Praktyki ukrywania. O pułapkach, pokusach i pożytkach z badań niejawnych

• Authors: Beata Bielska

Title variants

EN

Coverting Practices. About Traps, Temptations and Profits in Covert Research

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Tekst ma na celu przedstawienie krytycznej refleksji etycznej nad rozumieniem i wykorzystaniem badań ukrytych. Rozważając dylematy, przed jakimi staje badacz w terenie i próbując przeanalizować, jak można je rozwikłać, proponuję stosowanie innego, trafniejszego pojęcia odnoszącego się do nieujawniania informacji o badaniu – praktyki ukrywania. Sugeruję również sposób postępowania zakładający uwzględnienie aspektu niejawności jako immanentnej cechy procesu badawczego. Powyższe zagadnienia omawiane są przede wszystkimna przykładzie autorskiego badania kupowania prac magisterskich i licencjackich, uzupełniane zaś przykładami z innych przedsięwzięć badawczych, w których autorka miała okazję uczestniczyć. W analizach odnoszę się nie tylko do własnego doświadczenia, ale też do, niekiedy zaskakująco odmiennych, uregulowań w kodeksach etycznych.

EN

The goal of the text is to present the critical ethical reflexion on understanding and using covert research. I consider dilemmas that a researcher must face in the field. I also try to analyze how they may be solved. I propose using another and more accurate notion – covering techniques. I also suggest an approach assuming that secrecy is an immanent part of a research process. Those issues are discussed on the basis of the author’s study about selling and buying MA and bachelor theses. It is supplemented by the examples from other research projects the author had taken part in. I refer not only to my personal experience but also to different rules of codes of ethics. I propose the way of acting that could balance between cognitive benefits and subjects’ welfare.

Keywords

PL

praktyki ukrywania; badanie ukryte; badania jawne; obserwacja; eksperyment

EN

covering techniques; covert research; overt research; observation; experiment

• Publisher: Uniwersytet Łódzki. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego
• Journal: Przegląd Socjologii Jakościowej
• Year: 2016
• Volume: 12
• Issue: 3
• Pages: 70-87

