Przekłady biblijne na słowiańskie mikrojęzyki literackie

• Authors: Lewaszkiewicz Tadeusz

Title variants

EN

Translations of the Bible into Slavic literary microlanguages

• Languages of publication: PL

Abstracts

EN

So far, more than 20 Slavic literary microlanguages have been identified, differing by the level of linguistic polyvalence they have achieved. The sources from which microlanguages derive their language efficiency are usually (at least for a certain time) the respective Slavic macrolanguages (such as Polish, Czech or Slovenian) characterized a longstanding literary tradition and use by distinguished representatives of the nation. Codificators of Slavic microlanguages attempt to increase their prestige in various ways. One of the methods of proving that a nascent literary language is functionally efficient and worthy of international recognition is the translation of world literature classics, including the whole or parts of the Bible. Translators of the Bible are, in a certain sense, following in the footsteps of their predecessors who intellectualized folk dialects or not yet fully effective written languages, transforming them into literary languages. As far as Slavic microlanguages are concerned, the richest collection of biblical writings can be found among the Lusatians, with the entire Protestant version of the Bible having been translated into Lower Sorbian and the entire Protestant and Catholic versions into Upper Serbian. The entire New Testament or the four Gospels have been translated into the following Slavic microlanguages: Cashubian, Prekmurje Slovene, Ruthenian, Banat Bulgarian and West Polesian. In case of the Silesian, Podhale, Carpatho-Rusyn (Lemko) and Eastern Slovakian microlanguages, only portions of the NT are available.

Keywords

PL

słowiańskie mikrojęzyki literackie; przekłady Biblii; prestiż językowy; intelektualizacja dialektów ludowych

EN

Slavic literary microlanguages; Bible translations; language prestige; intellectualization of folk dialects

• Publisher: Akademia im. Jakuba z Paradyża w Gorzowie Wielkopolskim
• Journal: Język. Religia. Tożsamość
• Year: 2017
• Issue: 1(15)
• Pages: 145-162

