Studia nad osadnictwem kultury pucharów lejkowatych na lessach Podgórza Rzeszowskiego i Doliny Dolnego Sanu

• Authors: Król Dariusz

Title variants

EN

Studies on the settlement of the Funnel Beaker culture on the loess of Rzeszów Foothills and the Lower San Valley

Abstracts

EN

This article is the result of the latest studies on the settlement of the Funnel Beaker culture communities in the loess area of the Rzeszów Foothills and the Lower San Valley. It deals with shaping of the settlement network of this cultural phenomenon in relation to the local natural environment, chronological issues (initiation, duration and deconstruction of the phenomenon) and intercultural contacts. Analysing the sources it was found that in the studied area, the communities of the Funnel Beaker culture formed characteristic settlement clusters, strongly related to the network of river valleys crossing the loess patch of the Rzeszów Foothills and the Lower San Valley. Within such clusters there were functionally diverse sites such as: cemeteries, various size of settlements and camps. In the light of the latest data in the field of absolute dating and information coming from ceramics, it can be assumed that the appearance of these communities in the discussed area occurred slightly earlier than about 3700 BC. Their development did not take place in isolation from neighbouring “worlds”. In many local settlements of the Funnel Beaker culture the ceramics were recorded, which may provide evidence of contacts with the eastern environment of this culture and the late Tripolye culture.

Keywords

PL

kultura pucharów lejkowatych, kultura trypolska, osadnictwo, chronologia radiowęglowa, analiza danych przestrzennych, Pogórze Rzeszowskie, dolina dolnego Sanu

EN

Funnel Beaker culture; Tripolye culture; settlements; radiocarbon chronology; spatial analyses; Rzeszów Foothills; Lower San Valley

• Publisher: Muzeum Okręgowe w Rzeszowie; Instytut Archeologii Uniwersytetu Rzeszowskiego; Fundacja Rzeszowskiego Ośrodka Archeologicznego
• Journal: Materiały i Sprawozdania Rzeszowskiego Ośrodka Archeologicznego
• Year: 2018
• Volume: 39
• Pages: 39-55

