Dziecko jako podmiot katechezy w kontekście zmieniającej się sytuacji społeczno‑kulturowej

• Authors: Filipiak Artur

Title variants

EN

The child as the subject of catechesis in the context of changing socio‑cultural situation

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Dokumenty Kościoła na temat katechezy postulują postrzeganie dzieci jako aktywnych i świadomych podmiotów przekazu wiary. Artykuł podejmuje kwestię rozumienia podmiotowości dziecka w historii katechezy oraz problematykę dzieciństwa we współczesnej kulturze. Dzieci żyją w coraz bardziej skomplikowanym świecie, w którym dochodzą do głosu takie zjawiska jak indywidualizm, pluralizm i zerwanie z tradycją. W tym kontekście pojawia się pytanie o zadania, które ma do spełnienia katecheza, by sprostać wyzwaniom obecnego czasu i jednocześnie pozostać „wierną człowiekowi”. W tym celu konieczne jest przede wszystkim uznanie prawa dziecka do „pierwszej naiwności”, poszukiwanie adekwatnego języka oraz uczenie wiary, a nie tylko religii.

EN

Christian anthropology is personalistic, i.e. the man is a person who has unique position among other beings. The current catechetical documents of the Church require therefore that those to whom communication of the faith is addressed are seen as active, conscious subjects and not as passive objects of education. This also applies to children. Social changes of the past 20 years have had a decisive influence on the situation of the child in Poland. The article approaches the issue of understanding the child’s subjectivity in the history of catechesis as well as the problems of childhood in contemporary culture. It may be said that the children of today live in an increasingly complex world in which such processes as (i) individualism, (ii) pluralism and (iii) breaking the continuity of tradition come to the fore. In this context, the question arises what tasks catechesis has to perform, in order to meet the challenges of our times. At the same time catechesis should remain faithful to the principle that in the process of the faith communication, the child must be an active subject, conscious and co‑responsible, and not merely a silent and passive recipient. For this purpose it is necessary (i) to recognize the right of the child to “first naivety”, (ii) to search for an adequate language and (iii) to teach the faith, not just religion by means of incorporating elements of the celebration combined with recounting the history of salvation to the catechetical process.

Keywords

PL

dziecko; katecheza; pedagogika; personalizm chrześcijański; podmiotowość; przemiany kulturowe; wychowanie religijne

EN

catechesis; child; Christian personalism; cultural transformations; pedagogy; religious education; subjectivity

• Publisher: Gdańskie Seminarium Duchowne, Kuria Metropolitalna Gdańska
• Journal: Studia Gdańskie
• Year: 2011
• Issue: 28
• Pages: 43-71

