Prasa radziecka wydawana w latach 30. XX w. w Republice Niemców Powołża. Wprowadzenie do zagadnienia i uwagi o języku

• Authors: Mędelska Jolanta

Title variants

EN

The soviet press in the Volga German Autonomous Soviet Socialist Republic in the 1930s. Introduction to the topic and remarks regarding language

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Autorka przedstawiła pokrótce najważniejsze fakty z historii Niemców rosyjskich (od Manifestu Katarzyny II po powołanie Autonomicznej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej Niemców Powołża), zarysowując na tym tle dzieje prasy niemieckojęzycznej w Rosji i wczesnym ZSRR. Skupiła się głównie na tzw. nowej leninowskiej polityce narodowościowej i jej konsekwencjach dla mniejszości niemieckiej. W latach 20. i 30. XX w. w ASRR NP zaczęto masowo drukować po niemiecku książki, podręczniki, broszury, dokumenty, sprawozdania, zwłaszcza zaś materiały propagandowe i prasę. Nowa polityka narodowościowa władz radzieckich sprowadzała się oczywiście do szybkiego i sprawnego indoktrynowania mniejszości narodowych, „wychowywania” ich w duchu ideologii komunistycznej. Dla partii bolszewickiej gazety były zbiorowym propagandystą i agitatorem. Do połowy lat 20. XX w. drukowano w całym ZSRR ponad 70 periodyków niemieckojęzycznych. W Republice Niemców Powołża wydawano 21 gazet w języku niemieckim, m.in. specjalistyczne „Wolgadeutsches Schulblatt”, „Sei bereit”, „Rote Jugend”, głównie jednak prasę kantonową, kołchozową, sowchozową, a nawet gazety ośrodków maszynowych („Lenins Weg”, „Tempo. Bolschewistisches Alltägl. Bulletin”). Często wydawano gazety w języku rosyjskim i ich wersje niemieckojęzyczne, np. „Трудовая правда” i „Arbeiterwahrheit”. Wychodziła też prasa w języku rosyjskim, m.in. „Вперед к победе”. Kwalifikacje dziennikarzy były niskie. Gazety nagminnie zamieszczały relacje tzw. „rabkorów” (korespondentów robotniczych) i „sielkorów” (korespondentów wiejskich), ludzi do niedawna bardzo dalekich od przelewania myśli na papier. Na łamach prasy odzwierciedliła się degradacja języka niemieckiego w ZSRR, jego zaśmiecenie rusycyzmami, zwłaszcza sowietyzmami, w tym osobliwymi skrótowcami (np. Ambar, Arbuse, Batrake, Otlitschnik, Partorg, Smytschka, Rote Tafel, Schwarze Tafel, KK der AP(B)SU, KVA der ASSR der WD, MTS).

EN

The author presents in brief the most significant facts from the history of Germans in Russia (from the Manifesto of Catherine II through the formation of the Volga German Autonomous Soviet Socialist Republic), outlining on this background the activities of the German language press in the Russia and in the early Soviet Union, with a primary focus on the so-called new ethnicities policy and its consequences for the German minority. In the 1920s and 1930s in the VG ASSR, publication of books, textbooks, brochures, documents and reports in German began on a massive scale, especially press and propaganda materials. The new ethnicities policy of the Soviet authorities naturally boiled down to the rapid and proper indoctrination of ethnic minorities, "educating" them in the spirit of communist ideology. For the Bolshevik party newspapers were instruments of comprehensive propaganda and agitation. Until the mid-1920s, over 70 periodicals were published in German in the entire USSR. In the Volga German Republic, 21 newspapers were published in German, including the specialized Wolgadeutsches Schulblatt, Sei Bereit, Rote Jugend, but mainly press for the canton, the kolkhoz or sovkhoz level, and even papers for machinists (Tempo. Bolschewistisches Alltägl. Bulletin, Lenins Weg). Frequently the periodicals were published in Russian alongside a German-language version, e.g. Трудовая правда and Arbeiterwahrheit, as well as publications in Russian only, including Вперед к победе. The journalists' qualifications were very low. Periodicals frequently contained reports by "rabkors" (worker correspondents) and "selkors" (village correspondents), people for whom only very recently had been quite far removed from pouring out their thoughts on paper. The pages of the papers reflected the degradation of the German language used in the USSR, its mixing with Russianisms, especially Sovietisms, including peculiar acronyms (e.g. Ambar, Arbuse, Batrake, Otlitschnik, Partorg, Smytschka, Rote Tafel, Schwarze Tafel, KK der AP(B)SU, KVA der ASSR der WD, MTS).