Contributors

author

Lewaszkiewicz Tadeusz

• Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu

References

• Balowska G., 2013, Laski mikrojęzyk literacki w kontekście społecznym i kulturalnym, Racibórz.
• Breza E., 1993, Ewangelie po kaszubsku, „Pomerania”, nr 2, s. 30-34.
• Breza E., 1994, Przekład Ewangelii na kaszubski ks. Franciszka Gruczy a tradycja polskich przekładów Pisma Św., [w:] Jan Jakub Wujek tłumacz Biblii na język polski w czterechsetną rocznicę wydania Nowego Testamentu. Księga referatów wygłoszonych na konferencji 26 kwietnia 1993, Łódź, s. 171-186.
• Browning R., 1983, Medieval and modern Greek, Cambridge.
• Czesak A., 2003, Czy możliwa jest Biblia po śląsku? Stereotypy Ślązaków i ich mowy, [w:] Stereotyp a przekład, red. U. Kropiwiec, M. Filipowicz-Rudek, J. Konieczna-Twardzikowa, Kraków, s. 69-78.
• Czesak A., 2005, „Frazeologia biblijna” w przekładzie Ewangelii na gwarę podhalańską, [w:] Parémie národů slovanských II. Sborník příspĕvků z mezinárodní konference konané v Ostravĕ ve dnech 10-11.11.2004, red. J. Raclavská, Ostrava, s. 226-234.
• Czesak A., 2009, Biblia po śląsku i podhalańsku – fakty i kontrowersje, [w:] Polszczyzna biblijna – między tradycją a współczesnością, t. 2, red. S. Koziara, W. Przyczyna, Tarnów, s. 145-157.
• Czesak A., 2015, Współczesne teksty śląskie na tle procesów językotwórczych i standaryzacyjnych współczesnej Słowiańszczyzny, Kraków.
• Drwal K., 2004, Powstaje Biblia po góralsku, „Niedziela”, nr 13, http://www.niedziela.pl/xml.php?wyd – nd&nr – 17&doc – nd200413.xml.
• Дуличенко A. D., 1981, Славянские литературные микроязыки. (Вопросы формирования и развития), Таллин-Валгус.
• Дуличенко A. D., 2003-2004, Славянские литературные микроязыки. Образцы текстов, I-II, Тарту.
• Floryan W. (red.), 1977-1991, Dzieje literatur europejskich, t. 1-3, Warszawa.
• Hinze F., 1993, Zur neuen Übersetzung der vier Evangelien ins Kaschubische, Zeitschrift für Slawistik 38, s. 401-403.
• Иванова Д., 2002, Традиция и приемственост в новобългарските преводи на евангелието. Текстология и език, Пловдив.
• Kluge F., 1994, Eine Bibel für die Kaschuben, [w:] Kirche im Osten, Bd. 37, Hrsg. G. Schulz, Göttingen, s. 35-61.
• Kossowska M., 1968-1969, Biblia w języku polskim, t. I-II, Poznań.
• Krašovec J. (red.), 1998, Interpretation of the Bible = Interpretation der Bibel = Interprétation de la Bible = Intepretacija Svetega pisma, Ljubljana.
• Krzyżanowski A., 1857, Dawna Polska ze stanowiska jej udziału w dziejach postępującej ludzkości, skreślona w jubileuszowym Mikołaja Kopernika roku 1843, a teraz nowo-uporządkowana, przejrzana i życiorysem autora powiększona przez H. Skimborowicza. Część pierwsza, Warszawa.
• Kuzmič P., 1983, Vuk-Daničićevo Sveto Pismo i biblijska društva, Zagreb.
• Kwoka T., 2011, Języki rusińskie, [w:] Słowiańskie języki literackie. Rys historyczny, red. B. Oczkowa i E. Szczepańska, przy współpracy T. Kwoki, Kraków, s. 161-191.
• Lewaszkiewicz T., 1992a, Rola kontaktów językowych we wstępnym okresie formowania się słowiańskich języków literackich (na tle ogólniejszym), [w:] Z polskich studiów slawistycznych, Seria VIII: Językoznawstwo, Warszawa, s. 133-138.
• Lewaszkiewicz T., 1992b, Rola przekładów Biblii w formowaniu języków literackich europejskiego kręgu kulturowego, [w:] Biblia a kultura Europy, t. 1, red. M. Kamińska, E. Małek, Łódź, s. 232-248.
• Lewaszkiewicz T., 1995, Łużyckie przekłady Biblii. Przewodnik bibliograficzny, Warszawa.
• Lewaszkiewicz T., 2007, Sporne problemy języka dolnołużyckiego przekładu Nowego Testamentu Jakubicy (1548), [w:] Z polskich studiów slawistycznych, Seria XI: Językoznawstwo, Warszawa, s. 111-118.
• Lewaszkiewicz T., 2008, Podróż naukowa Andrzeja Kucharskiego po Słowiańszczyźnie odbyta w latach 1825-1830, [w:] Lo sviluppo della slavistica negli imperi europei/ Развитие славяноведения в европейских империях (Verona 16-17 ottobre 2007), a cura/ под редакцией S. Aloe, Milano, s. 39-48.
• Lewaszkiewicz T., 2011, Tendencje integracyjne/unifikacyjne i dezintegracyjne w historii języków słowiańskich, [w:] Лингвокультурное пространство современной Европы через призму малых и больших языков, red. И. В. Абисогомян, Tartu, s. 124-136.
• Lewaszkiewicz T., 2012, Problemy przekładów Biblii na języki ludowe w świecie słowiańskim (na tle europejskim), [w:] Chrześcijański Wschód i Zachód. Formy dialogu – Wzory kultury – Kody pamięci, red. I. Lis-Wielgosz, W. Jóźwiak, Poznań, s. 535-551.
• Lewaszkiewicz T., 2014, Między ideą wspólnego języka słowiańskiego i słowiańskimi mikrojęzykami literackimi, [w:] Przestrzenie językoznawcze. Prace dedykowane Profesor Irenie Sarnowskiej-Giefing. Poznańskie Spotkania Językoznawcze, t. 27, red. M. Graf, Poznań, s. 73-84.
• Lubaś W., 1998, Czy powstanie śląski język literacki?, „Język Polski”, z. 1-2, s. 49-56.