Contributors

author

Filipiak Artur

• Wydział Teologiczny Uniwersytet im. Adama Mickiewicza Poznań

References

• Podaruj dzieciom… siebie, „Newsweek” 2011, nr 22, s. 6.
• Adamski F., Wprowadzenie: personalizm – filozoficzny nurt myślenia o człowieku i wychowaniu, w: Wychowanie personalistyczne, red. F. Adamski, Kraków 2005, s. 9‒19.
• Affemann R., Krank an der Gesellschaft, Stuttgart 1974.
• Ariès P., Geschichte der Kindheit, München 1988.
• Aszyk P., Prymat osoby. Personalistyczne przypomnienia, „Horyzonty wychowania” 2004, nr 6, s. 208‒219.
• Augustyn z Hippony, Pisma katechetyczne, Warszawa 1952, s. 1‒60.
• Bagrowicz J., Godność osoby fundamentem wychowania, w: Wychowanie personalistyczne, red. F. Adamski, Kraków 2005, s. 179‒212.
• Barciński Z., Czeczko K., Kosacz M., Maciejewski Z. P., „Czad” na katechezie,„Katecheta” 2000, nr 5, s. 63‒66.
• Bartnik C. S., Personalizm, Lublin 1995.
• Baudler G., Wahrer Gott als wahrer Mensch. Entwürfe zu einer narrativen Christologie, München 1977.
• Beck U., Risikogesellschaft. Auf dem Weg in eine andere Moderne, Frankfurt 1986.
• Benedykt XVI, Encyklika Deus caritas est, z dnia 25 grudnia 2005 r., Kraków 2006.
• Betz O., Durch Sinneserfahrung zur Sinnerfahrung, „Lebendige Katechese” 1983, nr 1, s. 1‒6.
• Betz O., Inhalte erzählend vermitteln, „Lebendige Katechese” 1987, nr 2, s. 106‒109.
• Biesinger A., Kinder nicht um Gott betrügen. Anstiftungen für Mütter und Väter, Freiburg‑Basel‑Wien 2005.
• Bucher A. A., »Wenn wir immer tiefer graben… kommt vielleicht die Hölle«. Plädoyer für die Erste Naivität, „Katechetische Blätter“ 1989, nr 9, s. 654‒662.
• Buckingham D., Nowe media – nowe postaci dzieciństwa? Zmieniające się środowisko kulturowe dzieci w erze technologii cyfrowej, w: Wprowadzenie do badań nad dzieciństwem, red. M. J. Kehily, Kraków 2008, s. 151‒169.
• Charytański J., Główne wątki adhortacji apostolskiej Jana Pawła II (cz. 1), „Katecheta” 1980, nr 3, s. 97‒108.
• Charytański J., Główne wątki adhortacji apostolskiej Jana Pawła II (cz. 2), „Katecheta” 1980, nr 4, s.145‒155.
• Chmaj L., Prądy i kierunki w pedagogice XX wieku, Warszawa 1962.
• Czaja A., Być Kościołem ewangelizującym czyli świadczyć o Miłości, w: Komisja Duszpasterstwa Konferencji Episkopatu Polski, Bądźmy świadkami miłości. Kościół niosący Ewangelię nadziei. Program duszpasterski Kościoła w Polsce na lata 2006‒2010. Rok 2009/2010, Poznań 2009, s. 191‒212.
• Czekalski R., Katecheza komunikacją wiary. Studium z katechetyki fundamentalnej, Płock 2006.
• Darowski R., Cielesno‑duchowy wymiar człowieka, w: Wychowanie personalistyczne, red. F. Adamski, Kraków 2005, s. 41‒58.
• Dietrich W., Spiel, w: Lexikon der Religionspädagogik, t. 2, red. N. Mette, F. Rikers, Neukirchen‑Vluyn 2001, kol. 2024‒2028.
• Dziekoński S., Katechizowany – przedmiot czy podmiot wychowania?, w: Dzisiejszy katechizowany. Stan aktualny i wyzwania, red. J. Stala, Kraków 2002, s. 26‒49.
• Emeis D., Schmitt K. H., Handbuch der Gemeindekatechese, Freiburg‑Basel‑Wien 1986.
• Entrich M., Verbrauchte Kirchensprache, „Lebendige Katechese“ 1996, nr 1, s. 15‒23.
• Fowler J., Stages of faith, New York 1981.
• Frisch H. J., Leitfaden Gemeindekatechese, Düsseldorf 1990.
• Gabriel K., Die Schülerinnen und Schüler von heute, „Katechetische Blätter“ 1991, nr 11, s. 755‒763.
• Gadacz T., Wychowanie jako spotkanie osób, „Znak“ 1991, nr 9, s. 57‒72.
• Geilen H., Katechese mit allen Sinnen, w: Glauben lernen – Glauben feiern. Katechetisch‑liturgische Versuche und Klärungen, red. G. Bitter, A. Gerhards, Stuttgart‑Berlin‑Köln 1998, s. 114‒128.
• Geppert H. J., Sie bekommen alles und haben nichts, w: Unterwegs zum Ich (Publik‑Forum extra), Oberursel 1991.
• Greulich W., Von Gott und der Welt sprechen lernen, w: Katechese im Umbruch, red. F. P. Tebartz‑van Elst, Freiburg‑Basel‑Wien 1998, s. 408‒421.
