Człowiek wśród zwierząt. Obrazy Józefa Chełmońskiego z lat 90. XIX wieku

• Authors: Haake Michał

Title variants

EN

Man Amidst Animals. Józef Chełmoński’s Paintings from the 1890s

Abstracts

EN

On the grounds of Chełmoński’s declarations and the opinions of the individuals who knew him it can be concluded that the painter treated both humans and animals as the fruit of Divine creation. Such a conviction was of particular importance over the period of the heated debate on Darwin’s theory of evolution. Hence the question whether this attitude has ever found a visual expression in Chełmoński’s oeuvre? The discussed study analyzes works representing humans and animals painted in the 1890s when on many occasions the artist displayed his perception of the world as being in compliance with the letter of the Holy Scriptures.

Keywords

EN

Józef Chełmoński; Divine creation; Darwin’s theory of evolution; animals; Holy Scriptures

• Publisher: Polska Akademia Nauk. Instytut Sztuki PAN
• Journal: Biuletyn Historii Sztuki
• Year: 2014
• Volume: 76
• Issue: 4
• Pages: 667-689

Contributors

author

Haake Michał

• Instytut Historii Sztuki Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza, Poznań

References

• Arnheim Rudolf, Sztuka i percepcja wzrokowa. Psychologia twórczego oka, tłum. Jolanta Mach, Gdańsk 2004.
• Arnheim Rudolf, The Power of Center. A Study of Composition in the Visual Arts. The New Version, Berkeley-Los Angeles-London 2009.
• Bałus Wojciech, Figury losu, Kraków 2002.
• Breza Adam, „Wielka nagroda”, Kurier Codzienny, 1889, nr 185.
• Brötje Michael, Bildsprache und Intuitives Verstehen, Hildesheim-Zürich-New York 2001.
• Brötje Michael, Bildschöpfung, Petersberg 2012.
• Brötje Michael, „Die Gestaltung der Landschaft im Werk C.D. Friedrichs und in der Holländischen Malerei des 17. Jahrhunderts”, Jahrbuch der Hamburger Kunstsammlungen, 1974, t. 19.
• Brötje Michael, Der Spiegel der Kunst. Zur Grundlegung einer existential-hermeneutischen Kunstwissenschaft, Stuttgart 1990.
• Burke Edmund, Dociekania filozoficzne o pochodzeniu naszych idei wzniosłości i piękna, tłum. Piotr Graff, Warszawa 1968.
• Cadogan Jean K., Domenico Ghirlandaio: Artist and Artisan, Yale University Press 2001.
• Chełmoński Józef, „Wspomnienia o Wojciechu Gersonie”, Biblioteka Warszawska, 1902, t. 2.
• Dargiewicz Konrad E., „Impresje na tematy obrazów Chełmońskiego”, [w:] Józefowi Chełmońskiemu w hołdzie Ziemia Łowicka: kwiecień 1934, bmw. [Łowicz] 1934.
• Gauding Madonna, The Signs and Symbols Bible: The Definitive Guide to Mysterious Markings, London 2009.
• Gawin Magdalena, „Przemiany cywilizacyjne na ziemiach polskich w XIX wieku”, [w:] Historie Polski w XIX wieku, red. Andrzej Nowak, Warszawa 2013.
• Gomulicki Wiktor, „Józef Chełmoński. (Profil krytyczny)”, Bluszcz, 1890, nr 24, 25, 26.
• Górska Pia, O Chełmońskim. Wspomnienie, Warszawa 1932
• Górska Pia, „Jeszcze ze wspomnień o Chełmońskim”, [w:] Józefowi Chełmońskiemu w hołdzie Ziemia Łowicka: kwiecień 1934, bmw. [Łowicz] 1934.