Contributors

author

Król Dariusz

• Instytut Archeologii UR, ul. Moniuszki 10, 35-015 Rzeszów

References

• Dębiec M., Dębiec M., Pelisiak A. 2015 Cieszacin Wielki, stan. 41, Pawłosiów, stan. 55, Jankowice, stan. 9. Kompleks osad z epoki neolitu i wczesnej epoki brązu (=Via Archaeologica Ressoviensia, t. 9), Rzeszów.
• Dobrzyński M., Piątkowska K. 2014 Materiały krzemienne kultury pucharów lejkowatych ze stanowiska 31 w miejscowości Skołoszów, pow. Jarosław, woj. podkarpackie, [w:] Rybicka M. (red.), Wschodnie pogranicze grupy południowo-wschodniej kultury pucharów lejkowatych (= Collectio Archaeologica Ressoviensis, t. 28), Rzeszów, s. 55–66.
• Cwaliński M., Niebieszczański J., Król D. 2017 The Middle, Late Neolithic and Early Bronze Age Cemetery in Skołoszów, site 7, Dist. Jarosław, in the Light of the Results of Non-invasive Archaeological Survey in 2016, „Analecta Archaeologica Ressoviensia”, t. 12, s. 39–48.
• Czopek S. 2003 Między Południem a Wschodem – importy i naśladownictwa ceramiki w materiałach grupy tarnobrzeskiej, [w:] Gancarski J. (red.), Epoka brązu i wczesna epoka żelaza w Karpatach polskich, Krosno, s. 215–238.
• Czopek S., Kadrow S. 1987 Osada kultury pucharów lejkowatych w Białobrzegach, stan. 5, woj. Rzeszów, Sprawozdania Archeologiczne, t. 39, s. 73–88.
• Czopek S., Pelisiak A. 2011 Archeologia i autostrada. Badania Fundacji Rzeszowskiego Ośrodka Archeologicznego w latach 2005–2011, [w:] Czopek S. (red.), Autostradą w przeszłość. Katalog wystawy, Rzeszów, s. 5–23.
• Czopek S., Podgórska-Czopek J. 1995 Osadnictwo pradziejowe w dolinie dolnego Wisłoka, [w:] Ruszel K. (red.), Wisłok. Rola rzeki w krajobrazie naturalnym i kulturowym regionu. Materiały z konferencji, Rzeszów 7–8 XI 1994, s. 27–54.
• Dergachev V. 1980 Pamyatniki pozdnegoTripol’ya, Kishinev: Shtiintsa.
• Florkiewicz I. 2011 Opracowanie wyników badań wykopaliskowych na stanowisku nr 35 w Jankowicach, maszynopis w Fundacji Rzeszowskiego Ośrodka Archeologicznego, Rzeszów.
• Gębica P. 2004 Przebieg akumulacji rzecznej w górnym Vistulianie w Kotlinie Sandomierskiej (= Prace Geograficzne nr 193), Warszawa.
• Gębica P. 2016 Charakterystyka geomorfologiczna i glebowa stanowisk archeologicznych 24, 25 i 27 w Mirocinie, gm. Przeworsk, [w:] Mazurek M., Sznajdrowska A. (red.), Stanowiska 24, 25 i 27 w Mirocinie, gm. Przeworsk. Część 1. Osadnictwo późnopolgarskie i kultury pucharów lejkowatych (= Via Archaeologica Ressoviensia, t. 5), Rzeszów, s. 13–20.
• Hawinskyj A., Pasterkiewicz W., Rogoziński J. 2015 Wyniki archeologicznych badań wykopaliskowych przeprowadzonych na osadach kultury pucharów lejkowatych w Trościańcu koło Mikołajowa i Otynewyczach koło Żydawczowa, lewe dorzecze górnego Dniestru, „Materiały i Sprawozdania Rzeszowskiego Ośrodka Archeologicznego”, t. 36, s. 241–258.53
• Hawinskyj A., Pasterkiewicz W., Rybicka M. 2013 Kotoryny, Grodzisko III, Żydacziws’kyj rajon. Osadnictwo z okresu neolitu, [w:] Harmatowa K., Machnik J., Rybicka M. (red.), Natural environment and man on the upper Dnister – Region of the Halyč-Bukačivci Basin – in prehistory and early medieval period, Kraków, s. 169–284.
• Kadrow S. 2009 Uwagi o grupie południowo-wschodniej kultury pucharów lejkowatych, [w:] Taras H., Zakościelna A. (red.), Hereditas Praeteriti. Additamenta Archaeologica et historia dedicata Ioanni Gurba Octogesimo Anno Nascendi, Lublin, s. 137–144.