Keywords

EN

German press in the USSR; activities; linguistic style

• Publisher: Polska Akademia Nauk. Instytut Slawistyki PAN
• Journal: Acta Baltico-Slavica
• Year: 2014
• Volume: 38
• Pages: 219-243

Dates

published

2014-12-31

Contributors

author

Mędelska Jolanta

• Uniwersytet Kazimierza Wielkiego [Kazimierz Wielki University], Bydgoszcz, Poland

References

• Aĭsfel‘d, A. (1995). Polozhenie kolonistov Povolzh’ia v politike germanskogo Reĭkha vo vremia I mirovoĭ voĭny. In E. A. Shervud (Ed.), Rossiĭskie nemtsy na Donu, Kavkaze i Volge: materialy Russko-Germanskoĭ nauchnoĭ konferentsii, 22–26 sentiabria 1994 g. Moskva (pp. 183–195). Moskva.
• Aĭsfel‘d, A. (2005). Natsional’naia polityka v SSSR po otnosheniiu k nemtsam. In S. I. Bobyleva (Ed.), Voprosy germanskoĭ istorii: sbornik nauchnykh rabot (pp. 209–239). Dnepropetrovsk.
• Beratz, G. (1923). Die deutschen Kolonisten an der unteren Wolga in ihrer Entstehung und ersten Entwicklung. Berlin.
• Bernikov, N. N. (1941). Protsess perestroĭki foneticheskoĭ struktury krest’ianskoĭ rechi: iz nabliudeniĭ nad sovremennymi nemetsko-volzhskimi iazykovymi otnosheniiami, Uchenye zapiski LGU. Seriia filologicheskikh nauk, vyp. 5(58), 255–291.
• Bobyleva, S. I., & Kadol, A. N. (2005). Antinemetskie kampanii v Rossii i sud’by nemetskogo naseleniia v nachal’nyĭ period Pervoĭ mirovoĭ voĭny. In S. I. Bobyleva (Ed.), Voprosy germanskoĭ istorii: sbornik nauchnykh rabot (pp. 14–30). Dnepropetrovsk.
• Bonwetsch, G. (1919). Geschichte der deutschen Kolonien an der Wolga. Stuttgart: Verl. J. Engelhorns Nachf.
• Brandes, D. (1997). Einwanderung und Entwicklung der Kolonien. In G. Stricker (Ed.), Deutsche Geschichte im Osten Europa: Rußland (pp. 35–110). Berlin: Siedler.
• Bukchina, B. Z., & Kalakutskaia, L. P. (2001). Slitno ili razdel’no [SIR]. Moskva.
• Bulychev, M. V. (1995). Ėkonomika nemetskikh koloniĭ Saratovskogo kraia v pervoĭ polovine XIX veka. In E. A. Shervud (Ed.), Rossiĭskie nemtsy na Donu, Kavkaze i Volge: materialy Russko-Germanskoĭ nauchnoĭ konferentsii, 22–26 sentiabria 1994 g. Moskva (pp. 164–173). Moskva.
• Busch, M. (1997). Presse in der Zwischenkriegszeit: Meinungsfreiheit oder Marionettentheater? In G. Stricker (Ed.), Deutsche Geschichte im Osten Europa: Rußland (pp. 515–519). Berlin: Siedler.
• Chebotareva, V. G. (1999). Gosudarstvennaia natsional’naia politika v Respublike nemtsev Povolzh‘ia: 1918–1941 gg. Moskva.
• Dinges, G. G. (1929). O russkikh slovakh, zaimstvovannykh povolzhskimi nemtsami do 1876 goda. Uchenye zapiski Saratovskogo gosudarstvennogo universiteta im. N. G. Chernyshevskogo, 7, 195–236.