Contributors

author

Beata Bielska

• Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu

References

• Allen Charlotte (1997) Spies Like Us. When Sociologists Deceive Their Subjects.„Lingua Franca”, vol. 7, no. 9, s. 1–8 [dostęp 24 września 2015 r.]. Dostępny w Internecie: ‹http://isites.harvard.edu/fs/docs/icb.topic205747.files/November_19/Allen_Spies_Like_Us.pdf›.
• American Anthropological Association (2012) Principles of Professional Responsibility[dostęp 24 września 2014 r.]. Dostępny w Internecie: ‹http://ethics.aaanet.org/ethics-statement-0-preamble/›.
• American Sociological Association (1999)Code of Ethics and Policies andProcedures of the ASA Committee on Professional Ethics[dostęp 25 czerwca 2015 r.]. Dostępny w Internecie: ‹http://www.asanet.org/about/ethics.cfm›.
• Aronson Elliot, Wilson Timothy D., Akert Robin M. (1997) Psychologia społeczna. Przełożyli: Bezwińska Anna i inni. Poznań: Zysk i S-ka.
• Babbie Earl (2004) Badania społeczne w praktyce. Przełożyli Witold Betkiewicz i inni. Warszawa: PWN.
• Berger Peter L. (2003) Zaproszenie do socjologii. Przełożył Janusz Stawiński. Warszawa: PWN.
• Bielska Beata (2015) Magisterkę kupię. Sprzedawanie i kupowanie pracy dyplomowych jako element studenckiej kultury nieuczciwości. Toruń: Wydawnictwo UMK.
• British Sociological Association (2002)Statement of Ethical Practice for the British Sociological Association[dostęp 24 września 2015 r.]. Dostępny w Internecie: ‹http://www.britsoc.co.uk/about/equality/statement-of-ethical-practice.aspx›.
• Bulmer Martin (1980) Comments on ‘The Ethics of Covert Methods.„The British Journal of Sociology”, s. 59–65.
• Bulmer Martin (1982) When Is Disguise Justified? Alternatives to Covert Participant Observation.“Human Sciences Press”, s. 251–264.
• Burawoy Michael (2004) O socjologię publiczną. Przemówienie prezydenckie z roku 2004[dostęp 25 września 2015 r.]. Dostępny w Internecie: ‹http://burawoy.berkeley.edu/PS/Translations/Poland/ASA.Polish.pdf›.
• Calvey David (2008) The Art and Politics of Covert Research: Doing ‘Situated Ethics’ in the Field.„Sociology”, vol. 42, no.5, s. 905–918.
• Chomczyński Piotr (2006) Wybrane problem etyczne w badaniach. Obserwacja uczestnicząca ukryta. „Przegląd Socjologii Jakościowej”, t. 2, nr 1, s. 68–87 [dostęp 24 września 2015 r.]. Dostępny w Internecie ‹http://www.qualitativesociologyreview.org/PL/volume2_pl.php›.
• Christians Clifford G. (2010) Etyka i polityka w badaniach jakościowych. Przełożył Przemysław Pluciński [w:]Norman K. Denzin i Yvonna S. Lincoln, red., Metody badań jakościowych, t. 1. Warszawa: PWN, s. 207–244.
• Co robimy? (b.d.)[dostęp 17 września 2015 r.]. Dostępny w Internecie: ‹http://www.izmalkowa.com/co-robimy/badania-pozadeklaracyjne›.
• Frankfort-Nachmias Chava, Nachmias David (2001) Metody badawcze w naukach społecznych. Przełożyła Elżbieta Hornowska. Warszawa: Zysk i S-ka.
• Hammersley Martyn,Atkinson Paul (2000) Metody badań terenowych. Przełożył Sławomir Dymczyk. Poznań: Zysk i S-ka.
• Homan Roger (1980) The Ethics of Covert Methods.„The British Journal of Sociology”, no. 1, s. 46–59.
• ICC/ESOMAR (2008) Międzynarodowy Kodeks Badań Rynku i Badań Społecznych[dostęp 25 czerwca 2014 r.]. Dostępny w Internecie: ‹http://www.ofbor.pl/public/File/Miedzynarodowy_Kodeks_Badan_Rynku_i_Badan_Spolecznych.pdf›.
• International Sociological Association (2001) Code of Ethics[dostęp 25 czerwca 2014 r.]. Dostępny w Internecie: ‹http://www.isa-sociology.org/about/isa_code_of_ethics.htm›.
• Janiszewski Ludwik (1970) O obserwacji uczestniczącej na statku morskim. „Studia Socjologiczne”, nr 1, s. 303–318.
• Jurkiewicz Joanna(2015)Żabka to koszmar. A na imię mu polski kapitalizm[dostęp 30 marca 2016 r.].Dostępny w Internecie: ‹http://www.krytykapolityczna.pl/artykuly/opinie/20150615/jurkiewicz-zabka-koszmar-na-imie-mu-polski-kapitalizm›.
• Kafar Marcin (2010) O przełomie autoetnograficznym w humanistyce. W stronę nowego paradygmatu [w:] Bożena Płonka-Syroka, Michał Skrzypek, red., Doświadczanie choroby w perspektywie badań interdyscyplinarnych. Wrocław: Akademia Medyczna im. Piastów Śląskich, s. 335–352.
• Kerner Sandra i in.(2009) Co-operative Research Design on Alternative Agro-Food Networks.Graz: Inter University Research Centre on Technology Work and Culture, FP7 working papers.
• Kleszcz Irena (2004) Wykorzystanie ukrytej obserwacji uczestniczącej w badaniu stylu życia szarej strefy. „Kultura i Społeczeństwo”, nr 2, s. 189–202.
• Lincoln Yvonna S. (2010) Komisje etyczne i konserwatyzm metodologiczny. Wyzwanie dla i ze strony paradygmatu fenomenologicznego. Przełożył Marian Niezgoda [w:] Norma K. Denzin i Yvonna S. Lincoln, Metody badań jakościowych, t. 1, s. 245–280.
• Marx Gary T. (2003) Uwagi na temat odkrywania, gromadzenia i oceny ukrytych i brudnych danych. Przełożył Daniel Wicenty.„ASK. Społeczeństwo, Badania, Metody”, nr 12, s. 7–50.
• Miszewski Kamil (2005) Socjolog w kryminale: więzienie jako nieprzyjazny teren badań. „Studia Socjologiczne”, nr 3, s. 65–92.
• Miszewski Kamil (2007) Kiedy badacz jest tajnym agentem. O postrzeganiu niejawnej obserwacji uczestniczącej jako etycznie problematycznej, metodach badań ilościowych, zakulisowych wymiarach życia społecznego i ich związku ze wszystkim tym, o czym przed chwilą. „Przegląd Socjologii Jakościowej”, t. 3, nr 2, s. 33–62 [dostęp 24 września 2015 r.]. Dostępny w Internecie ‹http://www.qualitativesociologyreview.org/PL/volume4_pl.php›.
• Polskie Towarzystwo Socjologiczne (2012) Kodeks etyki socjologa[dostęp 12 maja 2012 r.]. Dostępny w Internecie: ‹http://socjolekt.uni.opole.pl/wp-content/uploads/2012/04/Polskie-Towarzystwo-Socjologiczne-Kodeks-Etyki-Socjologa.pdf›.
• Sojak Radosław, Wicenty Daniel (2005) Zagubiona rzeczywistość. O społecznym konstruowaniu niewiedzy. Warszawa: Oficyna Naukowa.
• Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. o ochronie danych osobowych (1997)Dz.U. 2014 poz. 1182[dostęp 28 września 2015 r.]. Dostępny w Internecie: ‹http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU20140001182›.
• Zarząd Stowarzyszenia „Obywatele Obywatelom”(2016)Oświadczenie Stowarzyszenia w sprawie książki „Dekada ajentów”[dostęp 30 marca 2016 r.].Dostępny w Internecie: ‹https://wspieram.to/zabka›.