Konflikty benedyktynów jeżowskich z opatami lubińskimi w XV i XVI wieku w świetle kroniki klasztornej Bartłomieja z Krzywinia

• Authors: Kąś Łukasz

Title variants

EN

Conflits of Benedictines from Jeżów with the abbots of Lubiń in the 15th and 16th century in the light of the chronicle of Bartholomaeus Crivinius [Bartłomiej z Krzywinia]

• Languages of publication: PL EN

Abstracts

PL

Jeżów to ostatnia z XII-wiecznych fundacji benedyktyńskich na ziemiach polskich. Klasztor od początku pomyślany został jako prepozyturą opactwa benedyktynów w Lubiniu. U schyłku średniowiecza benedyktyni jeżowscy podjęli pierwsze próby zmierzające do likwidacji niektórych obciążeń na rzecz opactwa. Okoliczności sporów, poznajemy dzięki XVII-wiecznemu dziejopisowi klasztornemu Bartłomiejowi z Krzywinia. Jego kronika jest wiarygodnym źródłem, dzięki któremu możemy przyjrzeć się dynamice konfliktów, mechanizmom ich przebiegu, rozświetlić problematykę skutków, zarówno krótko, jak i długofalowych. Ostatecznie próby zrzucenia niektórych ciężarów (np. daniny sukna) podejmowane przez benedyktynów jeżowskich w XV i XVI w. zakończyły się niepowodzeniem i doprowadziły w konse-kwencji do jeszcze większego zbliżenia prepozytury z opactwem w Lubiniu. Wypra-cowane wówczas rozwiązania formalno-prawne, wprowadzone później oficjalnie do statutów kapituły lubińskiej, okazały się być bardzo trwałe, ponieważ w późniejszym okresie, nie dochodziło już do tak gwałtownych i głębokich konfliktów.

EN

Jeżów is the last of the 12th-century Benedictine foundations in Poland. From the very beginning, the monastery was conceived as a prepositure of the Benedictine Abbey in Lubiń. In the late Middle Ages, the Benedictines of Jeżów made the first attempts to eliminate some financial burdens towards the abbey. The circumstances of the conflict are known thanks to the 17th century monastery chronicler Bartholomaeus Crivinius. His chronicle is a reliable source, thanks to which we can look at the dynamics of conflicts and the mechanisms of their course as well as cast some light on the short and long term effects. Ultimately, the attempts to avoid financial burdens made in the 15th and 16th centuries ended in failure and, as a consequence, led to even greater rapprochement. The formal and legal solutions developed at that time, later officially introduced into the statutes of the Lubiń Chapter, proved to be very durable, because in the later period such violent and deep conflicts no longer occurred.

Keywords

PL

mnisi; opactwo; prepozytura

EN

monks; abbey; prepositure

• Publisher: Instytut Wydawniczy Księży Misjonarzy
• Journal: Nasza Przeszłość. Studia z dziejów Kościoła i kultury katolickiej w Polsce
• Year: 2019
• Volume: 132
• Pages: 53-65

