Wiedza o kulturze kluczem do rozumienia i interpretacji tekstu literackiego we współczesnej praktyce dydaktycznej

• Authors: Jolanta Greń-Kulesza

Title variants

RU

Роль культурного контекста в понимании и интерпретации русской литературы в современном дидактическом процессе

EN

Culture Studies as the Key to Understanding and Interpreting Literary Texts in the Modern Didactic Practice

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Artykuł jest poświęcony roli wiedzy na temat kultury rosyjskiej, którą traktuję jako warunek konieczny do właściwego rozumienia i interpretacji tekstów literackich. Ponieważ „myślimy o sobie w kategoriach własnej kultury” (A. Guriewicz), istotne jest, aby student miał wiedzę na temat kontekstu kulturowego, w jakim rozwijała się i funkcjonowała literatura rosyjska na przestrzeni wieków. Kulturowe kompetencje powinny wypływać z wiedzy dotyczącej kulturotwórczej roli prawosławia, historii Rosji oraz specyfiki jej życia społeczno-politycznego. Wymienione czynniki zdeterminowały rozwój określonych kategorii kulturowych (cierpienie i ofiara, los, przestrzeń, Wschód i Zachód, soborowość, prawo i inne), tworzących właściwy dla rosyjskiej kultury „układ współrzędnych”, zgodnie z którym uczestnicy wschodniego kręgu kulturowego postrzegają, rozumieją, definiują i doświadczają otaczającą ich rzeczywistość. Najwierniejszy jej obraz przedstawia literatura, której lektura powinna zawierać świadomość odmienności kulturowej poznawanych tekstów oraz umiejętność wskazania, rozumienia i interpretacji zgodnej z „kulturowym DNA”. Taki ogląd literatury umożliwia tzw. kulturowy zwrot teorii, wzbogacający literaturoznawstwo o nowe języki, dzięki którym literaturę można czytać na nowo i interpretować ją w różnych kontekstach.

RU

Статья посвящается вопросу роли культурного контекста в процессе чтения, понимания и интерпретации текстов русской литературы. А. Гуревич считает, что «думаем о себе в категориях собственной культуры», поэтому студент должен знать культурные условия, в которых развивалась и функционировала русская литература на протяжении веков. Итак, студент должен осознавать и учитывать особую роль и значение православия в истории России, а также в формировании её общественно-политической и культурной жизни. Определяющая роль православия отразилась в культурных категориях (страдание и жертва, судьба, пространство, соборность, право, Восток-Запад и др.), которые создали определённую «систему координат», при помощи которой русские воспринимают окружающую их действительность. Литература, отражающая духовный, интеллектуальный и исторический опыт народа, даёт студенту возможность погрузиться в другое культурное пространство, узнать его «культурную ДНК». Современный подход к анализу литературного произведения должен учитывать широкий культурный фон (антропологическую, общественную, этническую перспективу художественного текста), и является возможным благодаря т.н. «культурному повороту», который значительно обогащает литературоведение и открывает новую перспективу для дидактического процесса.

EN

The article discusses a function of Russian culture studies, which is in my opinion, the necessary condition for proper understanding and interpreting literary texts. As we „think about ourselves in the categories of our own culture” (A. Guriewicz), it is crucial for a student to have knowldege on cultural context, in which Russian literature has been growing and functioning over the centuries. Cultural competences should come from the knowledge of culture producing of Ortodox Church, history of Russia and her social and political life. The presented factors determined the development of definite cultural categories (torment and sacrifice, fate, space, East and West, law and others), which form, for Russian culture, a proper „coordinate system”, according to which participants form the Eastern cultural sphere perceive, understand and define their reality. Literature presents the most accurate picture of it, and reading such literature should contain awarness of the texts’ cultural otherness and ability to point, to understand and to interpret them according to „cultural DNA”. Such literature perciving enables so-called cultural theory turn, enriching literary studies with new languages, thanks to which literature can be read and interpret in various contexts.

Keywords

PL

kategorie kulturowe; „kulturowe DNA”; kontekst kulturowy w literaturze; odmienność kulturowa; kulturowy zwrot teorii

RU

Культурные категории; «культурная ДНК»; культурный контекст в литературе; культурное отличие; «культурный поворот»

EN

cultural categories; „cultural DNA”; cultural context in literature; cultural otherness; cultural theory turn

• Publisher: Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II. Towarzystwo Naukowe KUL
• Journal: Roczniki Humanistyczne
• Year: 2016
• Volume: 64
• Issue: 7: Słowianoznawstwo
• Pages: 109-121

Contributors

author

Jolanta Greń-Kulesza

• Uniwersytet Opolski

References

• Afanasjew J.: Groźna Rosja, Warszawa 2005.
• Billington. J.H.: Ikona i topór. Historia kultury rosyjskiej, Kraków 2008.
• Burzyńska A.: Kulturowy zwrot teorii, [w:] Kulturowa teoria literatury. Główne pojęcia i problemy, red. M. Markowski, R. Nycz, Kraków 2006.
• Guriewicz A.: Jednostka w dziejach Europy. (Średniowiecze), Gdańsk–Warszawa 2002.
• Guriewicz A.: Kategorie kultury średniowiecznej, Warszawa 1976.
• Guriewicz A.: Kultura i społeczeństwo średniowiecznej Europy: exempla XIII, Warszawa 1997.
• Katalog wzajemnych uprzedzeń Polaków i Rosjan, red. A. Lazari, Warszawa 2006.
• Krzemień W.: Filozofia w cieniu prawosławia: rosyjscy myśliciele religijni XIX i XX w., Warszawa 1979.
• Mentalność rosyjska. Słownik, red. A. Lazari, Katowice 1995.
• Nizoł M.: Dylematy kulturowe międzynarodowej roli Rosji, Lublin 2004.
• Nycz R.: Kulturowa natura, słaby profesjonalizm. Kilka uwag o przedmiocie poznania literackiego i statusie dyskursu literaturoznawczego, [w:] Kulturowa teoria literatury. Główne pojęcia i problemy, red. M. Markowski, R. Nycz, Kraków 2006.
• Patrząc na Wschód. Przestrzeń. Człowiek. Mistycyzm, red. P. Brysacz, Białystok 2013.
• Smaga J.: Rosja w 20. stuleciu, Kraków 2002.
• Uspienski B., Żywow W.: Car i bóg. Semiotyczne aspekty sakralizacji monarchy w Rosji, Warszawa 1992.
• Wierzbicka A.: Język i naród: polski los i rosyjska sud’ba, „Teksty Drugie” 1991, z. 3(9).
• Wierzbicka A.: Słowa klucze. Różne języki – różne kultury, Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego 2007.
• Wyciszkiewicz E.: Współczesna Rosja wobec Zachodu, Łódź: Uniwersytet Łódzki 2003.
• Есаулов И.А.: Категория соборности в русской литературе, Петрозаводск 1995.
• Черняк М.А.: Современная русская литература, Санкт-Петербург–Москва 2004.

Identifiers

DOI

10.18290/rh.2016.64.7-7