Koncepcja „owoców zatrutego drzewa” a swobodna ocena dowodów w orzecznictwie sądów polskich i Europejskiego Trybunału Praw Człowieka

• Authors: Mariusz Lewandowski

Title variants

EN

The relation between the fruit of the poisonous tree concept and the rule of free appraisal of evidence in view of Polish and European Union law

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

W polskim postępowaniu karnym obowiązuje tzw. zasada swobodnej oceny dowodów, która znajduje uregulowanie w przepisie art. 7 k.p.k. Cytowana zasada sprowadza się do kształtowania przez organy procesowe stanowiska w sprawie w oparciu o wszystkie przeprowadzone dowody oceniane swobodnie, z uwzględnieniem zasad prawidłowego rozumowania oraz wskazań wiedzy i doświadczenia życiowego. Konsekwencją stosowania tego przepisu jest nieobowiązywanie tzw. zasady „owoców zatrutego drzewa”. Innymi słowy, dowód uzyskany przez organy państwowe niezgodnie z przepisami nie traci swojej mocy dowodowej oraz może być oceniany w procesie karnym przy merytorycznym rozpoznaniu sprawy. Nawet przeprowadzenie w sposób ewidentnie wadliwy czynności z udziałem oskarżonego nie zwalniało sądu właściwego do rozpoznania sprawy od oceny wiarygodności uzyskanych w taki sposób dowodów oraz ich przydatności dla czynionych ustaleń stanu faktycznego w sprawie. Kodeks postępowania karnego nie stanowi wprost o zasadzie zakazu spożywania owoców zatrutego drzewa, zawiera natomiast zakazy dowodowe, które modelują dochodzenie do prawdy materialnej w procesie karnym. Omawiane zakazy, które stanowią odstępstwo od zasady prawdy materialnej obowiązują wyłącznie w zakresie określonym przez prawo i w jego mocy. Wykluczona jest ich rozszerzająca interpretacja czy odwoływanie się do nich na zasadzie analogii. Jednakże przepisy te nie odnoszą się do powyższej zasady, nawet w pośredni sposób. Faktorem wykorzystania materiału dowodowego w procesach karnych, uzyskanego z naruszeniem ustawowych norm, jest orzecznictwo sądów powszechnych oraz Sądu Najwyższego. Na tle dorobku orzeczniczego, zwłaszcza sądów apelacyjnych oraz SN, można zaobserwować proces ewolucji, która zmierza do ograniczenia, jako niezgodnego z Konstytucją RP, „spożywania owoców zatrutego drzewa”. Problematyką zasady „fruits of poisoned tree” zajmował się również Europejski Trybunał Praw Człowieka w Strasburgu.

EN

Polish criminal procedure includes so-called principle of free appraisal of evidence, which is regulated by article 7 of the Code of Penal Procedure. The aforementioned article states that “the agencies responsible for the proceedings shall make a decision on the basis of their own conviction, which shall be founded upon evidence taken and appraised at their own discretion, with due consideration to the principles of sound reasoning and personal experience”. Consequently, applying the aforementioned principle results in not applying the so-called principle of fruits of poisoned tree. In other words, evidence obtained in discord with law is not losing its power and may be taken into account during giving verdict in trial. Even obtained in the obviously wrong way evidence will be analyzed by the appropriate Court of law and will be appraised whether it is enough credible to be used in a trial or not. The situation is more serious when such evidences are the only one that Prosecutor got and create all accusations on the ground of it. The Code of Penal Procedure does not directly refer to the principle of fruits of poisoned tree. However, it constitutes definite evidence restrictions, which creates barriers in process of discovering the truth in trial. There is a strict regulation of those evidence restrictions, which cannot be interpreted in the large extent and with using analogy. Those evidence rules does not refer to aforementioned principle as well. The criterion of using evidence in trials, that was obtained in discord with law, will be case law of common courts and the Supreme Court. On the background of aforementioned case law it is very easy to notice the evolution, which leads to limitation of applying the principle of fruits of poisoned tree. Issues of the aforementioned principle were conscientiously analyzed by the European Court of Human Rights in Strasbourg.

Keywords

PL

swobodna ocena dowodów; owoce zatrutego drzewa; zakazy dowodowe; prawda materialna; dowody niekonwencjonalne

EN

free appraisal of evidence; fruits of poisoned tree; evidence restrictions; true fact situation; unconventional evidences

• Publisher: Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
• Journal: Studia Prawa Publicznego
• Year: 2013
• Issue: 2
• Pages: 127-146

Contributors

author

Mariusz Lewandowski

• Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu

References

• Doda Z., Gaberle A., Dowody w procesie karnym, Warszawa 1995.
• Grzegorczyk T., Tylman J., Polskie postępowanie karne, Warszawa 2007.
• Jasiński W., Karnoprocesowa dopuszczalność dowodów uzyskanych w wyniku tortur (standardy strasburskie), „Państwo i Prawo” 2011, nr 5.
• Nowicki M.A., Wokół Konwencji Europejskiej. Komentarz do Europejskiej Konwencji Praw Człowieka, Warszawa 2009.
• Pływaczewski E., Przestępczość zorganizowana i jej zwalczanie w Europie Zachodniej, Warszawa 1992.
• Skorupka J., Eliminowanie z procesu karnego dowodu zebranego w sposób sprzeczny z ustawą, „Państwo i Prawo” 2011, nr 3.
• Waltoś S., Owoce zatrutego drzewa, Kraków 2010.
• Waltoś S., Proces karny. Zarys systemu, Warszawa 2005.
• Węglowski M.G., Glosa do postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 26 kwietnia 2007 r., sygn. akt I KZP 6/07, „Prokuratura i Prawo” 2009, nr 2.

Notes

PL

I. Artykuły

EN

I. Papers

Identifiers

ISBN

978-83-232-2599-7