Zjawisko nierówności społecznych w obszarze praw reprodukcyjnych w Polsce – wybrane aspekty

• Authors: Dzwonkowska-Godula Krystyna

Title variants

EN

The phenomenon of social inequalities in the area of reproductive rights in Poland – selected issues

• Languages of publication: PL EN

Abstracts

PL

Celem artykułu jest analiza zjawiska nierówności społecznych w realizacji praw reprodukcyjnych w Polsce w wybranym wymiarze – możliwości kontrolowania własnej płodności przez kobiety. Na podstawie analizy danych zastanych (aktów prawnych, raportów z badań, doniesień medialnych) podjęto próbę odpowiedzi na pytania, czy i jak takie zmienne, jak status materialny, wiek oraz miejsce zamieszkania różnicują dostęp kobiet do nowoczesnej antykoncepcji. Punktem wyjścia było założenie o intersekcjonalności – krzyżowaniu się różnych społecznych cech jednostek, decydujących o jej życiowych szansach. Wskazano wpływ wybranych zmiennych na autonomię prokreacyjną kobiet oraz restrykcyjny charakter polityki reprodukcyjnej w Polsce.

EN

The aim of the article is to analyze the phenomenon of social inequality in the realization of reproductive rights in Poland in a chosen dimension: the possibilities of women controlling their own fertility by women. It is based on an analysis of secondary data (legal acts, results of social research, reports, research reports, media coverage etc.). The research question was whether and how such variables as material status, age and place of residence differentiate women’s access to modern contraception. The starting point was the assumption of intersectionality – the intersection of individuals’ different social features that determine their life chances. The influence of selected variables on women’s procreative autonomy and the restrictive nature of reproductive politics in Poland was discussed.

Keywords

PL

nierówność społeczna; intersekcjonalność; polityka reprodukcyjna

EN

prawa reprodukcyjne; autonomia prokreacyjna; antykoncepcja; social inequality; intersectionality; reproductive politics; reproductive rights; procreative autonomy; contraception

• Publisher: Łódzkie Towarzystwo Naukowe, Stowarzyszenie
• Journal: Przegląd Socjologiczny
• Year: 2019
• Volume: LXVIII (68)
• Issue: 2
• Pages: 133-157

