Rozwój agresji u dzieci i oddziaływania profilaktyczne w rodzinie

• Authors: Krzysztof Biel

Title variants

EN

The Development of Aggression in Children and the Impact of Prevention in the Family

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Agresja dzieci stanowi zagrożenie dla prawidłowego funkcjonowania społeczeństwa. Współczesna wiedza na temat agresji u dzieci wskazuje na rozwój zachowań agresywnych już od najwcześniejszego okresu życia, jej stałość i heterotypiczny charakter. Artykuł ma na celu prezentację rozwoju agresji u dzieci najmłodszych, wskazanie na rodzinne uwarunkowania zachowań agresywnych dzieci oraz dostarczenie wskazówek dla skutecznej profilaktyki zachowań agresywnych u dzieci w środowisku rodzinnym. Rozwój agresji u dzieci dokonuje się od agresji fizycznej do społecznej, przy czym występowanie fizycznych przejawów agresji jest bardziej właściwe dla chłopców, natomiast agresja społeczna częściej jest spotykana u dziewcząt. Badania nad agresją wskazują, że istnieje pewna grupa dzieci, u których obserwuje się podwyższony poziom agresji. W wielu przypadkach prowadzi to do niedostosowania społecznego. Autor wymienia trzy grupy czynników agresji dzieci tkwiące w rodzinie: transmisja międzypokoleniowa, metody i style wychowawcze oraz występowanie konfliktów małżeńskich. Następnie przedstawia wskazówki dla oddziaływań profilaktycznych w rodzinie, które obejmują różne fazy rozwojowe dziecka oraz najważniejsze czynniki chroniące. Aby oddziaływania profilaktyczne były skuteczne, należy uwzględnić formy agresji stosowanej przez dzieci i dopasować do nich odpowiednie programy skierowane bądź na gniew, jako przyczynę agresji gorącej lub korzyści i pozytywne emocje kojarzone z agresją traktowaną instrumentalnie. Ponadto działania profilaktyczne powinny być skierowane zarówno na dziecko, jak i rodziców oraz szersze otoczenie społeczne, które może stanowić potrzebne wsparcie dla dysfunkcyjnego środowiska rodzinnego.

EN

Aggressive children and young people pose a threat to the proper functioning of society. Contemporary knowledge about aggression in children indicates the development of aggressive behaviour from the earliest period of life, together with its stability and heterogeneous nature. This article aims to present the early development of aggression in children, indicating familial factors lying behind aggressive juvenile behavior and providing guidance for the effective prevention of such behavior in a family environment. The development of aggression in children ranges from physical aggression to relational forms of aggressive behaviour. The presence of physical symptoms of aggression is more relevant to boys, while social (relational) aggression is more common in girls. Research on aggression indicates that there is a group of children who show increased levels of aggression. In many cases this leads to social maladjustment. The author suggests three groups of factors responsible for generating aggression on the part of children in the family: intergenerational transmission, methods and styles of upbringing and the presence of marital conflict. Then he offers some tips for prevention within the family, taking into account the different phases of a child’s development and the most important protective factors. In order to be effective, this prevention should consider the forms of aggression used by children and match them with adequate programs aimed at dealing with anger (where the latter is construed as the reason for reactive aggression), or at addressing any perceived benefits and positive emotions associated with aggression when the latter is construed instrumentally (as proactive aggression). In addition, preventive measures should be targeted at both the child and the parents, and at the wider social environment potentially capable of providing the support that will be needed by a dysfunctional family environment.

Keywords

PL

agresja; agresja fizyczna i społeczna; rodzinne predyktory agresji; profilaktyka agresji; rodzinne czynniki chroniące

EN

aggression; physical aggression; social aggression; familial predictors of aggression; prevention; protective familial factors

• Publisher: Akademia Ignatianum w Krakowie, Instytut Nauk o Wychowaniu, ul. Kopernika 26, 31-501 Krakow, Poland
• Journal: Edukacja Elementarna w Teorii i Praktyce
• Year: 2014
• Issue: 4(34)
• Pages: 71-88