• Grom B., Psychologia religii. Ujęcie systematyczne, Kraków 2009.
• Grom B., Religionspädagogische Psychologie des Kleinkind‑ Schul‑ und Jugendalters, Düsseldorf 2000.
• Grom B., Zurück zum alten Mann mit Bart?, „Katechetische Blätter“ 1989, nr 11, s. 790‒793.
• Hossfeld F. L., »Was wir hörten und erfuhren, was uns die Väter erzählten« (Ps 78, 3). Glaubensweitergabe in biblischer Zeit, „Lebendige Katechese“ 1988, nr 2, s. 80‒84.
• Hurrelmann K., Anspruch auf die „Lebensphase Kindheit“, „Deutsche Jugend“ 1990, nr 38, s. 13‒24.
• Jabłońska B., O języku katechetycznym, „Katecheta” 1957, nr l, s. 34‒44.
• Jan Paweł II, Adhortacja Apostolska Ecclesia in Europa, z dnia 28 czerwca 2003 r., Kraków 2003.
• Jan Paweł II, Adhortacja Apostolska O katechizacji w naszych czasach (Catechesi tradendae) z dnia 16 października 1979 r., w: Jan Paweł II, Dzieła zebrane. t. 2, Kraków 2006, s. 15‒39.
• Jan Paweł II, Encyklika Veritatis Splendor, w: Encykliki Ojca Świętego Jana Pawła II, t. 2, Kraków 1996, s. 531‒637.
• Jóźwik A., Personalistyczna koncepcja wychowania, „Katecheta” 2007, nr 2, s. 71‒79.
• Kaźmierczak P., Personalistyczna koncepcja wychowania w nauczaniu Jana Pawła II, Kraków 2003.
• Kiciński A., Czy wystarczy założyć „jeans” i mówić „slangiem”? Problemy z językiem na katechezie, „Katecheta” 2000, nr 7‒8, s. 97‒99.
• Kochanek H., Die Erlebnisgesellschaft als Herausforderung an die Katechese, w: Katechese im Umbruch, red. F. P. Tebartz‑van Elst, Freiburg‑Basel‑Wien 1998, s. 439‒457.
• Kohlberg L., Moral stages and moralization. The cognitive‑developmental approach, w: Moral development and behavior. Theory, reseaech and social issues, red. T. Lickona, New York 1976, s. 31‒53.
• Kohler‑Spiegel H., Am rechten Ort zur rechten Zeit. Chancen und Grenzen des organisierten Lernens, „Katechetische Blätter“ 2000, nr 2, s. 78‒87.
• Kongregacja ds. Duchowieństwa, Dyrektorium ogólne o katechizacji z dnia 15 sierpnia 1997, Poznań 1998.
• Kornas‑Biela D., Pedagogika prenatalna – nowy obszar nauk o wychowaniu, Lublin 2009.
• Kuld L., Kinder denken anders, „Katechetische Blätter“ 1990, nr 3, s. 181‒185.
• Kulpaczyński S., Psychologia rozwojowo wychowawcza nie tylko dla katechetów, Lublin 2009.
• Kunowski S., Podstawy współczesnej pedagogiki, Warszawa 1993.
• Lee N., Childhood and Society, Buckingham 2001.
• Ligendza A., Bajki i opowieści w katechezie, „Katecheta“ 2005, nr 1, s. 57‒59.
• Majka J., Wychowanie chrześcijańskie – wychowaniem personalistycznym, w: Wychowanie personalistyczne, red. F. Adamski, Kraków 2005, s. 155‒168.
• Marciniak Z., Zarys historii wychowania, Warszawa 1978.
• Maritain J., Pisma filozoficzne, Kraków 1988.
• Matulka Z., Wartości u podstaw wychowania personalistycznego, w: Wychowanie personalistyczne, red. F. Adamski, Kraków 2005, s 225‒235.
• Mette N., Religionspädagogik, Düsseldorf 2000.
• Müller‑Bardorff H., Fest, Feier, w: N. Mette, F. Rikers (red.), Lexikon der Religionspädagogik, t. 1, red. N. Mette, F. Rikers, Neukirchen‑Vluyn 2001, kol. 573‒574.
• Murawski R., Etapy rozwoju katechezy, „Ateneum Kapłańskie” 1978, nr 91, s. 49‒70.
• Niehl F. W., Bibel verstehen. Zugänge und Auslegungswege, München 2006.
• Nipkow K. E., Bildung als Lebensbegleitung und Erneuerung, Gütersloh 1990.
• Oberthür R., Die »Erste Naivität« ist in der »Zweiten« »aufgehoben«, „Katechetische Blätter“ 1990, nr 3, s. 176‒181.
• Oser F., Gmünder P., Der Mensch – Stufen seiner religiösen Entwicklung. Ein strukturgenetischer Ansatz, Zürich 1984.
• Oser F., Reich H., Nicht zurück zum alten Mann mit Bart, sondern vorwärts zum eigenständigen Kind, „Katechetische Blätter“ 1990, nr 3, s. 170‒176.
• Panuś T., Główne kierunki katechetyczne XX wieku, Kraków 2001.