Contributors

author

Dzwonkowska-Godula Krystyna

• Uniwersytet Łódzki, Katedra Socjologii Struktur i Zmian Społecznych

References

• 15-lecie Pekińskiej Platformy Działania. 2010. Warszawa: Departament ds. Kobiet, Rodziny i Przeciwdziałania Dyskryminacji Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej.
• Bassa Bożena. 2012. „Prawa reprodukcyjne i seksualne jako «nowe prawa» człowieka”. Studia nad Rodziną 16/1–2(30–31): 363–377.
• Bednarowska Zofia. 2015. „Desk research – wykorzystanie potencjału danych zastanych w prowadzeniu badań marketingowych społecznych”. Marketing i Rynek 7: 18–26.
• Bieńko Mariola, Zbigniew Izdebski, Krzysztof Wąż. 2016. Edukacja seksualna w polskiej szkole: perspektywa uczniów i dyrektorów. Warszawa: Difin.
• Cieślikowska Dominika, Natalia Sarata. 2012. Dyskryminacja wielokrotna – historia, teorie, przegląd badań. Warszawa: Fundacja Fundusz Współpracy. https://rownosc.info/media/uploads/dyskryminacja_wielokrotna.pdf [dostęp: 10.11.2018].
• Crenshaw Kimberle. 1989. “Demarginalizing the intersection of race and sex: A black feminist critique of antidiscrimination doctrine, feminist theory and antiracist politics”. University of Chicago Legal Forum 1(8): 139–167.
• Czerwińska-Osipiak Agnieszka, Anna Michalik, Jolanta Olszewska. 2013. „Repetytorium z antykoncepcji”. Miscellanea Anthropologica et Sociologica 14(2): 195–204.
• Dahrendorf Ralf. 2005. O pojęciu szans życiowych. W: Socjologia. Lektury, P. Sztompka, M. Kucia (red.), 427–437. Kraków: Wydawnictwo Znak.
• Dec-Pietrowska Joanna, Alicja Długołęcka, Emilia Paprzycka, Agnieszka Walendzik-Ostrowska, Katarzyna Waszyńska. 2016. Gender w edukacji seksualnej. W: Gender w podręcznikach, projekt badawczy, raport T. 1., I. Chmura-Rutkowska, M. Duda, M. Mazurek,
• A. Sołtysiak-Łuczak (red.), 242–257. Warszawa: Fundacja Feminoteka.
• Dec-Pietrowska Joanna, Emilia Paprzycka. 2016. Wychowanie do życia w rodzinie – raport przedmiotowy. W: Gender w podręcznikach: projekt badawczy, raport T. 3. Raporty przedmiotowe i rekomendacje, I. Chmura-Rutkowska, M. Duda, M. Mazurek, A. Sołtysiak-Łuczak (red.), 127–173. Warszawa: Fundacja Feminoteka.
• Deklaracja poparcia prawa do sprzeciwu sumienia dla farmaceutów. 2011. Stowarzyszenie Farmaceutów Katolickich Polski. http://www.sumienie-farm.pl/ [dostęp: 01.12.2018].
• Desperak Iza. 2003. „Antykoncepcja, aborcja i… eutanazja. O upolitycznieniu praw reprodukcyjnych w Polsce”. Acta Universitatis Lodziensis. Folia Sociologica 30: 193–207.
• Dobrowolska Karolina. 2016. „Prawa reprodukcyjne i seksualne w ONZ i ich doktrynalne uwarunkowania”. Zeszyty Prawnicze 16.2: 163–181.
• Goldberg Michelle. 2011. Wojny reprodukcyjne. Płeć, władza a przyszłość świata. Warszawa: Wydawnictwo Czarna Owca.
• Heinen Jacquline, Stéphane Portet. 2009. Religia, polityka i równość płci w Polsce. Końcowy raport badawczy podsumowujący projekt „Religion, politics and gender equality”. Fundacja im. Heinricha Bölla. https://pl.boell.org/sites/default/files/downloads/Religa_polityka_i_rownosc_plci_Heinen_Portet.pdf [dostęp: 01.12.2018].
• IBE. 2015. Opinie i oczekiwania młodych dorosłych (osiemnastolatków) oraz rodziców dzieci w wieku szkolnym wobec edukacji dotyczącej rozwoju psychoseksualnego i seksualności. Raport z badania. Warszawa: Instytut Badań Edukacyjnych. https://men.gov.pl/wp-content/ uploads/2015/07 /raport-ibe-ekd.pdf [dostęp: 01.02.2017].
• Izdebski Zbigniew. 2012. Seksualność Polaków na początku XXI wieku. Studium badawcze. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
• Joffe Carole, Jennifer Reich. 2015. Introduction. Reproduction and the public interest in private acts. W: Reproduction and society. Interdisciplinary readings, C. Joffe, J. Reich (red.), 1–11. New York–London: Routledge.
• Kacpura Krystyna. 2016. Ufajmy kobietom. Wywiad. Codziennik Feministyczny. http://codziennikfeministyczny.pl/kacpura-ufajmy-kobietom-wywiad/ [dostęp: 22.12.2018].