• Grzymała-Siedlecki Adam, „Józef Chełmoński”, Literatura i Sztuka (Dodatek do Dziennika Poznańskiego), 1914, nr 17.
• Gwizdalanka Danuta, Historia muzyki, Kraków 2006.
• Haake Michał, „Granica dzieła – granica języka. Przyczynek do badań nad związkami historii sztuki i filozofii egzystencjalnej”, [w:] Brak słów. Topos „niewysłowienia” w nauce i literaturze o sztuce. Materiały Seminarium metodologicznego Stowarzyszenia Historyków Sztuki. Nieborów 26-28 października 2006, red. Maria Poprzęcka, Warszawa 2007.
• Heller Michał, Bóg i Nauka, Kraków 2013.
• Imdahl Max, „Baumstellung und Raumwirkung. Zu verwandten Landschaftsbildern von Domenichino, Claude Lorrain und Jan Frans van Bloemen”, [w:] Max Imdahl, Zur Kunst der Tradition. Gesammelte Schriften, red. Gundolf Winter, t. II, Frankfurt am Mein: Suhrkamp 1996.
• Jellenta Cezary, „Kurzawa, Chełmoński i Gierymski”, [w:] Cezary Jellenta, Galeria ostatnich dni. Wizerunki, rozbiory, pomysły, Kraków 1897.
• Juszczak Wiesław, Malarstwo polskie. Modernizm, Warszawa 1977.
• Kępa Zbigniew, „Recepcja darwinizmu na ziemiach polskich w latach od 1859 do 1884”, Zagadnienia filozoficzne w Nauce, 1996, t. 18.
• Kulczyńska-Saloni Janina, Literatura polska lat 1872-1902 a inspiracja Emila Zoli, Wrocław 1974.
• Kuźnicki Leszek, „Percepcja darwinizmu na ziemiach polskich w latach 1860-1881”, Kosmos. Problemy nauk biologicznych, 58, 2009, nr 3-4.
• Kuźnicki Leszek, „Postać i dzieło Karola Darwina w polskim piśmiennictwie 1882 roku”, Kosmos. Problemy nauk biologicznych, 58, 2009, nr 3-4.
• Kuźnicki Leszek, „Ewolucjonizm w Polsce 1883-1959”, Kosmos. Problemy nauk biologicznych, 58, 2009, nr 3-4.
• Ligocki Alfred, Józef Chełmoński, Warszawa 1983.
• Listy Stanisława Wyspiańskiego do Lucjana Rydla, oprac. Jan Dürr-Durski, Leon płoszowski, Maria Rydlowa, t. 1, Kraków 1979.
• Masłowski Maciej, Józef Chełmoński, Warszawa 1973.
• MasłowskMaciej i, Malarski żywot Józefa Chełmońskiego, Warszawa 1965.
• Molendziński Kazimierz, „Józef Chełmoński. W dwudziestą rocznicę zgonu”, Ziemia, 1934, nr 10.
• Piątkowski Henryk, Polskie malarstwo współczesne. Szkice i notaty, Petersburg 1895.
• Piątkowski Henryk, „Wystawa Chełmońskiego”, Tygodnik Ilustrowany, 1907, nr 10.
• Piątkowski Henryk, „Józef Chełmoński”, Literatura i Sztuka (Dodatek do Dziennika Poznańskiego), 1914, nr 15.
• Rossa Anna, Impresjonistyczny świat wyobraźni. Poetycka i malarska kreacja pejzażu. Studium wybranych motywów, Kraków 2003.
• Schöne Wolfgang, Über das Licht in der Malerei, Berlin 1954.
• Spejna Jerzy, „Biologizm”, [w:] Słownik literatury polskiej XIX wieku, red. Jan Bachórz, Alina Kowalczykowa, Wrocław-Warszawa-Kraków 1991.
• Sygietyński Antoni, „Malarstwo polskie. Józef Chełmoński”, Prawda, 1883, nr 15.
• Witkiewicz Stanisław, „Józef Chełmoński”, Tygodnik Ilustrowany, 1889, nr 316.
• Zacharyasiewicz Jan, „Idealizm i realizm. Studium historyczno-literackie”, Kłosy, 1872, nr 367.