• Ditts, IA. E. (1997). Istoriia povolzhskikh nemtsev-kolonistov. (I. R. Pleve, Ed.). Moskva.
• Dizendorf, V. F. (Ed.). (2006). Nemtsy Rossii: naselennye punkty i mesta naseleniia. Ėntsiklopedicheskiĭ slovar’ (prilozhenie k: Nemtsy Rossii: ėntsiklopediia). Moskva: Izdatel‘stvo «Obshchestvennaia Akademiia nauk rossiĭskikh nemtsev».
• Eisfeld, A. (1987). Autonome Sozialistische Sowjetrepublik der Wolgadeutschen – Chance oder Gefahrenherd? In A. Kappeler & G. Meissner, Die Deutschen im Russischen Reich und im Sowjetstaat (pp. 49–67). Köln: Markus-Verl.
• Engel-Braunschmidt, A. (1987). „National nach der Form, dem Inhalt nach sozialistisch”: zur besonderen Situation der deutschen Literatur in der Sowjetunion. In A. Kappeler & G. Meissner, Die Deutschen im Russischen Reich und im Sowjetstaat (pp. 115–135). Köln: Markus-Verl.
• Erina, E. M. (1995). Ocherki istorii kul’tury Nemetskoĭ avtonomii na Volge. Saratov: Izdat. Saratovskogo Univ.
• Evgen‘eva, A. P. (Ed.). (1957-1961). Slovar’ russkogo iazyka [SRJa-I] (Vols. 1-4). Moskva.
• Evgen‘eva, A. P. (Ed.). (1981-1984). Slovar’ russkogo iazyka [SRJa] (Vols. 1-4). Moskva: Izdatel’stvo «Russkiĭ iazyk».
• Fesenko, A., & Fesenko, T. (1955). Russkiĭ iazyk pri sovetakh. N‘iu-Ĭork.
• Fuks, V. G. (1995). Rokovye dorogi povolzhskikh nemtsev 1763–1995: istoricheskie fakty, dokumenty, obrashcheniia k vlastiam, pis‘ma, vospominaniia lits presleduemogo naroda. Krasnoiarsk.
• German, A. (2006a). Pallasovskiĭ kanton. In O. Kubitskaia et al. (Ed.), Nemtsy Rossii: ėntsiklopediia (Vol. 3, pp. 18–19). Moskva: Izdatel‘stvo «Obshchestvennaia Akademiia nauk rossiĭskikh nemtsev».
• German, A. (2006b). Fedorkovskiĭ kanton. In O. Kubitskaia et al. (Ed.), Nemtsy Rossii: ėntsiklopediia (Vol. 3, pp. 633–634). Moskva: Izdatel‘stvo «Obshchestvennaia Akademiia nauk rossiĭskikh nemtsev».
• German, A., & German, E. (2006). Respublika nemtsev Povolzh‘ia. In O. Kubitskaia et al. (Ed.), Nemtsy Rossii: ėntsiklopediia (Vol. 3, pp. 271–292). Moskva: Izdatel‘stvo «Obshchestvennaia Akademiia nauk rossiĭskikh nemtsev».
• German, A., & Pleve, I. R. (2002). Nemtsy Povolzh‘ia: kratkiĭ istoricheskiĭ ocherk. Saratov: Izd-vo Sarat. un-ta.
• German, A., Ilarionova, T. S., & Pleve, I. R. (2007). Istoriia nemtsev Rossii: uchebnoe posobie. Moskva: MSNK-Press.
• Ilarionova, T. S. (2006). Pechat’ rossiĭskikh nemtsev. In O. Kubitskaia et al. (Ed.), Nemtsy Rossii: ėntsiklopediia (Vol. 3, pp. 67–76). Moskva: Izdatel‘stvo «Obshchestvennaia Akademiia nauk rossiĭskikh nemtsev».
• Iwanow, M. (1991). Pierwszy naród ukarany: Polacy w Związku Radzieckim 1921–1939. Warszawa; Wrocław: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