• Kilińska-Pękacz Agnieszka. 2015. „Prawo karne wobec dobrowolnej aktywności seksualnej małoletnich”. Studia z Zakresu Prawa, Administracji i Zarządzania 7: 81–92.
• Luna Zakiya, Kristin Luker. 2015. Reproductive justice. W: Reproduction and society. Interdisciplinary readings, C. Joffe, J. Reich (eds.), 244–249. New York–London: Routledge.
• Mach Bogdan W. 2000. Równość i nierówność społeczna. W: Encyklopedia Socjologii. Tom 3, W. Kwaśniewicz (red.), 329–334. Warszawa: Oficyna Naukowa.
• MacKinnon Carol. 1969. The personal is political. http://www.carolhanisch.org/CHwritings/PIP. html [dostęp: 2.10.2018].
• Makowska Marta. 2013. Desk research. W: Analiza danych zastanych. Przewodnik dla studentów, M. Makowska (red.), 80–103. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
• Oszkinis Bartłomiej. 2013. „Wolność prokreacyjna – zarys problematyki”. Prawo i Medycyna 1–2 (50/51 vol. 15): 160–175.
• Paprzycka Emilia, Joanna Dec-Pietrowska, Medard Lech. 2019. “The limits of compromise: the range of perspectives on women’s reproductive rights in Poland”. The European journal of contraception & reproductive health care 24(2): 117–123.
• Platforma Działania. 1995. Wybór opracowany przez Społeczny Komitet Organizacji Pozarządowych Pekin 1995. Warszawa.
• Pozdał Michał. 2014. Materiały prasowe. Ogólnopolski raport. Współczesna seksualność i nowoczesna antykoncepcja Polaków 2014. https://polki.pl/zwiazki-i-seks/antykoncepcja,cokobiety-wiedza-o-antykoncepcji-hormonalnej,10410683,artykul.html [dostęp: 01.12.2018].
• Prawa i zdrowie reprodukcyjne i seksualne. Przewodnik. 1998. Warszawa: Federacja na rzecz Kobiet i Planowania Rodziny.
• Robertson John A. 2003. “Procreative liberty in the era of genomics”, American Journal of Law & Medicine 29: 439–487.
• Ross Loretta J., Rickie Solinger. 2017. Reproductive justice. An introduction. Oakland, California: University of California Press.
• Różyńska Joanna. 2016. Rozwój i ochrona praw reprodukcyjnych jako praw człowieka. W: Prawo wobec problemów społecznych. Księga Jubileuszowa Profesor Eleonory Zielińskiej, B. Namysłowska-Gabrysiak, K. Syroka-Marczewska, A. Walczak-Żochowska (red.),
• 801–812. Warszawa: Wydawnictwo C.H. Beck.
• Skrzypulec-Plinta Violetta, Drosdzol-Cop Agnieszka. 2012. „Antykoncepcja u młodocianych”. Perinatologia, Neonatologia i Ginekologia 5(2): 96–99.
• Solinger Rickie. 2013. Reproductive politics. What everyone needs to know. New York: Oxford University Press.
• Soniewicka Marta. 2009. „Autonomia prokreacyjna”. Pressje 17: 50–66.
• Sperling Daniel. 2011. “Male and female he created them: Procreative liberty, its conceptual defciencies and the legal right to access fertility care of males”. International journal of law in context 7(3): 375–400.
• Stanowisko Komitetu Bioetyki przy Prezydium PAN nr 4/2013 z dnia 12 listopada 2013 roku w sprawie tzw. klauzuli sumienia. 2013. https://koalicjaateistyczna.org/wp-content/uploads/files/Stanowisko_KB_nr_4-2013.pdf [dostęp: 12.12.2018].
• Strona internetowa Sistersong Women of color reproductive justice collective. https://www. sistersong.net/ [dostęp: 15.10.2018].
• Szelewa Dorota. 2017. Prawa reprodukcyjne w Europie i w Polsce: zakaz, kompromis, czy wybór?. Warszawa: Friedrich-Ebert-Stiftung, Przedstawicielstwo w Polsce wspólnie z Fundacją Międzynarodowe Centrum Badań i A naliz (ICRA). https://library.fes.de/pdf-files/bueros/
• warschau/14405.pdf [dostęp: 15.01.2019].
• Wejbert-Wąsiewicz Ewelina. 2011. Aborcja. Między ideologią a doświadczeniem indywidualnym. Monografia zjawiska. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
• Woynarowska Barbara. 2015. Zachowania seksualne młodzieży 15-letniej. W: Zdrowie i zachowania zdrowotne młodzieży szkolnej w Polsce na tle wybranych uwarunkowań socjodemograficznych. Wyniki badań HBSC 2014, J. Mazur (red.), 193–199. Warszawa: Instytut Matki i Dziecka.
• Zapędowska-Kling Kaja. 2017. „Intersekcjonalność w polityce społecznej”. Społeczeństwo i Ekonomia 2(8): 20–34.