Концепт ЧУЖБИНА/ЧУЖИНА в русском и украинском языке: сопоставительный анализ

• Authors: Юдин Алексей В.

Title variants

EN

The concept чужбина/чужина in Russian and Ukrainian: A contrastive analysis

• Languages of publication: RU

Abstracts

PL

Celem artykułu jest zainicjowanie dyskusji na temat metod analizy pojęciowej blisko spokrewnionych języków. Proponuję analizę porównawczą leksykonu aksjologicznego w języku rosyjskim i ukraińskim, na podstawie pojęć чужбина i чужина (‘obcy kraj’ lub szerzej ‘każde miejsce, które nie jest domem’). Pojęcia te odgrywają w obu kulturach pierwszorzędną rolę. W artykule autor analizuje tradycyjny ich obraz w folklorze na podstawie pieśni, wierszy religijnych, ballad, wierszy żałobnych, kolęd, przysłów, idiomów i toponimów. Porównuje definicje leksykograficzne słów чужбина/чужина od średniowiecza do chwili obecnej, utarte połączenia tych słów i ich synonimów z innymi leksemami, a także wybrane konteksty literackie ich użycia.

EN

The aim of the article is to initiate a discussion on the methods of conceptual analysis of closely related languages. It proposes a contrastive conceptual analysis of the axiological lexicon in Russian and Ukrainian, based on the example of the concepts чужбина and чужина (‘a foreign country’, or in a broader sense ‘any place which is not home’). The concepts are of primary importance for both languages and cultures. The article explores the traditional representation of чужбинa in folklore on the basis of incantations, religious poems, ballads, mourning verses, carols, proverbs, idioms and toponyms. Compared are lexicographic definitions of the lexemes чужбина/чужина in both languages, since the Middle Ages till now. Fixed word combinations with the lexemes and their synonyms, as well as selected literary contexts are also investigated.

Keywords

PL

analiza pojęciowa; analiza porównawcza; leksykon aksjologiczny; język rosyjski; język ukraiński; folklor; idiom; toponim; definicja leksykograficzna; koncept čužbina ‘obcy kraj’; koncept čužina ‘każde miejsce, które nie jest domem’

EN

conceptual analysis; comparative analysis; axiological lexicon; Russian; Ukrainian; folklore; idiom; toponym; lexicographic definition; čužbina ‘foreign country’; čužina ‘any place that is not home’

• Publisher: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej
• Journal: Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury
• Year: 2008
• Volume: 20
• Pages: 77-94

Contributors

author

Юдин Алексей В.

• Zakładzie Slawistyki Studiów Wschodnioeuropejskich w Uniwersytecie w Gent (Belgia)

References

• Антипенко Л., Карнаушенко Г. Родина глазами харьковского студенчества [W:] Pojęcie ojczyzny we współczesnych językach europejskich / Pod red. J. Bartmińskiego. Lublin, 1993. S. 105--126.
• Жайворонок В. В. Українська етнолінгвістика: деякі аспекти досліджень [У:] Мовознавство. №5. 2001. С. 48--63.
• Жданова В. Представления о родине и чужбине в сознании современных русских [W:] Etnolingwistyka. T. 16. Lublin 2004. S. 129-147.
• Колесов В. В., Мир человека в слове Древней Руси. Ленинград, 1986. (глава Власть и держава).
• Купина Н. А. Языковое сопротивление в контексте тоталитарной культуры. Екатеринбург, 1999. Раздел III: Идейность, безыдейность и упадничество. Гл. 1: Советская песня о Родине как воплощение идейности (там см. параграфы: Песенный текст как сетка идеологем; Формы противостояния в текстах песен о Родине). С. 87--121.
• Сандомирская И. Книга о Родине. Опыт анализа дискурсивных практик. (Wiener slawistischer Almanach. Sonderband 50). Wien, 2001.
• Степанов Ю. С. Константы: Словарь русской культуры: Изд. 2-е, Москва, 2001.
• Телия В. Н. Рефлексы архетипов сознания в культурном концепте «родина» [В:] Славянские этюды: Сборник к юбилею С. М. Толстой. М., 1999. С. 466--477.
• Юдин А. В. Русский концепт родина/отечество/отчизна и украинский батьківщина/вітчизна: сопоставительный анализ [В:] Slavica Gandensia, vol. 30, p. 137--163.
• Bartmiński J., Sandomirskaja I., Telija V. Ojczyzna w polskim i rosyjskim językowym obrazie świata [W:] Z polskich studiów slawistycznych. Seria IX, Językoznawstwo. Warszawa, 1998. S. 21--29.
• Łesiów M. Bat’kiwszczyna, witczyzna, ridnyj kraj. Rozwój pojęcia ojczyzny w języku ukraińskim [W:] Pojęcie ojczyzny we współczesnych językach europejskich / Pod red. J. Bartmińskiego. Lublin, 1993. S. 93--104.
• Lewicki R., Semantyka pojęcia ojczyzny i jego funkcjonowanie we współczesnym jezyku rosyjskim [W:] Pojęcie ojczyzny we współczesnych językach europejskich. Pod red. J. Bartmińskiego, Lublin, s. 83--91.
• Pojęcie ojczyzny we współczesnych językach europejskich. Pod red. J. Bartmińskiego. Lublin, 1993.
• Tołstaja S. M. Ojczyzna w ludowej tradycji słowiańskiej [W:] Pojęcie ojczyzny we współczesnych językach europejskich / Pod red. J. Bartmińskiego. Lublin, 1993. S. 17--22.
• Wierzbicka A., Lexicon as a Key to History, Culture and Society. ‘Homeland’ and ‘Fatherland’ in German, Polish, and Russian [In:] Current Approaches to the Lexicon: A Selection of Papers presented at the 18th LAUD Symposium, Duisburg, March 1993, Frankfurt a M., 1993, p. 103--155. Мы ссылаемся на польский перевод этой работы: Słownik kluczem do historii i kultury. „Ojczyzna” w językach niemieckim, polskim i rosyjskim [W:] Wierzbicka A., Język --- umysł --- kultura. Wybór prac pod red. J. Bartmińskiego, Warszawa, 1999, s. 450--489.