. ISBN: 9788322921333.
• Klimowicz Mieczysław [2001]. Krasicki wobec innych kultur. W: Ignacy Krasicki. Nowe spojrzenia. Red. nauk. Zbigniew Goliński , Teresa Kostkiewiczowa , Krystyna Stasiewicz . Warszawa: DiG. ISBN: 9788371812323.
• Kostkiewiczowa Teresa [1994]. Oświecenie. Próg naszej współczesności. Warszawa: Semper. ISBN: 8385810528.
• Kostkiewiczowa Teresa [2002]. Polski „wiek świateł”. Obszary swoistości. Wrocław: Wyd. UWr. ISBN: 9788322922989.
• Kowalewska Danuta [2009]. Magia i astrologia w literaturze polskiego Oświecenia. Toruń: Wyd. Nauk. UMK. ISBN: 9788323123316.
• Linde Samuel [1994]. Słownik języka polskiego. Warszawa: Gutenberg-Print. ISBN: 8386381507; 8386381523. T 2: G–L. Reprint. Oryginał: Lwów: Zakład Ossolińskich 1855.
• Litwiniszyn Aldona [2001]. O przesądzie. Studium historyczno-filozoficzne. Kraków: Wyd. UJ. ISBN: 8323313164.
• Lombardi Paolo [2004]. Filozof i czarownica. Rozum i świat magiczny. Przeł. Anna Dudzińska-Facca . Warszawa: PAN. Instytut Filozofii i Socjologii. ISBN: 9788373880337.
• Lugon Clovis [1971]. Chrześcijańska komunistyczna republika Guaranów 1610–1678. Przeł. Zygmunt Glinka . Warszawa: Pax.
• Mączak Antoni [1984]. Peregrynacje, wojaże, turystyka. Warszawa: Czytelnik. ISBN: 9788307003511.
• Oberkirch Henriette-Louise d’ [1981]. Wspomnienia. Przeł. Elżbieta Teresa Sadowska . Wstęp Stefan Meller . Warszawa: Czytelnik. ISBN: 8307004489.
• Outram Dorinda [2008]. Panorama Oświecenia. Przeł. Joanna Kolczyńska . Warszawa: Arkady. ISBN: 9788321344904.
• Pindel Roman [2003]. Magia czy Ewangelia? Konfrontacja głosicieli Ewangelii ze światem magicznym w ujęciu Dziejów Apostolskich. Kraków: Rafael. ISBN: 9788389431288.
• Posacki Aleksander [1997]. Niebezpieczeństwa okultyzmu. Kraków: Wydawnictwo M. ISBN: 9788375951738.
• Posacki Aleksander [2006]. Harry Potter i okultyzm. „Magiczna” wyobraźnia czy realistyczna magia? Gdańsk: Fenomen. ISBN: 9788390927619.
• Reychman Jan [1964]. Orient w kulturze polskiego Oświecenia. Wrocław: Ossolineum.
• Russell Jeffrey B. [2003]. Krotka historia czarownictwa. Przeł. Jarosław Rybski . Wrocław: Wyd. Dolnośląskie. ISBN: 8373840524.
• Słownik teologiczny [1998]. Red. ks. Andrzej Zuberbier . Wyd. II rozszerz. Kraków: Księgarnia Św. Jacka. ISBN: 8370301916.
• Tambiah Stanley Jeyaraja [2007]. Magia, nauka, religia a zakres racjonalności. Przeł. Bartosz Hlebowicz . Kraków: Wyd. UJ. ISBN: 9788323323754.
• Wierciński Andrzej [1994]. Magia i religia. Szkice z antropologii religii. Kraków: Nomos. ISBN: 9788388508462.
• Zambelli Paola [1994]. Mit hermetyzmu i aktualna debata historiograficzna. Przeł. Paweł Bravo . Warszawa: PAN. Instytut Filozofii i Socjologii. ISBN: 9788386166206.

Identifiers

ISSN

0079-4791