Środki artystycznego obrazowania w Listach z Afryki Henryka Sienkiewicza

• Authors: Kowalska Danuta

Title variants

The linguistic exponents of the imagery in the Listy z Afryki [Letters from Africa] by Henryk Sienkiewicz

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

W artykule omawia się wybrane środki artystycznego obrazowania w Listach z Afryki Henryka Sienkiewicza. Analiza materiałowa pokazuje, że obrazowość i plastyczność opisów zamieszczonych w analizowanych tekstach jest rezultatem wykorzystania różnych środków stylistyczno- językowych, a do najbardziej wyrazistych należą: 1) porównania oraz 2) przymiotniki i imiesłowy przymiotnikowe w funkcji przydawki. Pisarz w konstrukcjach porównawczych umiejętnie sięgał po skojarzenia bliskie polskiemu czytelnikowi, odwoływał się do jego doświadczeń, tradycji i kultury, konsekwentnie zestawiał egzotykę ze swojskością, dzięki czemu Afryka przybierała formy, barwy i kształty oswojone, bliższe, łatwiejsze do wyobrażenia. Wysoka frekwencja przymiotnikowych określeń, odnoszących się oprócz zmysłu wzroku, także do zmysłu smaku, węchu, słuchu i dotyku, jest rezultatem dbałości pisarza, by opis afrykańskiej rzeczywistości angażował wszystkie zmysły odbiorcy i dawał złudzenie uczestniczenia w egzotycznej podróży. Ta wszechstronność odczuć i skojarzeń zmysłowych niewątpliwie uwypuklała realizm opisu, silnie oddziaływała na wyobraźnię odbiorcy, potęgując obrazowość. Trzeba podkreślić, iż tego typu leksyka nie pełni funkcji ornamentacyjnej, lecz zawsze podkreśla jakiś istotny szczegół opisywanego przedmiotu lub zjawiska, co zapewne wynikało z założeń gatunkowych utworu, uwzględniających oczekiwania potencjalnych odbiorców, przede wszystkim zaś ścisłej, wiernej i plastycznej relacji z podróży.

EN

The article discusses selected linguistic exponents of the imagery in the Letters from Africa by Henryk Sienkiewicz. The material analysis has shown that the imagery and vividness of the descriptions contained in the analysed texts are the result of various stylistic and linguistic devices. The most salient of them include: 1) the comparisons, 2) the adjectives and adjectival participles in the function of an attribute, 3) the accumulations of the semantically and syntactically parallel elements. In the comparative constructions the writer skilfully used the associations comprehensible to the Polish reader, made reference to his experiences, tradition and culture, consequently confronted the exotic with the domestic, thereby making the forms, colours and shapes of Africa more familiar, closer, and more easily imaginable. High frequency of the adjectival epithets, referring – except to the sight – also to the taste, smell, hearing, and touch, is the result of the writer’s concern that his description of the African reality engaged all the senses of the reader and gave him the illusion of participating in the exotic journey. This comprehensiveness of the sensations and sensory associations undoubtedly intensified the reality of the descriptions and strongly affected the imagination of the reader, enhancing the imagery. It should be emphasized that the lexis of this kind doesn’t perform an ornamental function, but always underlines some significant element of the described object or occurrence, probably as a results of the genre assumptions, which took into account the expectations of the potential readers, and, above all, the accurate, true, and vivid account of the journey.

Keywords

PL

Henryk Sienkiewicz; Listy z Afryki; obrazowość

EN

Henryk Sienkiewicz; Letters from Africa; imagery

• Publisher: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego
• Journal: Studia Językoznawcze. Synchroniczne i diachroniczne aspekty badań polszczyzny
• Year: 2017
• Volume: 16
• Pages: 149-162

Contributors

author

Kowalska Danuta

• Uniwersytet Łódzki, Wydział Filologiczny, Łódź

References

• Górski, Konrad. „Kilka uwag o artyzmie językowym Henryka Sienkiewicza”. Poradnik Językowy 3 (1968): 119–134.
• Mikołajczak, Bożena. „Porównania w Faraonie Bolesława Prusa”. Studia Polonistyczne III (1976): 105–114.
• Mikołajczak, Bożena, Mikołajczak, Stanisław. „Porównania w Quo vadis Henryka Sienkiewicza – nierocznicowe uwagi w stulecie wydania”. Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza III (1996): 67–89.
• Mikołajczak, Stanisław. „Porównania w powieściach historycznych Henryka Sienkiewicza”. Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza VIII (2001): 87–113.
• Najder, Zdzisław. „O Listach z Afryki Henryka Sienkiewicza”. Pamiętnik Literacki 4 (1956): 333–350.
• Nowakowska, Alicja. Świat roślin w polskiej frazeologii. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, 2005.
• Okopień-Sławińska, Aleksandra. „Porównanie”. W: Słownik terminów literackich, red. Janusz Sławiński, 376–377. Wyd. II. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1988.
• Pietrzak, Magdalena. „Malowanie słowem – o stylu sprawozdań Henryka Sienkiewicza z wystaw malarskich”. LingVaria XI (2016): 111–122.
• Pietrzak, Magdalena. „Rośliny w porównaniach występujących w Trylogii H. Sienkiewicza”. W: Język a kultura. T. 16. Świat roślin w języku i kulturze, red. Anna Dąbrowska, 169–179. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, 2001.
• Sartre, Jean Paul. Wyobrażenie. Fenomenologiczna psychologia wyobraźni. Tłum. Paweł Beylin. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1970.
• Seiffert, Irena. „Barwy Afryki w utworach Henryka Sienkiewicza”. W: Język pisarzy jako problem lingwistyki [Prace Językoznawcze 2], red. Tomasz Korpysz, Anna Kozłowska, 265–285. Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego, 2009.
• Seiffert, Irena. „Między bielą a czernią. Barwy w Listach z Afryki Henryka Sienkiewicza”. W: Henryk Sienkiewicz. Tradice – současnost – recepce, red. Mieczysław Balowski, Jana Raclavská, 225–252.
• Ostrava: Ostravská Univerzita, Filozofická fakulta, 2006.
• Siekierska, Krystyna. „Porównania w Wojnie chocimskiej Wacława P otockiego i w Pamiętnikach Jana Chryzostoma Paska”. Polonica VII (1981): 234.
• Siekierska, Krystyna. „Z dziejów kształtowania się języka nauki polskiej. Funkcje porównań w średniopolskich źródłach wiedzy”. Polonica IX (1983): 211–229.
• Sienkiewicz, Henryk. Listy do Mścisława Godlewskiego. (1878–1904). Opracował, wstępem i komentarzem zaopatrzył Edward Kiernicki. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, 1956.
• Sienkiewicz, Henryk. Listy z Afryki. Warszawa: PIW, 1949.
• Weyssenhoff, Józef. „Henryk Sienkiewicz. Listy z Afryki”. Biblioteka Warszawska 1 (1893): 375–384.
• Widerman, Krystyna. „Sienkiewicz – kolorysta czy rysownik?”. Poradnik Językowy 9 (1969): 520–526.
• Witek, Halina. Wizerunek obcego. Kultury afrykańskie w relacjach Henryka Sienkiewicza, Mariana Brandysa i Marcina Kydryńskiego. Warszawa: Wydawnictwo Trio, 2009.

Identifiers

ISSN

1730-4180

DOI

10.18276/sj.2017.16-09