• Lubaś W., 2000, Europejski językowy globalizm i etnonacjonalny separatyzm, [w:] Kultura, język, edukacja, t. 3, red. M. Mrózek, Katowice, s. 87-103.
• Mackridge P., 1985, The modern Greek language, Oxford.
• Miszta A., 2007, Zagadnienie kodyfikacji ogólnej odmiany dialektu śląskiego w świetle parafraz Pisma Świętego na gwarę śląską, „Studenckie Zeszyty Językoznawcze”, 2, red. M. Mycawka, K. Sikora, Kraków, s. 73-88.
• Moszyński L., 1984, Wstęp do filologii słowiańskiej, Warszawa.
• Okuka M., Krenn G. (red.), 2002, Wieser Enzyklopädie des europäischen Ostens. Band 10. Lexikon der Sprachen des europäischen Ostens, Klagenfurt/Celovec, Wien, Ljubljana.
• Orožen M., 1996, Poglavja iz zgodovine slovenskega knjižnega jezika (od Brižinskih spomenikov do Kopitarja), Ljubljana.
• B. Osowski, 2011, Kodyfikacja morawskiego języka literackiego, [w:] Na styku kultury polskiej i czeskiej. Dziedzictwo – kontynuacje – inspiracje, red. M. Balowski, Poznań, s. 144-172.
• B. Osowski, 2013, Miejsce literackiej morawszczyzny w rzeczywistości językowej Moraw, [w:] Słowiańszczyzna dawniej i dziś – język, literatura, kultura. Monografia ze studiów slawistycznych, red. A. Kołodziej, M. Bańka-Kowalczyk, A. Nowakowska, Červený Kostelec, s. 187-194.
• Поп-Атанасов Ѓ., 1995, Библиjата за Македониjа и Македонците, Скопjе.
• Рижский М. И., 1978, История переводов Библии в России, Новосибирск.
• Schuster-Šewc H. (wyd.), 1996, Das Neue Testament der niedersorbischen Krakauer (Berliner) Handschrift: Ein Sprachdenkmal des 17. Jahrhunderts, Bautzen.
• Siatkowska E., 2004, Szkice z dziejów literackich języków słowiańskich, Warszawa.
• Siatkowski J., 1986, O specyfice czeskiej sytuacji językowej, [w:] Język i jego odmiany w aspekcie porównawczym, red. J. Majowa, Wrocław, s. 75-83.
• Siuciak M., 2015, Ideologizacja pojęć naród i język w świetle dyskusji o statusie Ślązaków i ich mowy, [w:] Odkrywanie słowa – historia i współczesność, red. U. Sokólska, Białystok, s. 147-160.
• Sławski F., 1988, Języki słowiańskie, [w:] Języki indoeuropejskie, t. II, red. L. Bednarczuk, Warszawa, s. 907-1004.
• Solak E., 1997, Nowobułgarska Biblia i jej język, Kraków.
• Sroka K. A., 1995, Śladami kaszubskich tłumaczeń Biblii, [w:] Nazwy i dialekty Pomorza dawniej i dziś, red. J. Treder, Gdańsk, s. 101-127.
• Sroka K. A., 1996, The renaissance of Kashubian and Bible translation, [w:] Kognitive Aspekte der Sprache, hrsg. K. A. Sroka, Tübingen, s. 233-242.
• Sroka K. A., 2000, Problems in Bible translation, [w:] Przekładając nieprzekładalne. Materiały z I Międzynarodowej Konferencji Translatorycznej (Gdańsk-Elbląg 1999), red. W. Kubiński i T. Z. Wolański, Gdańsk, s. 249-282.
• Stamatoski Z., 1999, Język macedońskich przekładów fragmentów Biblii od XIX wieku do czasów najnowszych i ich tło socjolingwistyczne, [w:] Język, literatura i kultura Słowian – dawniej i dziś III, red. B. Zieliński, Poznań, s. 121-129.
• Tambor J., 2006, Mowa Górnoślązaków oraz ich świadomość językowa i etniczna, Katowice.
• Todorović B., 2011, Język słoweński, [w:] Słowiańskie języki literackie. Rys historyczny, red. B. Oczkowa i E. Szczepańska, przy współpracy T. Kwoki, Kraków, s. 325-352.
• Topolińska Z., Vidoeski B., 1984, Polski ~ Macedoński. Gramatyka konfrontatywna (zarys problematyki). Zeszyt 1 (wprowadzenie), Wrocław.
• Treder J., 1996, Tłumaczenia Biblii na język kaszubski, [w:] Biblia w kulturze, red. S. Rzepczyński, Słupsk, s. 273-292.
• Treder J., 2002, Biblia po kaszubsku, [w:] Język kaszubski. Poradnik encyklopedyczny, red. J. Treder, Gdańsk, s. 22-23.
• Treder J., 2004, Translacja na kaszubski z greki (na podstawie Ewangelii św. Marka), [w:] Język religijny dawniej i dziś. Materiały z konferencji – Gniezno, 15-17 kwietnia 2002, red. S. Mikołajczak, ks. T. Węcławski, Poznań, s. 370-378.
• Walczak B., 2005, Uwagi o przekładzie Ewangelii na gwarę podhalańską, [w:] Język religijny dawniej i dziś II. Materiały z konferencji – Gniezno, 3-5 czerwca 2004, red. S. Mikołajczak, ks. T. Węcławski, Poznań, s. 293-301.
• Wicherkiewicz T., 2008, Opinia w kwestii poselskiej inicjatywy ustawodawczej o nadanie śląskiemu statusu języka regionalnego, [w:] Śląsko godka. Materiały z konferencji „śląsko godka – jeszcze gwara czy już język” z 30 czerwca 2008 roku, s. 120-124.
• Woźniakiewicz J., 2013, Języki kaszubski i friulijski. Zagrożenia i szanse. Porównanie stopnia zaawansowania procesów odchodzenia od języka, Kraków.
• Wronicz J., 2013, Mowa Ślązaków – gwara, dialekt czy język regionalny (w związku z próbą zmiany statusu prawnego), „LingVaria” VIII, 1 (15), s. 173-184.
• Wyderka B., 2010a, O języku śląskim, [w:] Studia dialektologiczne, t. 4, red. H. Kurek, A. Tyrpa, J. Wronicz, Kraków, s. 87-92.
• Wyderka B., 2010b, Słowiańskie języki regionalne w Polsce. Wizja czy rzeczywistość?, [w:] Symbolae grammaticae in honorem Boguslai Dunaj, red. R. Przybylska, J. Kąś, K. Sikora, Kraków, s. 277-282.