Contributors

author

Krzysztof Biel

• Akademia Ignatianum w Krakowie

References

• Badora S., Rodzinne czynniki ryzyka zachowań agresywnych dzieci , [w:] Rodzina i szkoła wobec przemocy , red. T. Sakowicz, Jedność, Kielce 2004.
• Biel K., Przestępczość dzieci. Wczesne czynniki ryzyka i wsk azówki dla skutecznej profilaktyki , [w:] Dziecko zagrożone wykluczeniem. Elementy diagnozy, działania profilaktyczne i pomocowe , red. K. Biel i J. Kusztal, Wydawnictwo WAM-WSF-P Ignatianum, Kraków 2011.
• Biel K., Rozwój agresji u dzieci w kierunku niedostosowania społecznego , [w:] Dziecko zagrożone wykluczeniem. Elementy diagnozy, działania profilaktyczne i pomocowe , red. K. Biel i J. Kusztal, Wydawnictwo WAM-WSF-P Ignatianum, Kraków 2011.
• Campbell S.B., Spieker S., Vandergrift N., Belsky J ., Burchinal M., The NICHD Early Child Care Research Network, Predictors and sequelae of trajectories of physical aggression in school-ag e boys and girls , „Development and Psychopathology” 22(2010).
• Del Vecchio T., O’Leary S.G., Antecedents of toddler aggression: Dysfunctional parenting in mother-toddler dyads , “Journal of Clinical Child and Adolescent Psychology” 35(2006)2.
• Galen B.R., Underwood M.K., A developmental investigation of social aggression among children , „Developmental Psychology” 33(1997)4.
• Giordano P.C., Legacies of crime. A follow-up of the children of h ighly delinquent girls and boys , Cambridge University Press, New York 2010.
• Howell J.C., P reventing and reducing juvenile delinquency. A com- prehensive framework, Sage Publications , Thousand Oaks–London–New Delhi 2003.
• Jonkman H., van Yperen T., Prinsen B., Prevention , [w:] Tommo- row’s criminals. The development of child delinquency and effective inter ventions , red. R. Loeber, N.W. Slot, P. van der Laan i M. Hoeve, Ashgate, Burlington 2008.
• Kuppens S., Grietens H., Onghena P., Michiels D., Associations between parental control and children’s overt and relational aggression , „British Journal of Developmental Psychology” 27(2009).
• Obuchowska I., Agresja dzieci w perspektywie rozwojowej , [w:] Wspomaganie rozwoju. Psychostymulacja i psychokorekcja , t. 3, red. B. Kaja, Wydawnictwo Uczelniane Akademii Bydgoskiej im. Kazimierza Wielkiego, Bydgoszcz 2000.
• Surzykiewicz J., Społeczno-poznawczy wymiar agresji: przegląd teoretyczno-badawczy [w:] Systemowe rozwiązywanie problemu przemocy i agresji w szkole , red. A. Rejzner, Wydawnictwo WSP TWP, Warszawa 20 11.
• Tremblay R.E., Nagin D.S., Seguin J.R., Zoccolillo M., Zelazo P.D., Boivin M., Perusse D., Japel C., Physical aggression during early childho- od: Trajectories and predictors , „Pediatrics” 114(2004)1.
• Underwood M.K., Beron K.J., Gentsch J.K., Galperin M.B., Risser S.D., Family correlates of children's social and physical aggression with peers: Negative interparental conflict strategies and parenting styles „International Journal of Behavioral Development” 32(2008 )6.
• Urban B., Agresja i przemoc – wstępne refleksje , [w:] Agresja i przemoc w środowiskach i instytucjach , red. B. Urban i P.P. Barczyk, Górnośląska Wyższa Szkoła Pedagogiczna im. kard. Augusta Hlonda, Mysłowice 2014.
• Urban B., Agresja młodzieży i odrzucenie rówieśnicze , PWN, Warszawa 2012
• Wolińska J.M., Agresywność młodzieży. Problem indywidualny i społeczny , Wyd. UMCS, Lublin 2000.
• Wójcik D., Środowisko rodzinne a poziom agresywności młodzieży przestępczej i nieprzestępczej, Ossolineum, Wrocław–Warszawa–Kraków– Gdańsk 1997.