Contributors

author

Kąś Łukasz

References

• Źródła drukowane
• Kodeks dyplomatyczny Wielkopolski, t. 5, wyd. F. Piekosiński, Poznań 1878-1881.
• Dokumenty opactwa benedyktynów w Lubiniu z XII-XV wieku, wyd. Z. Perza-nowski (KDW, s. n., 1), Warszawa-Poznań 1975.
• Literatura
• Opracowania
• W. Abraham, Organizacja kościoła w Polsce do połowy XII w., Lwów 1893.
• J. Bieniak, Polska elita polityczna XII w., Część. III. A. Arbitrzy książąt-Krąg rodzinny Piotra Włostowica, Społeczeństwo Polski średniowiecznej, red. S. K. Kuczyński, t. 4, Warszawa 1990, s. 13-74.
• F. Bogdan, Sprawa wyjęcia polskich benedyktynów spod władzy biskupiej w epoce przedtrydenckiej. Studium historyczno-prawne, Sacrum Poloniae Millenium, t. 10, Rzym 1964, s. 19-40.
• M. Chwaliszewski, Żywot i cuda wielebnego sługi o. Bernarda z Wąbrzeźna, Poznań 1881.
• M. Derwich, Monastycyzm benedyktyński w średniowiecznej Europie i Polsce. Wybrane problemy, Wrocław 1998.
• J. Dobosz, Monarchia i możni wobec Kościoła w Polsce do początku XIII w., Poznań 2002.
• M. T. Gronowski, Zwyczajni klasztor, zwyczajni mnisi. Wspólnota tyniecka w średniowieczu, Kraków 2007.
• M. Kanior, Polska Kongregacja Świętego Krzyża 1709-1864, Kraków 2000.
• I. Kwilecka, Nieznany pisarz wielkopolski Tomasz Łysy z Zbrudzewa, [w:] Munera Posnaniensia. Księga pamiątkowa UAM w Poznaniu dla uczczenia 600-lecia założenia Uniwersytetu Jagiellońskiego, red. G. La-buda, Poznań 1965, s. 220.
• Liber fraternitatis Lubiniensis, wyd. F. Papee, [w:] Monumenta Poloniae Historica, t. 5, Lwów 1888, s. 566-567.
• Liber mortuorum Lubiniensis ordinis Sancti Benedicti, wyd. W. Kętrzyński, [w:] Monumenta Poloniae Historica, t. 5, Lwów 1888, s. 585-652.
• K. Pacuski, Początki benedyktyńskiego opactwa św. Wojciecha na grodzie płockim, Społeczeństwo Polski średniowiecznej, red. S. K. Kuczyński, t. 5, Warszawa 1992, s. 135-152.
• Z. Perzanowski, Opactwo benedyktyńskie w Lubiniu. Studia nad fundacją i rozwojem uposażenia w średniowieczu, Wrocław 1978.
• J. Płocha, Najdawniejsze dzieje benedyktynów z Mogilna, Wrocław-War-szawa-Kraków 1969.
• P. Sczaniecki, Bartłomiej z Krzywinia, Encyklopedia katolicka, t. 2, Lublin 1976, kol. 78-79. W. Semkowicz, Ród Awdańców w wiekach średnich, [w:] Roczniki Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, (45), 1919, s. 161-314.
• M. L. Wójcik, Rozbrat Jemielnicy z Rudami. Ze studiów nad wzajemnymi relacjami górnośląskich cysterskich, [w:] Klasztor w Kościele średnio-wiecznym i nowożytnym, red. M. Derwich, A. Pobóg-Lenartowicz, Warszawa-Wrocław-Opole 2010, s. 409-427.
• Czasopisma
• F. Bogdan, Sprawa egzempcji benedyktynów w Polsce średniowiecznej, „Nasza Przeszłość”, 9, 1959, 51-89.
• M. Cetwiński, Jeszcze o fundacji opactwa benedyktynów w Lubiniu, „Sobótka”, (36), 1981, s. 455-463.
• G. Labuda, Początki klasztoru w świetle źródeł pisanych, [w:] Materiały sprawozdawcze, z. 1, 1978, s. 1-59.
• Z. Perzanowski, Honorarium autorskie Galla-Anonima, „Nasza Przeszłość”, (9), 1959, s. 19-37.
• B. Urban, Bartłomiej z Krzywinia i jego kronika, „Zeszyty Lubińskie”, z. 3, s. 22-25.
• J. Urban, Prepozytury opactwa benedyktynów w Lubiniu w XVI w., „Zeszyty Lubińskie”, 1995, s. 27-41.
• Słowniki
• Słownik łaciny średniowiecznej w Polsce, red. M. Plezia, t. 5, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk-Łódź 1978-1984.