• Kovalenko, E. G. (1995). Novyĭ slovar‘ sokrashcheniĭ russkogo iazyka [NSSRJa]. Moskva: Izdatel’stvo ĖTS.
• Lebioda, T. (2004). Niemcy rosyjscy w polityce RFN na tle ich znaczenia w Rosji i relacjach niemiecko-rosyjskich w latach 1763–2003. Wrocław: Arboretum.
• Litvinova, I. N. (2007). Nemtsy-predprinimateli Saratovskogo kraia. In N. Ė. Bashkau (Ed.), Russkie i nemtsy: ot protivostoianiia k vzaimodeĭstviiu: materialy nauchno-prakticheskogo seminara «Problemy istoriografii i istochnikovedeniia istorii rossiĭskikh nemtsev», Volgograd (pp. 58–72). Volgograd.
• Mędelska, J. (2010). Skrótowce porewolucyjne w pierwszych radzieckich słownikach dwujęzycznych. Acta Baltico-Slavica, 34, 73–88.
• Mędelska, J., & Cieszkowski, M. (2012). Pierwsze sowietyzmy w niemczyźnie współczesnej: na podstawie porewolucyjnego słownika rosyjsko-niemieckiego. In A. Kątny (Ed.), Sprach- und Kulturkontakte in Europas Mitte: Studien zur Slawistik und Germanistik (pp. 91–111). Frankfurt am Main: Lang-Ed.
• Mędelska, J., Cieszkowski, M., & Jankowiak-Rutkowska, M. (2014). O slove Arbuse, odnom iz pervykh rusizmov v iazyke rossiĭskikh nemtsev, Jazykovedny časopis, 65(cz. 1), 5–21.
• Meromskiĭ, A. (1930). IAzyk sel’kora. Moskva: Izd-vo “Federatsiia”.
• Moskaliuk, L. I. (2003). IAvleniia interferentsii v leksiko-semanticheskoĭ sisteme ostrovnykh nemetskikh govorov. In R. A. Tomilov & T. B. Smirnova (Eds.), Nemtsy Sibiri: istoriia i kul‘tura (pp. 167–172). Novosibirsk.
• Ostroukh, I. G., & Shervud, E. A. (1995). Rossiĭskie nemtsy: vklad v istoriiu i kul‘turu (XVII – nachalo ХХ vv.). In E. A. Shervud (Ed.), Rossiĭskie nemtsy na Donu, Kavkaze i Volge: materialy Russko-Germanskoĭ nauchnoĭ konferentsii, 22–26 sentiabria 1994 g. Moskva (pp. 11–25). Moskva.
• Pfohl, E. (Ed.). (1934). Kurzwort-Lexikon [KWL]. Stuttgart: Muth.
• Pinkus, B., & Fleischhauer, I. (1987). Die Deutschen in der Sowjetunion: Geschichte einer nationalen Minderheit im 20. Jh. (K.-H. Ruffmann, Ed.). Baden-Baden: Nomos.
• Pleve, I. R. (1995). Manifest Ekateriny II ot 22 iiulia 1763 g.: obeshchaniia i real’nost’. In E. A. Shervud (Ed.), Rossiĭskie nemtsy na Donu, Kavkaze i Volge: materialy Russko-Germanskoĭ nauchnoĭ konferentsii, 22–26 sentiabria 1994 g. Moskva (pp. 26–32). Moskva.
• Pleve, I. R. (2000). Nemetskie kolonii na Volge vo vtoroĭ polovine XVIII veka. Moskva: Gotika.
• Prib, A. (2007). Nemetskie kolonisty Rossii 1783-2006: istoricheskiĭ occherk. Augsburg: Waldemar Weber Verlag.
• Rogozhnikova, R. P. (Ed.). (1991). Svodnyĭ slovar’ sovremennoĭ russkoĭ leksiki [SSSRL] (Vols. 1-2). Moskva: Izdatel’stvo «Russkiĭ iazyk».