• Karski K. 2014 Ceramika naczyniowa kultury pucharów lejkowatych i pozostałości konstrukcji naziemnej w Białobrzegach, pow. łańcucki, [w:] Rybicka M. (red.), Wschodnie pogranicze grupy południowo-wschodniej kultury pucharów lejkowatych (= Collectio Archaeologica Ressoviensis, t. 28), s. 281–300.
• Kondracki J. 1988 Geografia fizyczna Polski, Warszawa.
• Król D. 2017 Społeczności kultury pucharów lejkowatych na pograniczu Podgórza Rzeszowskiego i Doliny Dolnego Sanu. Studium geograficzno-osadnicze, [w:] Rybicka M. (red.), Wielokulturowe cmentarzysko w Skołoszowie, stan. 7, pow. jarosławski w kontekście osadnictwa z neolitu i wczesnej epoki brązu we wschodniej części Podgórza Rzeszowskiego, Rzeszów, s. 5–24.
• Król D., Pozichowski A., Rogoziński J., Rybicka M. 2013 Krótka informacja o wynikach badań przeprowadzonych w 2012 roku w Nowomalinie-Podobanka, rejon Ostrog, „Materiały i Sprawozdania Rzeszowskiego Ośrodka Archeologicznego”, t. 34, s. 103–118.
• Król D., Rogoziński J., Rybicka M. 2014 Cmentarzysko kultury pucharów lejkowatych w Skołoszowie, stan. 7, woj. podkarpackie, [w:] Rybicka M. (red.), Wschodnie pogranicze grupy południowo-wschodniej kultury pucharów lejkowatych (= Collectio Archaeologica Ressoviensis, t. 28), s. 13–37.
• Król D., Rybicka M., Rogoziński J., Sznajdrowska A. 2014 Obrządek pogrzebowy kultury pucharów lejkowatych w grupie południowo-wschodniej na przykładzie stanowisk w Skołoszowie i Szczytnej 6, [w:] Kul΄tovì tа pоhоvаl΄nì pаmâtki u Vìslо-Dnìprоvs΄kоmu rеgìоnì: prоblеmi ìntеrprеtаcïï, Nаukоvì Studìï, t. 7, L΄vìv, s. 62–78.
• Kruk J., Milisauskas S., Aleksandrowicz W.S., Śnieszko Z. 1996 Osadnictwo i zmiany środowiska naturalnego wyżyn lessowych. Studium archeologiczne i paleogeograficzne nad neolitem w dorzeczu Nidzicy, Kraków.
• Maruszczak H. 1991a Profil lessów w Orzechowcach koło Przemyśla, [w:] Maruszczak H. (red.), Podstawowe profile lessów w Polsce, Lublin
• Maruszczak H. 1991b Profil lessów w Radymnie, [w:] Maruszczak H. (red.), Podstawowe profile lessów w Polsce, Lublin, s. 109.
• Maruszczak H. 1991c Profil lessów w Jarosławiu, [w:] Maruszczak H. (red.), Podstawowe profile lessów w Polsce, Lublin, s. 110–111.
• Maruszczak H. 1992d Profil lessów w Zarzeczu koło Przeworska, [w:] Maruszczak H. (red.), Podstawowe profile lessów w Polsce, Lublin, s. 112–116.
• Mazurek M., Okoński J., Rybicka M. 2013 Studium przypadku. Obiekt 3834 z Rozborza, stan. 28, woj. podkarpackie, „Materiały i Sprawozdania Rzeszowskiego Ośrodka Archeologicznego”, t. 34, s. 119–128.
• Nowak M. 1993 Osadnictwo kultury pucharów lejkowatych we wschodniej części Niecki Nidziańskiej, Kraków.
• Pelisiak A. 2017 Materiały krzemieniarskie odkryte w trakcie badań powierzchniowych realizowanych w promieniu 10 km od stanowiska 7 w Skołoszowie, pow. jarosławski, woj. podkarpackie, [w:] Rybicka M. (red.), Wielokulturowe cmentarzysko w Skołoszowie, stan. 7, pow. jarosławski w kontekście osadnictwa z neolitu i wczesnej epoki brązu we wschodniej części Podgórza Rzeszowskiego, Rzeszów, s. 35–58.
• Przybyła M.S., Blajer W. 2008 Struktury osadnicze w epoce brązu i wczesnej epoce żelaza na obszarze podkarpackiej wysoczyzny lessowej między Wisłokiem a Sanem, Kraków.