• Panuś T., Pięć zadań stojących przed nauczającymi religii w polskiej szkole, „Katecheta” 2009, nr 9, s. 49‒52.
• Panuś T., Zasada wierności Bogu i człowiekowi i jej realizacja w polskiej katechizacji, Kraków 2001.
• Piaget J., Das moralische Urteil beim Kinde, Frankfurt am Main, 1979.
• Pilters M., Glaubenssprache – eine Fremdsprache?, „Katechetische Blätter“ 1985, nr 2, s. 123‒135.
• Pius XI, Encyklika o chrześcijańskiem wychowaniu młodzieży (Divini illius magistri), z dnia 31 grudnia 1929 r., przekład i objaśnienia J. Korzonkiewicz, Poznań 1931.
• Postman N., Das Verschwinden der Kindheit, Frankfurt 1983.
• Potocki A, Wychowanie religijne w polskich przemianach, Warszawa 2007.
• Rahner K., Sendung und Gnade, Innsbruck 1959.
• Rizzuto A.–M., The birth of the living God, Chicago 1979.
• Röser J., Guter Buchstabe, böses Bild?, „Christ in der Gegenwart“ 2008, nr 31, s. 335‒336.
• Schulze G., Die Erlebnisgesellschaft. Kultursoziologie der Gegenwart, Frankfurt‑New York 1992.
• Schweitzer F., Kind, w: Lexikon der Religionspädagogik, t. 1, red. N. Mette, F. Rikers, Neukirchen‑Vluyn 2001, k. 1000‒1005.
• Schweitzer F., Pädagogik der früher Kindheit, w: Lexikon der Religionspädagogik, t. 2, red. N. Mette, F. Rikers, Neukirchen‑Vluyn 2001, k. 1469‒1475.
• Sękalski C., Czy jesteśmy komunikatywni, „Katecheta” 2002, nr 2, s. 59‒63.
• Słomiński T., Katecheza jak piosenka, „Katecheta” 2000, nr 9, s. 70‒72.
• Sobór Watykański II, Deklaracja o wychowaniu chrześcijańskim (Gravissimum educationis), z dnia 28 października 1965r, w: Sobór Watykański II, Konstytucje, dekrety, deklaracje, nowe tłumaczenie, Poznań 2001, s. 314‒324.
• Sobór Watykański II, Konstytucja duszpasterska o Kościele w świecie współczesnym
• (Gaudium et spes) z dnia 7 grudnia 1965 r., w: Sobór Watykański II, Konstytucje, dekrety, deklaracje, nowe tłumaczenie, Poznań 2001, s. 526‒606.
• Stachel G., Ganzheitliche Weitergabe biblischen Glaubens, „Lebendige Katechese“ 1988, nr 2, s. 98‒104.
• Studenski M., Mój obraz Boga. Jak rodzice i katecheci mogą pomóc dziecku w kształtowaniu obrazu Boga, Kraków 2008.
• Szymkowiak R., Językowy wytrych, czyli kilka słów o slangu na katechezie, „Katecheta” 2001, nr l, s. 66‒67.
• Tarnowski J., Encyklika Piusa XI „Divini illius Magistri” wobec ówczesnej pedagogiki chrześcijańskiej, w: Człowiek we wspólnocie Kościoła, red. L. Balter, Warszawa 1979.
• Tomasik P., Charakterystyka Dyrektorium ogólnego o katechizacji, w: Katecheza Kościoła w świetle Dyrektorium ogólnego o katechizacji, red. A. Hajduk, Kraków 1999, s. 45‒65.
• Urbański S., Wprowadzenie, w: Wychowanie w nauczaniu Jana Pawła II, red. S. Urbański, Warszawa 2000.
• Wachinger L., Erzählen in der Katechese, „Lebendige Katechese” 1983, nr 1, s. 19‒22.
• Wacker B., Narrative Theologie?, München 1977.
• Walesa C., Rozwój religijności człowieka, w: Podstawowe zagadnienia psychologii religii, red. S. Głaz, Kraków 2006 s. 111‒146.
• Walkerdine V., Psychologia rozwojowa i badania dzieciństwa, w: Wprowadzenie do badań nad dzieciństwem, red. M. J. Kehily, Kraków 2008, s. 135‒150.
• Wegenast K., Wie ernst sollen wir die Naivität von Kindern nehmen, „Katechetische Blätter“ 1990, nr 3, s. 185‒190.
• Wöller H., Faszination vom Geheimnis und die Tränen der Braut, „Katechetische Blätter“ 2004, nr 2, s. 86‒93.
• Zellma A., Uzależnienie młodzieży od pochwał jako nowe wyzwanie katechetyczno wychowawcze, „Katecheta” 2008, nr 7‒8, s. 6‒19.
• Zimmer S., Erzählen, w: G. Bitter, R. Engelert, G. Miller, K. E. Nipkow (red.), Neues Handbuch religionspädagogischer Grundbegriffe, München 2002, s. 481‒484.
• Zubelewicz J., Filozofia wychowania. Aksjocentryzm i pajdocentryzm, Warszawa 2002.
• Zulehner P. M., Pastoraltheologie, t. 3: Übergänge. Pastoral zu den Lebenswenden, Düsseldorf 1990.