• Sinner, P. (1923). Kurzgefaßte Geschichte der deutschen Wolgakolonien. In Beiträge zur Heimatkunde des deutschen Wolgagebiets: mit einer Karte und einer Tabelle (pp. 5–28). Pokrowsk (Kosakenstadt): Abt. f. Volksbildung d. Gebiets d. Wolgadeutschen.
• Smirnitskaia, S. V. (2002). Nemetskoiazychnaia pressa v Rossii. In S. V. Smirnitskaia, Trudy po germanistike i istorii iazykoznaniia (pp. 239–244). Sankt-Peterburg: Nauka.
• Sobchak, M. (2011). Strukturnye tipy russkikh poslerevoliutsionnykh abbreviatur: na materiale moskovskogo russko-pol’skogo slovaria ot 1933 goda. Slavia Orientalis, 60(3), 405–417.
• Sobchak, M. (2012). Abbreviaturnye obrazovaniia – novoe v russkom iazyke XX veka. In A. A. Biliukina (Ed.), Novoe v sovremennoĭ filologii: materialy VI Mezhdunarodnoĭ nauchno-prakticheskoĭ konferentsii (pp. 41–44). Moskva.
• Sobchak, M. (2013). Abbreviatury v russko-pol’skoĭ leksikografii XX veka. In T. A. IAshchenko (Ed.), Materialy Mezhdunarodnoĭ nauchno-prakticheskoĭ konferentsii, posviashchennoĭ 45-letiiu kafedry metodyki prepodavaniia filologicheskikh distsiplin i 40-letiiu mezhdunarodnogo obrazovaniia v SNG-TNU, Simferopol’ (pp. 72–74). Simferopol’.
• Sobczak, M. (2011). Pierwsze radzieckie skrótowce porewolucyjne w dwujęzycznym opisie leksykograficznym: zamierzenia badawcze. In V. P. Kazarin (Ed.), Krymsko-pol’skiĭ sbornik nauchnykh rabot (pp. 225–228). Simferopol’: Universum.
• Sobczak, M. (2012). Wybrane problemy przekładu skrótowców na podstawie rosyjsko-niemieckiego słownika A. Nesslera. In J. Mędelska & E. Titarenko (Eds.), Dialog kultur: języki wschodniosłowiańskie w kontakcie z polszczyzną i innymi językami europejskimi (pp. 211–223). Bydgoszcz – Symferopol: Wydawnictwo Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego.
• Stricker, G. (1997). Fragen an die Geschichte der Deutschen in Rußland. In G. Stricker (Ed.), Deutsche Geschichte im Osten Europa: Rußland (pp. 13–20). Berlin: Siedler.
• Ushakov, D. N. (Ed.). (1934-1940). Tolkovyĭ slovar’ russkogo iazyka [TSRJa] (Vols. 1-4). Moskva.
• Wahrig, G. (1986). Deutsches Wörterbuch: mit einem Lexikon der deutschen Sprachlehre [WDW]. München: Mosaik-Verl.
• Zhirmunskiĭ, V. M. (1933). Itogi i zadachi dialektologicheskogo i ėtnograficheskogo izucheniia nemetskikh poseleniĭ SSSR. Sovetskaia ėtnografiia, (2), 84–112.
• Zinkovskaia, N. IA. (1981). Nekotorye osobennosti iazykovoĭ situatsii v naselennykh punktakh s russko-nemetskim naseleniem. In IAzyki i toponimiia Altaia: mezhvuzovskiĭ sbornik (pp. 98–106). Barnaul: Altaĭskiĭ gosudarstvennyĭ universitet.
• Zinner, P. I. (1925). Nemtsy Nizhnego Povolzh’ia: vydaiushchiesia deiateli iz koloniĭ Povolzh’ia. Saratov.

Identifiers

DOI

10.11649/abs.2014.007