• Rogoziński J. 2014 Datowanie bezwzględne osadnictwa neolitycznego ze stanowiska 31 w miejscowości Skołoszów, pow. Jarosław, woj. podkarpackie, [w:] Rybicka M. (red.), Wschodnie pogranicze grupy południowo-wschodniej kultury pucharów lejkowatych (= Collectio Archaeologica Ressoviensis, t. 28), s. 39–54.
• Rybicka M. 2016 Nowe dane w kwestii datowania kultury pucharów lejkowatych na Podgórzu Rzeszowskim, „Materiały i Sprawozdania Rzeszowskiego Ośrodka Archeologicznego”, t. 38, s. 69–83.
• Rybicka M. 2017 Kultura trypolska – kultura pucharów lejkowatych. Natężenie kontaktów i ich chronologia (= Collectio Archaeologica Ressoviensis, t. 37), Rzeszów.
• Rybicka M., Głowacz M., Król D. 2017 Datowania radiowęglowe wielokulturowego cmentarzyska ze Skołoszowa, stanowisko 7, pow. jarosławski, woj. podkarpackie, [w:] Rybicka M. (red.), Wielokulturowe cmentarzysko w Skołoszowie, stan. 7, pow. jarosławski w kontekście osadnictwa z neolitu i wczesnej epoki brązu we wschodniej części Podgórza Rzeszowskiego, Rzeszów, s. 113–142.
• Rybicka M., Hawinskyi A., Król D., Diachenko A. 2017 Eastern impulses in the eastern group of the Funnel Beaker Culture, Papers and Materials of the Archaeological and Ethnographic Museum in Łódź, Archaeological Series, vol. 47, pp. 395–419.
• Rybicka M., Król D., Rogoziński J. 2014 Pawłosiów, stan. 52, woj. podkarpackie. Osada kultury pucharów lejkowatych, [w:] Rybicka M. (red.), Wschodnie pogranicze grupy południowo-wschodniej kultury pucharów lejkowatych (= Collectio Archaeologica Ressoviensis, t. 28), s. 67–256.
• Sieradzka E., Głowacz M. 2017 Materiały kultury pucharów lejkowatych ze stanowiska 31 w Skołoszowie, pow. jarosławski, woj. podkarpackie, [w:] Rybicka M. (red.), Wielokulturowe cmentarzysko w Skołoszowie, stan. 7, pow. jarosławski w kontekście osadnictwa z neolitu i wczesnej epoki brązu we wschodniej części Podgórza Rzeszowskiego, Rzeszów, s. 71–103.
• Starkel L. 1972 Kotlina Sandomierska, [w:] Klimaszewski M. (red.), Geomorfologia Polski, Polska Południowa, Góry i Wyżyny, t. 1, Warszawa, s. 138–166.
• Starkel L. 2005 Typy rzeźby Kotliny Sandomierskiej, [w:] Kuraś M. (red.), Archeologia Kotliny Sandomierskiej, Rocznik Muzeum Regionalnego w Stalowej Woli, t. 4, Stalowa Wola, s. 11–17.
• Sznajdrowska A. 2016 Osada kultury pucharów lejkowatych na stanowisku 27 w Mirocinie, [w:] Mazurek M., Sznajdrowska A. (red.), Stanowiska 24, 25 i 27 w Mirocinie, gm. Przeworsk. Część 1. Osadnictwo późnopolgarskie i kultury pucharów lejkowatych (= Via Archaeologica Ressoviensia, t. 5), Rzeszów, s. 29–58.
• Tokarczyk T. 2016 Opracowanie ratowniczych badań wykopaliskowych na stanowisku 8 w Kielanówce, gm. Boguchwała, maszynopis w Fundacji Rzeszowskiego Ośrodka Archeologicznego, Rzeszów.
• Zych R. 1998 Kultura pucharów lejkowatych w Polsce południowo-wschodniej (= Collectio Archaeologica Ressoviensis, t. 7), Rzeszów.
• Zych R. 2002 Sprawozdanie z badań wykopaliskowych na stan. 13 w Tarnawce, gm. Markowa, woj. podkarpackie w 2000 roku, „Materiały i Sprawozdania Rzeszowskiego Ośrodka Archeologicznego”, t. 23, s. 199–205.
• Zych R. 2004 Stanowisko KPL w Tarnawce, stan. 9, gm. Markowa, woj. podkarpackie, „Materiały i Sprawozdania Rzeszowskiego Ośrodka Archeologicznego”, t. 25, s. 281–302.

Identifiers

DOI

10.15584/misroa.2018.39.2